Sahara

Dä Artikel bhandlet d Wieschti. De Staat findsch unter Sahara (Staat).

Satellitenufnahm vu dr Sahara

Satellitenufnahm vu dr nordeschtlige Sahara

Oase in dr Sahara (Libye)

Sanddine in dr Sahara

Luftbildufnahm vu dr Sahara

Saharastaub iber Kufstein/Tirol am 22. Februar 2004

D Sahara isch mit nyyn Millione Quadratkilometer di grescht Druckewieschti vu dr Ärd. Des entspricht uufgehr dr Greßi vu dr gsamte USA oder dr 26-fache Greßi vu Dytschland. Si goht vu dr afrikanische Atlantikkischte bis zue dr Kischte vum Rote Meer un bildet e Trapez mit ere Uusdehnig vu 4500 bis 5500 Kilometer in Wescht-Oscht- un 1500 bis 2000 Kilometer in Nord-Sid-Richtig. Si ghert zue dr Wändechraiswieschtine.

D Sahara isch zem greschte Dail e Staiwieschti oder Felswieschti (Hammada), oder au e Chiis- bzw. Grellwieschti (Seri]). Di bekannt Sandwieschti (Erg) macht mit rund 20 Brozänt nume ne chlainere Dail vu dr Sahara uus.

Etymologi

In dr altägyptische Sproch het d Sahara dr Name „dscheret“ („Wieschti“) ghaa; in dr arabische Sproch widergee mit صحراء‎, DMG ṣaḥrā fir „Wieschti“. D Tuareg nänne d Sandwieschti in dr sidlige Sahara Ténéré, was ibersetzt „Land dert dusse“ oder au „Wieschti“ haißt. Im Arabische wird d Sahara wäge däm gnauer الصحراء الكبرى‎, DMG aṣ-ṣaḥrā' al-kubrā, „di (seli) groß Wieschti“ gnännt. Zem Dail findet mer au dr Name بحر بلا ماء‎, DMG baḥr bilā māʾ, „Meer ohni Wasser“ (vgl. Sahel fir „Stade“).

D antike Remer hän s Land sidlig vu Karthago Terra Deserta uubwohntes/verlosse Land gnännt. Im Mittelalter het mer dr Sahara aifach Großi Wieschti gsait. Erscht im 19. Johrhundert het sich dr Name Sahara duregsetzt.

Geografi

Lag

D Sahara lyt im Norde vu Afrika un goht vu dr Atlantikkischte bis zue dr Kischte vum Rote Meer. Z Ägypte wird si dur d Flussoase vum Nil unterbroche. Im Norde lyt dr Maghreb (Marokko, Algerie, Tunesie un Libye), im Side lyt d Sahelzone. Saharastaate sin (ganz oder dailwys): Ägypte, Libye, Mali, Niger, Tschad, Sudan, Mauretanie, Weschtsahara, Marokko, Algerie un Tunesie.

Geologi

Forscher schließe us dr Lag vu unterschidlige Gstaischichte, dass sich in däre Wieschti im Lauf vu mehrere Johrmillione mehfach druckeni un fychti Phase abgwäslet hän. Dur Datierige vu Fossilie in Bodenprobe us em Tschahdbecki isch dr Noowys glunge, dass d Sahara scho vor sibe Millione Johr zmindescht zytwys e Wieschti gsii isch. Unter däne analysierte Bodeschichte sin ai no mee un elteri Sandstaischichte gfunde wore, wu nume dur Windverwaajige unter Wieschtebedingige hän chenne entstoh. In dr Pluvialzyte isch d Sahara wasserrycher un grien gsii, wie au e Huffe Felsmolereie us dr spetere Periode un d Druckeflussbette (Wadi) bewyse, wu vu dr Gebirg uusgehn un bis zue d 1000 km lang sin. Neischti Forschige vu dr Universitet vu Illinois z Chicago vu anne 2004 hän ergee, dass s Grundwasser unter Ägypte un Libye bis zue aire Million Johr alt isch. S fließt langsam in eme unterirdische Syschtem vu Nubie uus mit ere Gschwindigkait vu ain bis zwee Meter pro Johr nordzues.

D Wieschti lyt im Subtropische Hochdruckgirtel, si isch also ne Wändechraiswieschti. Wel di nidsigändige Luftbewegige fir e Wulkenuflesig sorge, git s e uughindereti Yy- un Uusstrahlig vu Liecht un Wermistrahlig.

