Gaan na inhoud

Jane Fonda

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Jane Fonda
'n Beeld van die betrokke persoonlikheid.
Fonda in 2015 op die Cannes-rolprentfees.
Geboortenaam Jayne Seymour Fonda
Geboorte 21 Desember 1937 (1937-12-21) (86 jaar oud)
New York-stad, New York, VSA
Nasionaliteit Amerikaans
Beroep(e) Aktrise, skryfster, aktivis
Aktiewe jare 1959–tans
Internet-rolprentdatabasis-profiel

Jane Fonda (geb. Jayne Seymour Fonda[1] op 21 Desember 1937) is ’n Amerikaanse aktrise, skryfster en politieke aktivis, asook ’n fiksheidsghoeroe en voormalige model. Sy het die Oscar al twee keer gewen en in 2014 het sy ’n prys vir haar lewenslange bydrae tot die rolprentbedryf van die Amerikaanse Filminstituut ontvang.

Fonda het in 1960 haar verhoogdebuut gemaak in There Was a Little Girl, en vir haar spel is sy vir die eerste van twee Tony-pryse benoem. Later in dié jaar het sy haar rolprentdebuut gemaak in Tall Story. Sy het in die 1960's bekend geword danksy rolle in prente soos Period of Adjustment (1962), Sunday in New York (1963), Cat Ballou (1965), Barefoot in the Park (1967) en Barbarella (1968). Haar eerste benoeming vir ’n Oscar was vir die prent They Shoot Horses, Don't They? (1969), en daarna het nog ses benoemings gevolg. Sy het twee Oscars gewen: vir Klute (1971) en Coming Home (1978).

Vroeë lewe

[wysig | wysig bron]

Fonda is die dogter van die akteur Henry Fonda en die Kanadees gebore sosiale vlinder Frances Ford Brokaw (geb. Seymour). Een van Jane se voorouers aan vaderskant was die stigter van die stad Fonda in die deelstaat New York (sien "Descendants of Jellis Douw Fonda (1614–1659)". fonda.org. en "Ancestry of Peter Fonda". genealogy.com. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 15 Maart 2012.)[2][3] Sy is genoem na Jane Seymour, die derde vrou van koning Hendrik VIII van Engeland, aan wie sy verlangs verwant is deur haar ma se familie.[4] Sy het ’n broer, Peter, ook ’n akteur, en ’n halfsuster, Frances de Villers Brokaw.[5]

Voor haar toneellooppbaan was Fonda ’n model en het sy twee keer op die voorblad van die tydskrif Vogue verskyn.[6]

Loopbaan

[wysig | wysig bron]

Rolprente

[wysig | wysig bron]
Fonda en die fotograaf Alan Light in 1990 by die Oscars.

Fonda het in 1954 in toneelspel begin belangstel terwyl sy saam met haar pa in ’n welsynopvoering van The Country Girl gespeel het.[6] In 1958 het sy die akteur, regisseur en toneelafrigter Lee Strasberg ontmoet en hy het vir haar gesê sy het talent. Dit het volgens Fonda haar hele lewe verander en toneelspeel was al waaraan sy daarna kon dink.[7]

Ná haar verhoogloopbaan in die 1950's het sy in die 1960's in amper twee rolprente per jaar verskyn. Die eerste was Tall Story (1960). Daarna het Period of Adjustment en Walk on the Wild Side in 1962 gevolg. Vir laasgenoemde het sy ’n Golden Globe gewen vir die beste nuweling.

Ná nog ’n paar rolle het haar deurbraak in 1965 gekom met Cat Ballou. Dié komedie-western het vyf Oscar-benoemings gekry en was een van die top-10-prente by die loket. Hierna het die komedies Any Wednesday (1966) en Barefoot in the Park saam met Robert Redford (1967) gevolg. In 1968 is haar rol as ’n sekssimbool gevestig met die prent Barbarella. Vir haar spel in die tragedie They Shoot Horses, Don't They? (1969) het sy groot lof gekry, asook haar eerste Oscar-benoeming.

Fonda in 2013 in Cannes.

