Sandstorm
'n Sandstorm (soms ook stofstorm genoem) is 'n meteorologiese fenomeen, wat dikwels in halfdroë, droë en woestyngebiede optree. 'n Sandstorm warrel op as gevolg van warm lugstrominge, nadat die grond deur hoë temperature verwarm is. Sandstorms beweeg groot hoeveelhede sand - soms tot by 100 miljoen ton - oor afstande van soms duisende kilometers, afhangende van die grootte van die sandpartikels. Stadige duine in windbeskutte plekke vorm gewoonlik die grootse sandkorrels. Na ramings is in die jaar 2004 sowat twee tot vier miljard ton sand deur sandstorms beweeg.
Oorsprong
[wysig | wysig bron]
Konveksiewarmte lei tot die vorming van lugstrominge oor warm grond. Hierdie stromings kan winde met snelhede van tot by 120 kilometer per uur as gevolg hê. Groot storms is in staat om hele sandduine te beweeg. Die hoeveelhede sand, wat 'n sandstorm opwaai, is so groot dat die voorste kant van die storm soos 'n sandmuur lyk, wat hoogtes van tot by 1 525 meter kan bereik. Droogtes en wind speel 'n belangrike rol by die vorming van sandstorms, maar ook veeteelt, oorbeweiding en blootlegging van die grond asook die toenemende gebruik van vier-by-viers, wat die boonste laag van die bodem oopbreek en die erosie van die sand, wat daaronder lê, bevorder, kan tot sandstorms lei. Woestynvorming, ontbossing en globale verwarming sal die aantal sandstorming waarskynlik duidelik laat toeneem. In die tweede helfte van die 20ste eeu het die hewigheid en aantal sandstorms reeds vertiendubbel.
Baie sandstorms word deur die passaatwinde in die Saharawoestyn gevorm. Hulle staan ook bekend as simoem of simoen. Die simoem is ook verantwoordelik vir baie van die atmosferiese stof, wat oor Europa optree, en stof van die simoenwinde is ook al oor groot afstande op die seebodem van oseane ontdek. Die sandstorms van die Saharawoestyn beïnvloed byvoorbeeld die groei van plankton in die westelike Atlantiese Oseaan en is volgens 'n aantal wetenskaplikes ook 'n belangrike bron van minerale vir plante in die Amazonas-reënwoudgebied. 'n Ander tipiese Saharastorm, die haboeb, kom veral in die omgewing van Khartoem, die hoofstad van Soedan, voor.
Sandstorms kan deur middel van satellietfoto's opgespoor en voorspel word.
Sandstorms op ander planete
[wysig | wysig bron]
Grootskaalse sandstorms tree ook op die planeet Mars op. Hier duur sandstorms baie langer as op die Aarde en bedek groter gebiede. Sommige van Mars se sandstorms oordek selfs die hele planeet en waai honderde dae lank.