Saltar al conteníu

Gelves

Coordenaes: 37°20′23″N 6°01′34″W / 37.3396°N 6.026°O / 37.3396; -6.026
Esti artículu foi traducíu automáticamente y precisa revisase manualmente
De Wikipedia
Gelves
Alministración
País España
Autonomíasimple Andalucía
Provincia provincia de Sevilla
Tipu d'entidá conceyu d'España
Alcalde de Gelves (es) Traducir José Luis Benavente Ulgar
Nome oficial Gelves (es)[1]
Códigu postal 41120
Xeografía
Coordenaes 37°20′23″N 6°01′34″W / 37.3396°N 6.026°O / 37.3396; -6.026
Gelves alcuéntrase n'España
Gelves
Gelves
Gelves (España)
Superficie 8 km²
Altitú 26 m
Llenda con Sevilla, Dos Hermanas, Palomares del Río, Mairena del Aljarafe, San Juan de Aznalfarache y Bollullos de la Mitación
Demografía
Población 10 388 hab. (2023)
- 5082 homes (2019)
- 5102 muyeres (2019)
Porcentaxe 0.53% de provincia de Sevilla
Densidá 1298,5 hab/km²
Más información
Estaya horaria UTC+01:00
gelves.es
Cambiar los datos en Wikidata

Gelves ye un conceyu de la provincia de Sevilla (Andalucía, España). Atópase na contorna del Aljarafe, xunto al ríu Guadalquivir.

Xeografía

[editar | editar la fonte]

El nucleu urbanu ta asitiáu a 3,5 quilómetros de la capital de la provincia. El conceyu tien un territoriu a 3,5 quilómetros, nel interior del conceyu de Bollullos de la Mitación, onde s'atopen les Parceles de Porsiver y de la facienda de Torrequemada.[2]

El términu municipal estremar en dos zones claramente estremaes. La cimera estender pola cornisa del Aljarafe, alluga delles urbanizaciones y un parque natural de propiedá municipal. La inferior ta compuesta pol cascu urbanu y la vega de Gelves.[2]

El conceyu cunta con tres parques. El parque del Cañuelo atópase na zona meridional, cerca del recintu ferial y de les piscines del Cañuelo. Alluga los restos de l'antigua facienda del Cañuelo, de la qu'esisten referencies dende 1558, y tamién s'atopa nél la portada manierista d'una antigua mina d'agua. El parque del Panderu, llamáu asina por atopase nuna finca del mesmu nome, alluga los restos d'un acueductu árabe. El parque de los Manantiales atópase xunto al cascu urbanu.[3]

Gelves cunta con un puertu deportivu nel Guadalquivir, que s'atopa a 89 quilómetros del océanu Atlánticu.[3] Tien capacidá pa 150 atraques y una canal d'entrada de 40 metros.[4]

Mairena del Aljarafe San Juan de Aznalfarache San Juan de Aznalfarache
Mairena del Aljarafe Sevilla
Palomares del Río Palomares del Río Sevilla

Demografía

[editar | editar la fonte]

Evolución del númberu d'habitantes nos últimos años.

Rellación d'unidaes poblacionales
Entidaes de población Hab. (2015) Distancia a Gelves (km)
Gelves 8.094 -
Parceles de Porsiver 1.852 3,5
Total conceyu 9.951  
Evolución demográfica de Gelves
1996199819992000200120022003200420052006201120142016
2,0842,2452,6443,0093,2493,6253,2243,5663,6583,9979,2449,6889951
(Fonte: INE [Consultar])

Alministración política

[editar | editar la fonte]

Los alcaldes electos del conceyu[5] dende 1979 fueron:

Alcaldes dende les eleiciones de 1979
Llexislatura Nome Partíu
1979-1983 Ángel Oliveros López[6] PCE
1983-1987 Ángel Oliveros López[6] Izquierda Xunida (España)
1987-1991 Ángel Oliveros López[6] PSOE
1991-1995 Ángel Oliveros López[6] PSOE
1995-1999 Ángel Oliveros López[6] PSOE
1999-2003 Miguel Lora Corento[6] Iniciativa Independiente por Gelves + PP
2003-2007 Miguel Lora Corento[6] Iniciativa Independiente por Gelves
2007-2011 Miguel Lora Corento[6] Iniciativa Independiente por Gelves
2011-2015 José Luis Benavente Ulgar[7] PP
2015-2019 Isabel Herrera Segura[8] PSOE
2019-2023 n/d n/d
2023- n/d n/d

Historia

[editar | editar la fonte]
Antigua estación de tranvíes de Gelves.