Fonda het in 1971 haar eerste Oscar vir beste aktrise gewen vir haar rol as ’n prostituut in die moordraaisel Klute. Sy het ook ’n Golden Globe daarvoor gewen, en in 1978 nog een vir Coming Home. Vir laasgenoemde het sy ook nog ’n Oscar gewen.

Tussen die twee laasgenoemde prente het Fonda op politieke aktivisme gefokus en nie eintlik in suksesvolle prente verskyn nie. Die komedie Fun with Dick and Jane (1977) word algemeen beskou as haar terugkeer. In dié jaar was sy ook in Julia, waarvoor sy positiewe resensies, ’n Bafta vir beste aktrise in ’n hoofrol, ’n Golden Globe vir beste aktrise in ’n dramaprent en ’n Oscar-benoeming gekry het.[8] In dié tyd het sy aangekondig sy gaan haar toespits op prente oor belangrike sake, en sy het dit gedoen. Sy het nog ’n Bafta vir beste aktrise gewen vir haar spel in The China Syndrome, oor ’n toesmeerdery ná ’n ongeluk by ’n kernaanleg.

In 1980 het Fonda in 9 to 5 verskyn saam met Lily Tomlin en Dolly Parton. Dit was baie gewild by die loket en die prent in dié jaar met die tweede grootste finansiële sukses.[9]

Fonda wou al lank saam met haar pa werk en het gehoop dit sal hul stram verhouding verbeter.[8] Sy het die rolprentregte vir die toneelstuk On Golden Pond gekoop vir hulle twee.[10] Vir die prent, met ook Katharine Hepburn in, het Henry Fonda sy enigste Oscar vir beste akteur gewen. Jane het dit namens haar pa ontvang omdat hy siek was. Hy is vyf maande later dood.[8]

In die 1980's het Fonda in nog ’n paar prente gespeel en ’n Emmy in 1984 gewen vir The Dollmaker. Die romatiese drama Stanley & Iris (1990) saam met Robert de Niro was haar laaste rolprent vir 15 jaar.

Oefeningvideo's

[wysig | wysig bron]

Fonda het baie jare lank ballet geneem om fiks te bly, maar nadat sy haar voet seergemaak het tydens die verfilming van The China Syndrome, kon sy nie meer dans nie. Sy het aan aërobiese oefeninge begin deelneem onder Leni Cazden. Die Leni Workout het die Jane Fonda Workout geword, wat vir ’n tweede loopbaan vir Fonda gesorg het. Sy het jare daarmee volgehou.[8] Dit word beskou as een van die redes vir die fiksheidsbewustheid onder middeljarige vroue destyds. In 1982 het Fonda haar eerste oefeningvideo, Jane Fonda's Workout, uitgereik wat geïnspireer is deur haar trefferboek Jane Fonda's Workout Book. Die video was ’n paar jaar lank die beste verkoper onder tuisvideo's; meer as ’n miljoen is verkoop. Nog 23 video's in die reeks het gevolg, waarvan altesaam 17 miljoen verkoop is – meer as enige ander oefeningvideoreeks.[8]

Sy het tot in 1995 vyf boeke met oefeninge uitgereik asook 13 oudioprogramme. Twee fiksheid-DVD's het in 2010 gevolg, wat gemik was op ’n ouer gehoor.[11]

Fonda saam met die regisseur en ander akteurs van Youth by die Cannes-rolprentfees in 2015.

Aftrede en terugkeer

[wysig | wysig bron]

In die vroeë 1990's, ná drie dekades as aktrise, het Fonda haar uittrede uit die rolprentbedryf aangekondig.[12]

In Mei 2005 het sy na die skerm teruggekeer in die prent Monster-in-Law, saam met Jennifer Lopez.[8] Twee jaar later het sy ’n byrol gehad in die drama Georgia Rule, saam met Felicity Huffman en Lindsay Lohan.

In 2009 het sy vir die eerste keer sedert 1963 weer op die verhoog verskyn in Moisés Kaufman se 33 Variations.[13][14] Sy is vir ’n Tony vir beste aktrise in ’n verhooghoofrol benoem vir haar spel.[15]

Hierna het nog rolprentrolle gevolg in All Together (2011), Peace, Love and Misunderstanding (2011), The Butler (2013), Better Living Through Chemistry, This is Where I Leave You (2014) en Youth (2015).

