Pion (skaak)

Pion in die standaard Staunton-styl

Die pion (♙♟) is die swakste en mees talryke stuk in die bordspel skaak. Dit verteenwoordig die voetsoldate en meer spesifiek die gewapende piekdraers. Elke speler begin die spel met agt pionne, een vir elke blokkie in die tweede ry van die speler af. In Algebraïese notasie begin die wit pionne op a2, b2, c2, …, h2 en die swart pionne op a7, b7, c7, …, h7.

Pionne word onderskei volgens die gelid (kolom) waarin hulle staan. 'n Mens praat byvoorbeeld van "Wit se f-pion" of "Swart se b-pion" of, minder algemeen, "Wit se koningsloperpion" of "Swart se damesruiterpion". Daar word algemeen na 'n toringpion verwys, waarmee 'n pion in die a- of h-gelid bedoel word, 'n ruiterspion (in die b- of g-gelid), 'n loperpion (in die c- of f-gelid), 'n damepion (in die d-gelid), 'n koningspion (in die e-gelid) en 'n sentrale pion (in die d- of e-gelid).

Die pion, wat die mees basiese stuk op die skaakbord is, is afkomstig van die oudste weergawe van skaak, sjatoeranga, wat in Indië gespeel is. Dit is teenwoordig in alle beduidende weergawes van die spel soos shogi en ander nasionale variante. In sjatoeranga en skaak se direkte voorganger wat daaruit ontstaan het, sjatrandj, het die stuk reeds soos vandag een blokkie vorentoe geskuif en skuins na links of regs gebuit. Die stuk was 'n metafoor vir die gewone voetsoldate teenoor die offisierstukke. Die vermoë om tydens die eerste skuif twee blokkie ver te beweeg en die gepaardgaande en passant skuif is eers in die 15de eeu in Europa bekom. Die reël vir promosie as die laaste gelid bereik word het ook oor die spel se geskiedenis heelwat verander.

Beweging

Aanvanklike plasing van die pionne.

Pionbeweging: Die pion kan na die blokkie voor dit beweeg. 'n Pion in die aanvangsry het die opsie om twee blokkies te skuif.

Pionne het ongewone skuiwe en gebruik. Anders as alle ander stukke kan pionne nie agteruit skuif nie. Normaalweg skuif 'n pion een blokkie vorentoe, maar tydens die pion se eerste skuif vanaf die aanvangsposisie het dit die opsie om twee blokkies te skuif. Pionne mag nie die twee blokkie opsie gebruik om oor ander stukke te spring nie en enige stuk wat reg voor 'n pion staan, die speler s'n of die teenstander s'n, verhinder die pion om verder te beweeg. In die diagram na regs kan die pion op c4 na c5 skuif terwyl die pion op e2 na e3 of e4 kan skuif.

Buit

Die wit pion op d5 kan óf die swart toring op c6 buit of die swart ruiter op e6, maar nie die loper op d6 wat sy opmars vorentoe verhinder nie.

Anders as ander stukke buit die pion nie op dieselfde manier as wat dit normaalweg skuif nie. 'n Pion buit diagonaal, een blokkie na vore aan die linker of regterkant. In die diagram na links kan die wit pion die swart toring of die swart ruiter buit.

En passant buit onder die aanname dat die swart pion so pas van c7 na c5 gekruif het. Die wit pion skuif na die c6 blokkie en die swart pion word verwyder.

'n Selfs meer ongewone skuif is die en passant skuif. Die skuif vind plaas as die teenstander se pion sy opsie uitoefen om om twee blokkies vorentoe te skuif tydens sy eerste skuif en op die manier verby die blokkie wat deur 'n pion aangeval word skuif. 'n Pion wat die teenstander se pion sou kon buit as dit net een blokkie geskuif het kan dit steeds doen al staan die teenstander se pion nie op die blokkie wat aangeval word deur dit "in verbygang" te buit asof dit slegs een blokkie geskuif het. Die pion wat die teenstander se pion buit skuif na die blokkie waar die teenstander se pion sou gestaan het as dit sleg een blokkie vorentoe gekuif het en die gebuite pion word van die bord verwyder.

In die diagram na regs het die swart pion so pas van c7 na c5 gekuif. Die wit pion mag dit dus buit deur van d5 na c6 te skuif. Die opsie om en passant te buit moet onmiddellik na die dubbele-blokkieskuif gemaak is uitgevoer word. Die en passant skuif is tot die pion se repertoire ingevoer in die laat dertiende eeu om te kompenseer vir die pion se nuwe vermoë om op sy eerste skuif twee blokkies ver te skuif. Sonder en passant sou 'n pion eenvoudig verby blokkies wat deur die teenstander se pionne beskerm is kon masjeer; en passant bewaar dus die beperkende vermoë van pionne wat die vyfde ry bereik het.

Promosie

'n Pion wat tot by die anderkant van die bord vorder (tot by die teenstander se eerste ry) word gepromoveer tot 'n ander stuk volgens die speler se voorkeur; 'n dame, toring, loper, of ruiter van dieselfde kleur. Die stuk word onmiddellik, voor die teenstander se volgende skuif, met die nuwe stuk vervang.

Die promosiekeuse word nie beperk tot gebuite stukke nie. 'n Speler kan soveel as tien ruiters, tien lopers, tien torings of nege dames hê. Hoewel die uiterste gevalle byna nooit in praktyk voorkom nie, het José Raúl Capablanca en Alexander Alekhine in spel 11 van die 1927 wêreldkampioenskapwedstryd elkeen twee dames gehad. Hoewel sommige skaakstelle 'n ekstra dame insluit het meeste standaardstelle nie bykomende stukke nie en word een van die gebuite stukke gebruik om die nuwe stuk voor te stel. Op die wyse word 'n nuwe dame byvoorbeeld deur 'n omgekeerde toring voorgestel.

