Gaan na inhoud

Georgius Agricola

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Georgius Agricola
Georgius Agricola (fiktiewe portret uit 1927)
Gebore
Georg Bauer

24 Maart 1494
Glauchau, Keurvorstedom Sakse, Heilige Romeinse Ryk
Sterf21 November 1555 (op 61)
Chemnitz, Keurvorstedom Sakse, Heilige Romeinse Ryk
NasionaliteitSaksies, Duits
Beroepakademikus, geneesheer, mineraloog

Georgius Agricola; gebore Georg Bauer; 24 Maart 1494 – 21 November 1555) was 'n Duitse Humanistiese geleerde, mineraloog en metallurg. Hy is in die klein dorpie Glauchau, in die Elektoraat van Sakse van die Heilige Romeinse Ryk gebore. Hy het 'n breë opvoeding geniet, maar het 'n besondere belangstelling vir die mynbou en raffinering van metale gehad. Vir sy baanbrekende werk De Natura Fossilium wat in 1546 gepubliseer is, word daar algemeen na hom verwys as die Vader van die Mineralogie.[1]

Hy is bekend vir sy baanbrekerswerk De re metallica libri XII, wat in 1556 gepubliseer is, 'n jaar na sy dood. Hierdie werk in twaalf dele is 'n omvattende en stelselmatige studie, klassifikasie en metodiese gids oor alle beskikbare feitelike en praktiese aspekte, wat belang het vir mynbou, die mynwetenskappe en die metallurgie. Alles is ondersoek en nagevors in sy natuurlike omgewing deur middel van direkte waarneming. Dit is ongeëwenaar in sy kompleksiteit en akkuraatheid en dit het twee eeue lank as die standaardnaslaanwerk gedien. Agricola het in die voorwoord gesê dat hy al daardie dinge sal uitsluit wat ek nie self gesien het nie, of nie gelees of gehoor het nie.[...].Dit wat ek nie gesien het nie, of noukeurig oorweeg het nadat ek daarvan gelees of gehoor het, daaroor het ek nie geskryf nie.[2]

As 'n geleerde van die Renaissance het hy 'n universele benadering tot leer en navorsing nagestreef. Hy het gedurende sy professionele lewe meer as 40 volledige vakkundige werke gepubliseer oor 'n wye reeks onderwerpe en dissiplines, soos pedagogie, medisyne, metrologie, merkantilisme, farmasie, filosofie, geologie, geskiedenis en vele meer. Sy innoverende en omvattende, vakkundige werk, gebaseer op nuwe en presiese metodes van produksie en beheer, het gedurende daardie tydperk sy werk 'n sentrale deel van die geleerdheid en die beter begrip van wetenskap gemaak.[3]

Etimologie

[wysig | wysig bron]

Na hom word dikwels, hoewel nie altyd nie, verwys as "die Vader van die mineralogie" en die stigter van geologie as 'n wetenskaplike dissipline.[2] Die digter Georg Fabricius het 'n kort eretitel aan hom toegeken ter erkenning van sy nalatenskap, dat sy mede-Saksers gereeld aan haal: die ausgezeichnete Zierde des Vaterlandes, (letterlik: die vooraanstaande sieraard van die Vaderland).[3] Hy is by sy geboorte onder die naam Georg Pawer gedoop. Pawer is 'n dialektiese vorm van die moderne Duitse term Bauer, wat vertaal word na boer. Sy leraar, professor Petrus Mosellanus uit Leipzig het hom oortuig om die algemene praktyk van naamlatinisering te volg, wat onder Renaissance-geleerdes gebruiklik was. So het "Georg Pawer" "Georgius Agricola" geword. Toevallig kom die naam Georg/Georgius van Grieks af en beteken ook "boer".

Vroeë lewe

[wysig | wysig bron]

Jeug

[wysig | wysig bron]

Agricola is in 1494 gebore as Georg Pawer, die tweede van sewe kinders van 'n kleremaker en verwer in Glauchau. Op twaalfjarige leeftyd het hy hom by die Latynse skool in Chemnitz of Zwickau ingeskryf.[4] Van 1514 tot 1518 studeer hy aan die universiteit van Leipzig, waar hy vir die eerste keer onder die naam Georgius Pawer de Glauchaw ingeskryf het vir die somersemester in teologie, filosofie en filologie onder rektor Nikolaus Apel. Vir antieke tale, Grieks en Latyn het hy sy eerste Latynse lesings ontvang onder Petrus Mosellanus, 'n gevierde humanis en aanhanger van Erasmus van Rotterdam.[5][6]

Humanistiese opvoeding

[wysig | wysig bron]

Begaaf met 'n groot intellek en sy nuut verworwe titel van Baccalaureus artium, het Agricola hom vroeg in die strewe na die "nuwe leer" gewerp, met so 'n effek dat hy op die ouderdom van 24 is aangestel as Rector extraordinarius van Antieke Grieks by die 1519 gevestigde Zwickau se Griekse skool, wat binnekort verenig sou word met die Groot Skool van Zwickau[7](die Zwickauer Ratsschule). In 1520 het hy sy eerste boek gepubliseer, 'n Latynse grammatikahandleiding met praktiese en metodiese wenke vir onderwysers. In 1522 beëindig hy sy aanstelling om weer vir nog 'n jaar te Leipzig te studeer, waar hy as rektor ondersteun word deur sy voormalige tutor en professor in klassieke tale, Peter Mosellanus, by wie hy nog altyd in korrespondensie was.[5] Hy het ook ingeteken op die studies van medisyne, fisika, en chemie.