Politieke aktivisme

[wysig | wysig bron]
Fonda in Januarie 1975 op ’n konferensie in Den Haag teen die Viëtnamoorlog.

In die 1960's het Fonda begin deelneem aan die aktivistiese bedrywighede van die Amerikaanse burgerregtebeweging. Sy was sterk gekant teen die Viëtnamoorlog[8] en het saam met ander akteurs op ’n toer na militêre dorpe aan die Amerikaanse weskus gegaan om met soldate te praat oor hul deelname. ’n Fliek is in 1972 van die toer gemaak, met sterk, openlike kritiek teen die oorlog deur manlike en vroulike soldate.

Sy het Hanoi in Julie 1972 tydens die oorlog besoek om die skade aan dyke in Noord-Viëtnam te bekyk en die Amerikaanse regering daarvan beskuldig dat hulle die dyke met opset vernietig.[16] Benewens kritiek wat sy ontlok het met haar besoek aan beskadigde dorpe, hospitale, skole en fabrieke en haar kritisering van die Amerikaanse regering, is sy afgeneem waar sy op ’n Viëtnamese lugafweerwapen sit; die foto het sommige Amerikaners woedend gemaak[17] en haar die bynaam "Hanoi Jane" besorg. In haar outobiografie van 2005 het sy geskryf sy is gemanipuleer om op die wapen te sit terwyl sy uitgeput was, en sy is jammer dat foto's daarvan geneem is.[18]

In ’n onderhoud in 1988 met Barbara Walters het Fonda gesê sy is jammer oor sommige van haar dade en kommentaar en verskoning gevra vir Viëtnamsoldate wat sy seergemaak het. Sy het toe ook gesê sy is spyt oor die foto van haar op ’n lagafweerwapen van die vyand, wat dit laat lyk het of sy op Amerikaanse vliegtuie probeer skiet.[19] In ’n onderhoud op 31 Maart 2005 in 60 Minutes het sy gesê: "The image of Jane Fonda, Barbarella, Henry Fonda's daughter … sitting on an enemy aircraft gun was a betrayal … the largest lapse of judgment that I can even imagine."[20]

Saam met ander bekendes het Fonda in 1969 die besetting van Alcatraz-eiland deur Amerikaanse Indiane gesteun; hulle wou daarmee die aandag vestig op die mislukking van die Amerikaanse regering in verdrae vir Indiaanse sowereiniteit.[21]

Sy het die Black Panthers en hul medestigter die aktivis en rewolusionêr Huey Newton in die vroeë 1970's gesteun en gesê: "Rewolusie is ’n daad van liefde; ons is die kinders van rewolusie, gebore om rebelle te wees. Dit is in ons bloed." Sy het die Black Panthers "ons rewolusionêre voorhoede" genoem en gesê: "Ons moet hulle ondersteun met liefde, geld, propaganda en waagmoed."[22] Sy is sedert die 1970's ook betrokke by die feministiese beweging.

Persoonlike lewe

[wysig | wysig bron]
Fonda en Ted Turner in 1992 by die Emmys.

Fonda is op 14 Augustus 1965 in Las Vegas met haar eerste man, die Franse regisseur Roger Vadim, getroud.[23] Hulle het ’n dogter, Vanessa, wat in 1968 in Parys gebore is. Sy is genoem na die aktrise en aktivis Vanessa Redgrave.[24] Op 19 Januarie 1973, kort ná hul egskeiding, is Fonda in Los Angeles met die aktivis Tom Hayden getroud.[25] Hul seun, Troy Garity, is in 1973 in Los Angeles gebore. Hy het sy ouma aan vaderskant se van gekry omdat die vanne "Fonda en Hayden te veel bagasie saamdra".[26] In 1982 het Fonda en Hayden ’n swart Amerikaanse tiener, Mary Luana Williams, nieamptelik aangeneem.[27] Sy was die dogter van lede van die Black Panthers.[28] Fonda en Hayden is in 1990 geskei.[29]