Wanneer 'n speler 'n ander stuk as 'n dame kies tydens promosie word dit "onderpromosie" genoem. Dit gebeur gewoonlik as die speler 'n ruiter kies om skaakmat of 'n vurk uit te voer. Onderpromosie word ook gebruik waar promosie na 'n dame tot pat sou lei.

Strategie

Die pionnestruktuur bepaal gewoonlik die strategiese aard van 'n skaakspel. Terwyl ander stukke gewoonlik maklik hergroepeer kan word om 'n meer gunstige posisie te bewerkstellig as hulle tydelik op 'n slegte plek is, kan 'n swak geplaaste pion nie na 'n meer gunstige posisie terug skuif nie en kan dit ook nie lateraal skuif na 'n ander gelid nie.

Geslote pionkettings

Omdat pionne diagonaal buit en hulle vorentoeskuif geblokkeer kan word, kan pionne van teenoorgestelde kante baie keer in diagonale pionkettings vasgevang. In die posisie beheer twee of meer pionne van elke kleur blokkie van een kleur. In die diagram na links is Swart en Wit se d- en e-pionne vasgevang.

In die geval het Wit die langtermyn ruimte voordeel. Wit sal in die posisie makliker as Swart goeie posisies vir sy stukke kan kry, veral aan die koningskant. Swart lei onder wat as 'n slegte loper bekendstaan op c8 wat deur die swart pionne verhoed word om na 'n posisie te skuif waar dit aan die koningskant kan uithelp. Aan die ander kant is Wit se sentrale pionne tot 'm mate te ver uitgestrek en kwesbaar vir aanvalle deur Swart. Swart kan die wit pionketting ondermyn met 'n onmiddellike c7-c5 en moontlik later met f7-f6.

Swart met 'n geïsoleerde pion op d5.

Pionne in aanliggende geledere kan mekaar in aanval en verdediging ondersteun. 'n Pion wat geen vriendskaplike pionne in aanliggende geledere het nie is 'n "geïsoleerde pion". Die blokkie voor 'n geïsoleerde pion kan 'n voortdurende swakheid word. Enige stuk wat direk voor die pion geplaas word blokkeer nie slegs die vooruitgang van die pion nie maar kan ook nie deur ander pionne verdryf word nie.

In die diagram na regs het Swart 'n geïsoleerde pion op d5. As al die stukke behalwe die konings en pionne verwyder is kan die swakheid van d4 vir Swart in die eindspel fataal wees. In die middelspel het Swart egter effens meer vryheid van beweging as Wit en kan die geïsoleerde pion moontlik ruil vir 'n ander voordeel voor die eindspel bereik word.

Wit se a4 pion word verbygesteek.

'n Pion wat nie meer geblokkeer of gebuit kan word deur die teenstander se pionne nie word 'n vryepion genoem. In die diagram na links het Wit 'n vryepion op a4. Swart se pion op g7 is nie 'n vryepion nie aangesien dit verby Wit se h2-pion moet gaan voor dit gepromoveer kan word. Omdat eindspelle byna altyd gewen word deur die speler wat sy pion eerste kan laat promoveer kan 'n vryepion in die einspel beslissend wees. In dieselfde trant is 'n pionnemeerderheid, 'n groter aantal pionne aan een kant van die bord, strategies belangrik omdat dit tot 'n vryepion omskep kan word.

Die posisie wat uitgebeeld word kan lyk of dit rofweg gelyk is aangesien elke kant 'n koning en vyf pionne het en die posisies van die konings gelyk is. In werklikheid behoort Wit egter dié eindspel te wen gegrond op die voordeel wat die vryepion bied ongeag van wie eerste skuif.

Swart het dubelpionne in die c-gelid.

'n Speler kan ná buit met 'n pion met twee pionne in dieselfde gelid land wat dubbelpionne genoem word. Dubbelpionne is heelwat swakker as pionne wat langs mekaar staan aangesien hulle mekaar nie kan verdedig nie en omdat die voorste pion die ontwikkeling van die agterste pion belemmer. In die diagram na regs het Swart 'n strategiese voordeel as gevolg van Wit se dubbelpionne in die c-gelid.

Daar is gevalle waar dubbelpionne 'n mate van voordeel het, tipies wanneer dit agtereenvolgende blokkies verdedig om 'n inval deur die opponent se stukke te verhoed.

Pionne wat beide dubbel en geïsoleer is, is tipies 'n swak punt. 'n Enkele pion of ander skaakstuk voor geïsoleerde dubbelpionne blokkeer beide van hulle en hulle kan nie maklik losgemaak word nie. Dit is raar vir 'n speler om drie pionne in 'n gelid te hê. Afhangende van die posisie kan driebubbellepionne meer of minder waardevol wees as twee pionne wat langs mekaar is.

Müller en Lamprecht

Die "verkeerde toringpion" lei tot 'n gelykopuitslag met enige van die twee kante om te skuif.

Met 'n loper kan 'n toringpion 'n verkeerde toringpion wees afhangende van watter kleur die loper op staan. Dit veroorsaak dat sommige posisies wat andersins tot 'n oorwinning sou lei in 'n gelykop uitslag eindig. 'n Voorbeeld hiervan word in die diagram na regs vertoon.