Hai constancia de que la zona tuvo habitada dende'l Paleolíticu.[9] Esisten diverses teoríes sobre l'orixe del conceyu. Esta zona atopar nel antiguu reinu de Tartessos. Según Rodrigo Caro l'actual Gelves corresponder cola antigua Vergentum, que foi citada por Plinio. Esta cita haise trescritu como "Vergentum, quod Iulii Genius" y "Vergentum, quod Iulii Genitor".[10][11] Serrano Ortega afirma que na dómina turdetana llamábase Gelduva y que los árabes llamar Gue-Baal, que significa "monte de recréu".[12] Gelduba ye'l nome d'un castiellu romanu de Germania mentáu por Plinio, polo qu'esisten delles teoríes sobre l'orixe de la pallabra.[13]

Na dómina almohade cobró cierta importancia como llugar fortificáu. Foi reconquistada en 1247 por Pelay Pérez Correa, maestre de la Orde de Santiago. Nel repartimento d'Alfonso X de 1253 el rei tomó esti llugar como almacén propiu. En 1370 foi concedíu a Fernán Sánchez Tovar. Nel reináu de los Reis Católicos pasó a pertenecer a la Casa de Guzmán. Darréu, pasó a la Casa de Tovar. En 1527 el rei Carlos I concedió la venta d'esti llugar a Jorge Alberto de Portugal y Melo y a la so esposa Isabel Colón de Toledo (fía de Diego Colón y nieta de Cristóbal Colón). En 1529 creóse'l condáu de Gelves. El fíu de Jorge ya Isabel, Álvaro de Portugal, casóse con Leonor de Milán. Leonor foi mecenes d'una gran cantidá d'artistes ya inspiró-y una gran cantidá de versos al escritor sevillanu Francisco Herrera.[14] El matrimoniu vivía na casa de Merlina, xunto a les llombes del Balcón y del Pintado, que foi descrita en 1565 pol escritor Juan de Mal Lara, amigu del matrimoniu, como una casa placentera nun llugar de clima prestosu.[15][12] En 1537 Carlos I creó'l títulu de duque de Veragua, que pasó a los condes de Gelves. En 1902 el títulu de conde de Gelves pasó a la Casa d'Alba.[9] En 1974 la Casa d'Alba vendió les propiedaes que tenía nel conceyu.

Mientres el sieglu XVIII Gelves foi famosa peles sos agües y paisaxes, y so la propiedá de los duques adquirió una vida social importante. En 1736 sufrió una de les mayores catástrofes de la so historia cola llena del ríu Guadalquivir que provocó grandes estroces y la perda de numberosos vecinos.

En 1766 el títulu de conde de Gelves ostentar Pedro Manuel Florentín Colón de Portugal, que treslladó la so residencia oficial a la corte, lo que produció que'l pueblu perdiera importancia.

Nel sieglu XIX, cola desapaición de los señoríos constitúyese'l so conceyu constitucional según la Constitución de Cádiz de 1812.

El pueblu foi mentáu en conocíes obres lliteraries: La vida de Lazarillo de Tormes (anónimu, sieglu XVI),[16] Guzmán de Alfarache (Mateo Alemán, 1599), El diañu cojuelo (Luis Vélez de Guevara, 1641), Don Álvaro o la fuercia del sinón (1834), Simón Verde (Fernán Caballero, 1857) y Blood and Sand (Vicente Blasco Ibáñez, 1908). Nel sieglu XX, tamién foi mentada n'obres de Francisco Rodríguez Marín,[14] Pedro Salinas, José María Pemán y Camilo José Cela.[12] Foi visitáu por Washington Irving nel viaxe que fizo per Andalucía nel sieglu XIX.[17] Apaez tamién na guía turística d'España y Portugal realizada por Karl Baedeker.[18]

Economía

[editar | editar la fonte]

Nel pueblu esisten talleres d'artesanía. En 1993 creóse la Escuela de Formación d'Artesanos de Gelves cola fabricación d'oxetos de cerámica. Ente 1996 y 2011 impartióse la especialidá de lutería, pa fabricar preseos musicales. Esta especialidá retomar nesti centru en 2010.[19]

En 2015 había 136 hai de cultivos herbales, de les cualos 70 son de trigu, y 138 hai son de cultivos maderizos, de les cualos 21 son de naranxales y 111 d'olivar.[20]

Nel conceyu atopen los polígonos industriales Citec y Guadalquivir.[20]

Cultura

[editar | editar la fonte]

La patrona del pueblu ye la Virxe de Gracia. La so festividá celebra l'últimu domingu d'agostu.[12]

El pueblu cunta cola Hermandá de La nuesa Señora del Rocío.[21] Foi fundada en 1980. El simpecado ye una casulla bordada de Servando Charro, capellán de la catedral de Sevilla. La carreta, rematada en 1991, foi diseñada por Francisco Maireles Vela y realizada pol orfebre Manuel Ríos.[22]

El pueblu tien un teatru municipal xunto al conceyu. Foi construyíu en 2008.[23]