Sy is op 21 Desember 1991 in Florida met haar derde man, die CNN-stigter Ted Turner, getroud.[30] Hulle is in Mei 2001 geskei.[31] Borskanker is daarna by haar gediagnoseer en in November 2010 het sy ’n kwaadaardige knop laat uitsny.[32]

Pryse

[wysig | wysig bron]

In 1981 het Fonda die Kristalprys van Women in Film Los Angeles ontvang.[33] en in 1994 het die Verenigde Nasies haar ’n welwillendheidsambassadeur gemaak.[34] In 2004 het sy die Women's eNews 21 Leaders for the 21st Century-prys gekry as een van "sewe wat die wêreld verander het".[35] In 2007 het sy ’n ere-Palme d'Or by die Cannes-rolprentfees ontvang.[36] Nog net drie ander mense het dié spesiale prys ontvang.

In Desember 2008 is Fonda in die Kaliforniese eresaal (Hall of Fame) opgeneem.[34][37] In 2009 het sy ’n lewensbydraeprys van die New York Women's Agenda gekry en in 2014 een van die Amerikaanse Filminstituut.[38]

Rolprentpryse

[wysig | wysig bron]

Benewens talle benoemings het Fonda die volgende pryse vir haar toneelspel gewen:

Jaar Titel Prys
1965 Cat Ballou Laurel-prys vir beste spel deur ’n aktrise in ’n komedie
1969 They Shoot Horses, Don't They? Kansas City Film Critics Circle Award vir beste aktrise
New York Film Critics Circle Award vir beste aktrise
1971 Klute Oscar vir beste aktrise
Fotogramas de Plata-prys vir beste spel in ’n buitelandse prent
Golden Globe vir beste aktrise in ’n rolprentdrama
Kansas City Film Critics Circle Award vir beste aktrise
National Society of Film Critics Award vir beste aktrise
New York Film Critics Circle Award vir beste aktrise
1977 Julia Bafta vir beste hoofrolaktrise
David di Donatello vir beste buitelandse aktrise
Golden Globe vir beste aktrise in ’n rolprentdrama
1978 Coming Home Oscar vir beste aktrise
Golden Globe vir beste aktrise in ’n rolprentdrama
Los Angeles Film Critics Association Award vir beste aktrise
1978 Comes a Horseman en California Suite Los Angeles Film Critics Association Award vir beste aktrise
1979 The China Syndrome Bafta vir beste hoofrolaktrise
1981 On Golden Pond American Movie Award vir beste vroulike byspeler
Utah Film Critics Association Award vir beste vroulike byspeler
2015 Youth Hollywood Film Award vir beste vroulike byspeler