In 1523 het hy na Italië gereis. Hy het by die Universiteit van Bologna en waarskynlik ook diePadua[4] ingeskryf en sy studies in medisyne voltooi. Dit is steeds onduidelik waar hy sy diploma verwerf het. In 1524 sluit hy aan by die gesogte Aldine drukkery in Venesië. Dit is gestig deur Aldus Manutius, wat in 1515 gesterf het. Manutius het 'n netwerk van kontakte en vriendskappe opgebou onder die talle geleerdes, insluitend die mees gevierde, van regoor Europa. Hy het hulle aangemoedig om na Venesië te kom en vir die redaksie van die talle publikasies van die klassieke van die oudheid te sorg Ten tyde van Agricola se besoek is hierdie besigheid deur Andrea Torresani en sy dogter Maria bestuur. Agricola het tot 1526 aan die uitgawe van 'n werk in verskeie volumes oor Galenus deelgeneem.[6]

Beroepslewe

[wysig | wysig bron]

Stadsgeneesheer

[wysig | wysig bron]
'n Watermeul om erts op te haal
Brandstig ondergronds

Hy het in 1527 na Zwickau teruggekeer en in die herfs van dieselfde jaar na Chemnitz, waar hy met Anna Meyner, 'n weduwee van Schneeberg, getrou het. Hy het in die Ertsgebergte na werk as geneesheer gesoek omdat hy 'n vurige verlange gekoester het mynbou te bestudeer, Hy het hom in die dorpie Joachimsthal gevestig, waar in 1516 beduidende silwerertsneerslae gevind is.[3] Die 15 000 inwoners het Joachimsthal 'n besige, bloeiende sentrum van myn- en smeltwerke gemaak. Dit het vir Agricola honderde skagte gebied om te ondersoek. Sy eintlike werk was nie baie veeleisend nie en hy het al sy vrye tyd aan sy studies bestee. Begin 1528 het hy hom verdiep in wat geskryf is oor mineralogie en mynbou en dit vergelyk met sy eie waarnemings van die plaaslike materiale en die metodes van hul behandeling.[8] Hy het 'n logiese stelsel geskep van die plaaslike toestande, gesteentes, sedimente, minerale en ertse, en die verskillende terme van algemene en spesifieke plaaslike territoriale kenmerke verduidelik. Hy het hierdie beskrywing oor alle natuurlike aspekte gekombineer met 'n verhandeling oor die werklike mynbou, die metodes en prosesse, die plaaslike ontginningsvariante, die verskille en eienaardighede van wat hy van die mynwerkers geleer het.

Vir die eerste keer het hy vrae oor die vorming van ertse en minerale aangepak. Hy probeer om die onderliggende meganismes aan die lig te bring en sy gevolgtrekkings in 'n sistematiese raamwerk bekend te stel. Hy het die hele proses in 'n vakkundige dialoog uiteengesit en dit in 1530 gepubliseer onder die titel Bermannus, sive de re metallica dialogus, (Bermannus, of 'n dialoog oor metallurgie). Die werk is hoog aangeprys deur Erasmus vir die poging om orde te skep in die kennis wat deur praktiese ondersoek verkry is, en dit verder te ondersoek. Agricola, in sy hoedanigheid van dokter, het ook voorgestel dat minerale en hul uitwerking op en verhouding tot menslike medisyne 'n toekomstige onderwerp van ondersoek moet wees. [3][9][10]


Burgemeester van Chemnitz

[wysig | wysig bron]

In 1531 het Agricola 'n aanbod van die stad Kepmnicz (Chemnitz) ontvang vir die pos van Stadtleybarzt (stadsgeneesheer), wat hy aanvaar het.Hy verhuis in 1533 na Chemnitz .[11] Alhoewel min oor sy werk as geneesheer bekend is, het Agricola se mees produktiewe jare hiermee begin. Hy het gou burgemeester van Chemnitz geword en gedien as diplomaat en historiograaf vir hertog Georg van Sakse, wat op soek was na moontlike territoriale aansprake. Hy het vir Agricola opdrag gegee 'n groot geskiedkundige werk te skryf, die Dominatores Saxonici a prima origine ad hanc aetatem (Here van Sakse van die begin tot die huidige tyd). Dit het 20 jaar geneem en is eers in 1555 gepubliseer.[12]