Gelveños pernomaos

[editar | editar la fonte]

Ente los numberosos personaxes célebres nacíos en Gelves atópense:

  • Frascu "el Colorao": cantaor flamencu nacíu nel sieglu XVIII qu'exerció esti oficiu nel sieglu XIX. Collaboró con cantaores de Cádiz, Xerez de la Frontera y del barriu sevillanu de Triana.[24]
  • Fernando Gómez García "el Gallu": toreru de finales del sieglu XIX. Casóse cola bailladora Gabriela Ortega. Arrendó una casa na güerta del Algarrobo, que ta na actual cai de la Fuente, númberu 2. Equí nació José Gómez Ortega, tamién toreru. Al finar Fernando, la madre y los sos fíos treslladar a una casa na Alamea de Hércules, en Sevilla.[25]
  • José Gómez Ortega, "Joselito" y "Gallín III": toreru del sieglu XX. Tien una estatua nel conceyu realizada por Lorenzo Coullaut Valera.[9]
  • Domingo González del Campo, "Bagazos": toreru del sieglu XIX.[26]
  • Muriel Bujalance Leal: destacada deportista tanto a nivel nacional como internacional na modalidá de taekwondo. Ente los sos llogros deportivos destaquen los de subcampeona del Mundu n'Istambul (Turquía) 1998 y en San Francisco (EEXX) 2002; campeona d'Europa en Nicosia (Xipre) 1999 y en Bonn (Alemaña) 2006; campeona de la Copa d'Europa en Madrid (España) 2002, subcampeona d'Europa en Samsun (Turquía) 2002, Lillehammer (Noruega) 2004 y Riga (Letonia) 2005; medaya de bronce na Copa d'Europa de 2007 en Trelleborg (Suecia); campeona d'importantes abiertos internacionales como'l d'Alemaña (1999), Méxicu (1999), Corea (2000), Holanda (2001 y 2003) y Bélxica (2005); campeona d'España en toles categoríes; campeona de la Copa de S.M. el Rei (2002), Ciudá Real; medaya al méritu deportivu de la Real Federación Española de Taekwondo (2009); y premiu "Xesta Deportiva" pola Federación de Periodistes Deportivos d'Andalucía (2007).

Ilesia de Santa María de Gracia

[editar | editar la fonte]
Ilesia de Santa María de Gracia.

La ilesia de Santa María de Gracia foi construyida nel sieglu XVII y reformada nel sieglu XVIII. Ye un templu d'estilu barrocu. Tien una sola nave, cruceru y capiyes llaterales. Cuenta con dos portaes. La que s'atopa a los pies del templu cunta con pilastres almohadilladas y frontón rectu. La que s'atopa nel llateral derechu ta flanqueada con pilastres, ta tamién adintelada y cuenta con un frontispiciu con un retablu cerámicu de Santa María de Gracia.[9] Al noroeste del templu atopa la torre, compuesta por dos cuerpos y chapitel.[9]

Virxe de Gracia. Sieglu XVIII.

El retablu mayor foi realizáu por José Fernando de Medinilla en 1736. Nel centru atopa la Virxe de Gracia, del sieglu XVIII. Tamién alluga una escultura de San Franciscu d'Asís y otres estatues de santos del sieglu XVIII. Les estatues del retablu mayor de San Joaquín y Santa Ana son del sieglu XVII.[9] Nel llau esquierdu atópase la capiya del Sagrariu, con un retablu con imáxenes de la Inmaculada y el Neñu Jesús. Tamién nel llau esquierdu atópase un retablu con un Cristu de la Vera Cruz, del sieglu XVIII. Nel llau derechu atópase un retablu del sieglu XVIII presidíu pola Virxe del Rosario, flanqueada por Santu Domingu de Guzmán y Santu Tomás d'Aquino, siendo toes estes imáxenes del sieglu XVIII. Toos estos retablos son doraos y d'estilu barrocu.[9]

Xunto al retablu de la Virxe del Rosario hai un cuadru del sieglu XVII que representa a San Cristóbal. Esti cuadru foi realizáu por Orazio Borgianni ente 1604 y 1612, con influencies de Michelangelo y Caravaggio.[27] Tamién hai un cuadru de Santu Tomás d'Aquino y otru de Santa Teresa d'Ávila.[9]

El templu tamién alluga una talla de San José col Neñu Jesús del sieglu XVIII.[9]

Ver tamién

[editar | editar la fonte]