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ Davidson, Bill (1990). Jane Fonda: An Intimate Biography. Dutton. p. 39. ISBN 978-0-525-24888-0.
  2. ↑ Jane: an intimate biography of Jane Fonda, Thomas Kiernan, Putnam, 1973, p. 12
  3. ↑ Citizen Jane: The Turbulent Life of Jane Fonda, Christopher P. Andersen, Dell Pub., 1991, p. 14
  4. ↑ Fonda, 2005, p. 41.
  5. ↑ Craven, Jo (12 Oktober 2008). "Pilar Corrias: a new gallery for a new era". The Daily Telegraph (in Engels). London. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 26 Maart 2019.
  6. ↑ 6,0 6,1 Browne, Pat; Browne, Ray Broadus (2001). The guide to United States popular culture. Bowling Green, OH: Bowling Green State University Popular Press. p. 288. ISBN 0-87972-821-3.
  7. ↑ Foster, Arnold W., and Blau, Judith R. Art and Society: Readings in the Sociology of the Arts, SUNY Press (1989) pp. 118–119. ISBN 978-0-7914-0116-3.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 8,4 8,5 8,6 Uit ’n onderhoud in die Amerikaanse televisieprogram Inside the Actors Studio
  9. ↑ 1980 Yearly Box Office Results. boxofficemojo.com
  10. ↑ "Barbarella comes of age", The Age, 4 Mei 2005; URL besoek op 5 Mei 2008
  11. ↑ Goldwert, Lindsay (14 September 2010). "Jane Fonda is back in her leotard, at 72; iconic actress and fitness guru to debut new fitness DVDs". Daily News (in Engels). New York. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 28 Maart 2019. Besoek op 23 Julie 2013.
  12. ↑ Solomon, Deborah. "Jane Fonda profile". The New York Times (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 6 Augustus 2013. Besoek op 19 Julie 2011.
  13. ↑ "Jane Fonda returns to Broadway in '33 Variations' ". USA Today. Associated Press. 3 November 2008; URL besoek op 19 Julie 2011.
  14. ↑ Frey, Hillary (3 Maart 2009). "Broadway Bows Down to Power Dames Fonda, Sarandon, Lansbury". The New York Observer (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 19 Januarie 2012. Besoek op 6 Maart 2009.
  15. ↑ "Search Past Winners". Tony Awards. URL besoek op 19 Julie 2011.
  16. ↑ "The Battle of the Dikes". Time (in Engels). 7 Augustus 1972. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 6 Augustus 2013. Besoek op 1 April 2008.
  17. ↑ Roberts, Laura (26 Julie 2010). "Jane Fonda relives her protest days on the set of her new film". The Daily Telegraph (in Engels). Londen. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 24 September 2018. Besoek op 19 Julie 2011.
  18. ↑ "The Truth About My Trip To Hanoi". 22 Julie 2011. Op Jane Fonda se amptelike webtuiste. URL besoek op 27 Januarie 2014.
  19. ↑ "Interview with Barbara Walters" (in Engels). UC Berkeley Library Sound Recording Project. 1988. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 8 Oktober 2018. Besoek op 16 Februarie 2008.
  20. ↑ "Jane Fonda: Wish I Hadn't". 60 minutes (in Engels). CBS. 31 Maart 2005. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 21 Augustus 2013. Besoek op 16 Februarie 2008.
  21. ↑ "Alcatraz is Not an Island" (in Engels). PBS. 2002. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 3 Mei 2015. Besoek op 16 Januarie 2016.
  22. ↑ "The Black Panthers". Socialist Worker (in Engels). Londen, UK. 6 Januarie 2007. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 7 Augustus 2013.
  23. ↑ "Jane Fonda Marries Frenchman". The Miami News. 14 Augustus 1965.[dooie skakel]
  24. ↑ Fonda, 2005, p. 203.
  25. ↑ "Jane Fonda Weds Chicago 7 Member". Gadsden Times. 22 Januarie 1973.
  26. ↑ Fonda, 2005, p. 342.
  27. ↑ Tyrangiel, Josh (2 April 2005). "Being Jane". Time (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 25 Augustus 2013. Besoek op 24 Desember 2010.
  28. ↑ Fonda, 2005, pp. 382–84.
  29. ↑ "Star Tracks". People (in Engels). 2 Julie 1990. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 4 Maart 2016.
  30. ↑ "Ted Turner, Jane Fonda Tie Not". Observer-Reporter. 22 Desember 1991.
  31. ↑ "Jane Fonda Gets Divorce From Turner". Bangor Daily News. 24 Mei 2001.
  32. ↑ "Jane Fonda suffers [from] breast cancer" Geargiveer 16 November 2010 op Wayback Machine. The Daily Telegraph. 13 November 2010.
  33. ↑ "Past Recipients: Crystal Award". Women In Film (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 15 Februarie 2015. Besoek op 10 Mei 2011.
  34. ↑ 34,0 34,1 "California Hall of Fame biography of Jane Fonda" (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 21 Desember 2019.
  35. ↑ "21 Leaders for the 21st Century – Seven Who Change Their Worlds". Womens News. 23 Desember 2003.
  36. ↑ "An Exceptional Palme d'Or to Jane Fonda" (in Engels). festival-cannes.fr. 26 Mei 2007. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 4 November 2016. Besoek op 4 Oktober 2010.
  37. ↑ Jack Nicholson, Jane Fonda inducted into California Hall of Fame, Celebrity.Com, 15 Desember 2008.
  38. ↑ AFI Life Achievement Awards; American Film Institute; 26 Desember 2013; URL besoek op 27 Januarie 2014.

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Jane_Fonda&oldid=2521693"