In dr Sahara het s e baar Gebirgschette, wie zem Byschpel s Hoggargebirg un s Tibestigebirg. Di hegscht Hebig isch dr Emi Koussi im Tibesti mit 3415 m ü. NN. S git au ne baar großi Meteoritenyyschlagkrater in dr Sahara. Dr grescht bishör gfunde Krater isch dr Kebira-Krater mit eme Durmässer vu 31 km.

Klima

S Klima isch arg drucke un haiß. Zmaischt waait s ganz Johr dr Passat, wu wenig Niderschlag bringt. Dr ainzig Duurfluss isch dr Nil. Di extreme Tämperaturschwankige vu am Dag bis zue 60 °C – znacht bis zue 30 °C weniger – drage u. a. zue dr Wieschtebildig byy. Im Winter cha mer znacht bis zue −10 °C mässe. Di durschnittlige Niderschlagsmängine in dr Sahara lige bi rund 45,5 mm. In mänke Johr rägnets aber gar nit. Dr Yyfluss vu dr Sahara uf as global Klima isch nume dailwys gchlert. Vor allem dr Staub us dr Sahara sich schynts näbe Vulkanuusbrich e wichtigi Quälle vu Aerosol, wu s Wätter un s Klima beyyflusse.

Bodeschetz

In dr Sahara findet mer au wichtigi Bodeschetz. In dr algerische un libysche Sahara sin großi Ärdel- un Ärdgasfälder entdeckt wore. Anderi Bodeschetz sin: Salz, Chohle, Chupfer, Gold, Mangan, Yyse, Uran, Blei, Wolfram, Titan, Zinn un Phosphat.

Bevelkerig

Di gring yyhaimisch Bevelkerig bstoht in dr Hauptsach us Araber, Berber unMaure. Dernäbe git s chlaini Gruppe wie d Tubu (au Tibbu) un Tuareg. Näbe dr Viihaltig isch bis zum 19. Johrhundert dr Transsaharahandel e wichtigi Läbesgrundlag fir die Bevelkerigsgruppe gsii, wu au as Yalla bekannt sin.

60 Brozänt vu dr Saharabewohner sin sässhafti Oasenbuure, 40 Brozänt Nomade un Halbnomade. Greßeri Sidlige findet mer vor allem am Nordrand vu dr algerische Sahara. Neisidlige sin in dr Biet vu Algerie un Lbye grindet wore, wu Ärdel un Ärdgas gferderet wird. Im Weschte un in dr libysche Wieschti sin großi Dail mänscheläär.

Gschicht

Wu sich d Trope no 8500 v. Chr. um 800 Kilometer no Norde verschobe hän, het sich d Sahara, wu dervor wie hite ne Wieschti gsii isch, in dr sognännte „griene Sahara-Zyt“ in e fruchtbari Svannelandschaft verwandlet. No däre Klimaveränderig sin Jeger un Sammler us em Side ins Biet chuu. Di neolithisch Revolution het s Biet vu dr Sahara fascht zur glyche Zyt erfasst wie d Hochkulture am Nil, am Euphrat un am Tigris. Im 6. Johrdüöusert v. Chr. hän d Bewohner vu dr Region mit em Ackerböu aagfange. E Stadtkultur wie in sällene Hochluture isch aber nit bekannt gsii.

In dr Johrdöusert dernoo sin groß Dail vu dr Sahara wider zuen ere uubewohnbare Wieschti wore, allmee Mänsche sin derno in s fruchtbar Nildal uusgwanderet. Im 2. Johrdöusert v. Chr. hän d Rosszyt aagfange, eso gnännt, wel ab däre Zyt Ross in dr Motiv vu dr Hehlinemolereie vorherrsche. Glych wie z Ägypte, Anatolie un in dr Ägäis isch im 16. Johrhundert v. Chr. d „Wunderwaffe“ vu dr Bronzezyt yygfiert wore, dr Strytwage. Dr Pharao Ramses III. lischtet 92 Strytwäge un 184 Ross as Byti vu sym Libye-Fäldzug uf.

Mit dr Uusdrecknig vu dr Sahara isch langsam dr Nidergang vum Ackerböu un dr Viizucht chuu. Dur di assyrisch Eroberig vu Ägypte im 7. Johrhundert v. Chr. isch s Kamel uf Afrika chuu un het s Ross as wichtigscht Laschtdier ablest.