Referencies

[editar | editar la fonte]
  1. ↑ Afirmao en: Llista de Conceyos y los sos Códigos por Provincies a 1 de xineru de 2019. Data d'espublización: 8 febreru 2019. Editorial: Institutu Nacional d'Estadística.
  2. ↑ 2,0 2,1 (2004) «Gelves», Enciclopedia xeneral d'Andalucía 9. C&T, páx. 3777-3779. ISBN 84-96337-09-X.
  3. ↑ 3,0 3,1 Un paséu pol Aljarafe al traviés del río. Diputación de Sevilla y Mancomunidá de Desarrollu y Fomentu de los Pueblos del Aljarafe. 2017.  páxs. 53-59. 
  4. ↑ . Axencia Pública de Puertos d'Andalucía. Consultáu'l 20 de febreru de 2018.
  5. ↑ Xefatura del Estáu. BOE nᵘ 147/1985 (España) (ed.): «Ley Orgánica 5/1985, de 19 de xunu, del Réxime Eleutoral Xeneral. Art. 169» (1985). Consultáu'l 14 d'avientu de 2008.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 6,6 6,7 José Hurtado Sánchez (2011). Alcaldes y alcaldeses de la provincia de Sevilla. Histories de vida, páx. 537-551. ISBN 978-84-7798-314-9.
  7. ↑ Boletín Oficial de la Provincia de Sevilla. 10 de febreru de 2015. 
  8. ↑ (30 d'avientu de 2017).
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 9,4 9,5 9,6 9,7 9,8 Javier Carrión, Miguel Gallardo y otros títulu=Ayalgues de la provincia de Sevilla. «Salteras», . ABC, páx. 62-63. «D.L. M-34.627-2000»
  10. ↑ Antonio de Quintadueñas (2010). Juan José Antequera Luengo: Santos de l'antigua Ossethania. San Gregorio y santa Verania. Facediciones, páx. 4. ISBN 978-84-9986-003-9.
  11. ↑ Lorenzo Abá Casal (1976). El Guadalquivir, vía fluvial romana. Secretariáu de Publicaciones de la Diputación de Sevilla, páx. 45. ISBN 84-500-6925-4.
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 (1979) Gran enciclopedia d'Andalucía. Promociones Culturales Andaluces, páx. 1681-1682. ISBN 84-85622-00-6.
  13. ↑ Francisco Villar Liébana. páxs. 62, 63, 64, 66, 67, 68, 141, 144, 151, 157, 160, 161, 168, 175 y 259. Ediciones Universidá de Salamanca.
  14. ↑ 14,0 14,1 Francisco Rodríguez Marín. «El "Divín" Herrera y la Condesa de Gelves». Conferencia lleida nel Atenéu de Madrid el día 1º de xunu de 1911. 
  15. ↑ Francisco Javier Escobar Borrego (2000). «Noticies inédites sobre Fernando d'Herrera y l'Academia Sevillana nel Hércules Animosu, de Juan de Mal Lara». Epos (16):  páxs. 133-156.  ISSN 0213-201X
  16. ↑ Eduardo Torres Corominas (2012). Gonzalo Pérez, Francisco de los Cobos y el Lazarillo de Tormes. Llibros de cortar.  ISSN 1989-6425
  17. ↑ VV. AA. (2006). Ruta de Washington Irving. Gran itinerariu cultural del Conseyu d'Europa, 2ª, Fundación El legáu Andalusí. ISBN 84-96395-09-X.
  18. ↑ Karl Baedeker (1899). Spanien und Portugal: Handbuch für Reisende.
  19. ↑ . Conseyería d'Empléu, Empresa y Comerciu. Xunta d'Andalucía. Consultáu'l 23 de febreru de 2018.
  20. ↑ 20,0 20,1 . Sistema d'Información Multiterritorial d'Andalucía. Consultáu'l 23 de febreru de 2018.
  21. ↑ . Consultáu'l 23 de febreru de 2018.
  22. ↑ . Rocío. Consultáu'l 23 de febreru de 2018.
  23. ↑ El nuevu Conceyu va cuntar con un teatru de 450 llocalidaes. Diariu de Sevilla. 17 de febreru de 2008. 
  24. ↑ Pierre Lefranc (2001). El cante jondo del territoriu a los repertorios: tonás, siguiriyas, asoleyares. Assosiation des Publications de Facultar des Lettres de Nice y Secretariáu de Publicaciones de la Universidá de Sevilla, páx. 99-101. ISBN 84-472-0610-6.
  25. ↑ Mario Utrilla Trinidad (2015). La vida nel ruedu: ruta de la edá d'oru del toreo. Liber Factory, páx. 125. ISBN 978-84-9949-792-1.
  26. ↑ José Reyes Carmona (2009). Historia del toréu n'Alxecires I. JRC Producciones, páx. 95-97. ISBN 978-84-613-02-48-2.
  27. ↑ . Consultáu'l 24 de febreru de 2018.

Enllaces esternos

[editar | editar la fonte]


Sacáu de «https://ast.wikipedia.org/w/index.php?title=Gelves&oldid=4120860»