Im Zäntrum vu dr Sahara isch ab em 5. Johrhundert v. Chr. s Ryych vu dr Garamante entstande, wu zem aine Oasewirtschaft bedribe hän, vor allem aber e erfolgryche Handel zwische Afrika un em Mittelmeerruum, zerscht mit dr Grieche iber Cyrene, speter mit dr Remer iber Leptis Magna. Dr Nidergang vum weschtremische Rych het däm Handel en Änd gmacht, d Oasewirtschaft isch yygschränkt wore doderdur, dass allmee Grundwasservorret erschepft gsii sin. S Änd vum Rych isch aber erscht mit dr Eroberig dur di muslimische Araber chuu.

D Erforschig vu dr Sahara

Ab em Änd vum 18. Johrhundert isch d Sahara in s Blickfäld vu dr europäische Wisseschaft un vum Exporthandel grote. Vor allem d Brite hän noch eme sichere Zuegäng zue dr Märt vu Innerafrika gsuecht, wel si ghofft ghaa hän, dass si dert riisigi Absatzmegligkait fir ihri Fertigprodukt un wichtigi Rohstoffquälle finde.

Di wichtigscht vu däne Forschigsexpeditione het dr Missionar James Richardson glaitet, wu aber scho anne 1851 im Sudan gstorben isch. Syy Noofolg as Expeditionslaiter het syy Beglaiter, dr dytsch Geograf un Archäolog Dr. Heinrich Barth (1821–1865), aadrätte. Syy fimfbändig Raisewärch stellt di wichtigscht ethnologisch Quälle fir dr Sahara-Ruum im 19. Johrhundert dar. Em Barth syy Forschige unter dr Tuareg vu dr nerdlige Sahara sin vum Franzos Henri Duveyrier (1840–1892) furtgsetzt wore.

Literatur

• Fayez Alaily: Das Herz der Sahara, das trockenste Gebiet der Erde. Klima, Geologie, Hydrologie, Ökologie, Bodensoziologie, Bodengenese und Landnutzungseignung. 1. Aufl. Projekte-Verlag Cornelius, Halle, 2008. ISBN 978-3-86634-603-1
• Barbara E. Barich: People, water, and grain. The beginnings of domestication in the Sahara and the Nile valley. L'Erma di Bretschneider, Rom 1998. ISBN 88-8265-017-0
• Jean Bisson: Mythes et réalités d'un désert convoité: Le Sahara. L'Harmattan, Paris 2003
• Albert Adu Boahen: Britain, the Sahara and the Western Sudan, 1788-1861. Oxford 1964
• Alain Drajesco-Joffé: La vie sauvage au Sahara. Delachaux et Niestlé, Neuchâtel 1993, ISBN 2-603-00871-4
• Fabrizio Mori: The great civilisations of the ancient Sahara. L'Erma di Bretscheider, Rom 1998. ISBN 88-7062-971-6
• Heinrich Schiffers: Die Sahara. Entwicklungen in einem Wüstenkontinent. Borntraeger, Kiel 1980. ISBN 3-554-60106-3

Historischi Raisebricht

• Heinrich Barth: Reisen und Entdeckungen in Nord- und Centralafrika. Gotha 1857-58, 5 Bde.
• Heinrich Barth: Im Sattel durch Nord- und Zentralafrika, 1849-1855. Stuttgart 2007.
• Gustav Nachtigal: Sahara und Sudan. Berlin - Leipzig 1879–89, 3 Bde.
• Gustav Nachtigal: Tibesti. Die Entdeckung der Riesenkrater und die Erstdurchquerung des Sudan, 1868–1874. Hrsg. Heinrich Schiffers. Tübingen/Stuttgart 1987.
• Gerhard Rohlfs: Quer durch Afrika. Die Erstdurchquerung der Sahara vom Mittelmeer zum Golf von Guinea 1865–1867, Stuttgart 1984. ISBN 3-522-60580-2

Weblink

 Commons: Sahara – Sammlig vo Multimediadateie

• Saharadurchquerig us „Afrikanischs Bilderbuech“ (vu Algier uf Agadez)
• Flora un Fauna vu dr Sahara (frz.)
• TU-Berlin, Inst. f. Ökologie, LV Kehl, subtropisch - tropische Trockengebiete, speziell Sahara.

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Sahara“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.