In sy werk De Mensuris et ponderibus, gepubliseer in 1533, het hy die stelsels van Griekse en Romeinse mate en gewigte beskryf. In die 16de eeuse Heilige Romeinse Ryk was daar geen eenvormige mate en gewigte nie, wat handel en bedrywigheid belemmer het. Hierdie werk het die grondslag gelê vir Agricola se reputasie as 'n humanistiese geleerde. Hy het hom beywer om tot die instelling van gestandaardiseerde gewigte en mate te kom, en het so die openbare verhoog betree om 'n politieke posisie te beklee.[13]

In 1544 publiseer hy die De ortu et causis subterraneorum (Oor ondergrondse oorsponge en oorsake), waarin hy ouer teorieë gekritiseer het en die grondslae van die moderne fisiese geologie gevestig het. Dit bespreek die effek van wind en water as magtige geologiese kragte, die oorsprong en verspreiding van grondwater en mineraliserende vloeistowwe, die oorsprong van ondergrondse hitte, die oorsprong van ertskanale en die hoofafdelings van die minerale ryk. Hy het egter volgehou dat 'n sekere 'materia pinguis' of 'vetterige materie', wat deur hitte in fermentasie gebring is, fossiele gevorm en nie lewende organismes nie.[14]

In 1546 het hy die vier volumes van De natura eorum quae effluunt e terra (Die aard van die dinge wat uit die aarde se binneste vloei) gepubliseer. Dit handel oor die eienskappe van water, die effekte daarvan, smaak, reuk, temperatuur ens. en oor die 'lug onder die aarde', wat, soos Agricola geredeneer het, verantwoordelik is vir aardbewings en vulkane.[15]

De re metallica

[wysig | wysig bron]
De re metallica

Agricola se bekendste werk, die De re metallica libri xii is die jaar ná sy dood, in 1556, gepubliseer; dit was miskien reeds in 1550 voltooi, aangesien die toewyding aan die keurvors en sy broer uit daardie jaar dateer. Die vertraging is vermoedelik 'n gevolg van die boek se baie houtsneeë. Die werk is 'n sistematiese, geïllustreerde verhandeling oor mynbou en ontginningsmetallurgie. Dit toon prosesse om ertss uit die grond te onttrek, en metale uit ertsw vry te stel.

Tot Agricola se tyd was Plinius die ouere se werk Historia Naturalis die hoofbron van inligting oor metale en mynboutegnieke. Agricola het sy erkentenis aan antieke skrywers, soos Plinius en Theophrastus getoon en het talle verwysings na Romeinse werke gemaak. Agricola het in geologie beskryf en geïllustreer hoe ertsare in en op die grond voorkom. Hy het die prospekteer vir ertsare en die opmeting daarvan in detail beskryf , asook die was van die ertse om die swaarder waardevolle minerale, soos goud en tin te versamel. Die werk beskryf watermeulens wat in mynbou gebruik word, soos die masjien om mans en materiaal in en uit 'n mynskag te lig. Watermeulens het veral toepassing gevind in die vergruising van erts om die fyn deeltjies van goud en ander swaar minerale vry te stel, maar ool 'n reusebalg om lug in die beperkte ruimtes van ondergrondse werke te dwing is hiermee bedien.

Agricola het mynmetodes beskryf wat nou uitgedien is, soos brandstig, wat behels het om vure teen harde rotsvlakke aan te lê. Die warm rots is met water geblus, en die termiese skok het dit genoeg verswak vir maklike verwydering. Dit was egter 'n gevaarlike metode wanneer dit ondergronds gebruik is, en is later oorbodig gemaak deur die gebruik van plofstof.

Agricola se werk bevat, in 'n bylaag, die Duitse ekwivalente vir die tegniese terme wat in die Latynse teks gebruik word. Moderne woorde wat uit die werk afkomstig is, sluit in vloeispaat (waaruit later fluoor vrystel is is) en bismut. In 'n ander voorbeeld het Agricola in die oortuiging dat die swart rots van die Schloßberg by Stolpen dieselfde is as Plinius die ouere se basalt, hierdie naam daarop toegepas, en so het 'n petrologiese term ontstaan.

Dood

[wysig | wysig bron]
Gedenkplaat vor Agricola in die katedraal van Zeitz in Junie 2014 geplaas

Agricola is op 21 November 1555 oorlede. Sy "lewenslange vriend", die Protestantse digter en klassikus Georg Fabricius, skryf in 'n brief aan die Protestantse teoloog Phillip Melanchthon, "Hy wat sedert die dae van kinderjare goeie gesondheid geniet het, is deur vier dae se koors weggeneem." Agricola was 'n vurige Katoliek in teenstelling tot Fabricius.

Volgens tradisionele stedelike gebruike was hy as voormalige burgemeester geregtig op 'n begrafnis in die plaaslike moederkerk. Sy godsdienstige affiliasie het egter swaarder geweeg as sy sekulêre voorregte en monumentale dienste vir die stad.[16] Chemnitz se protestantse superintendent Tettelbach het aangedring by keurvors Augustus om die begrafnis binne die stad te weier. Die bevel is gegee en Tettelbach het dadelik die Agricola-party in kennis gestel.[17]

Op inisiatief van sy jeugvriend, Naumburg se biskop Julius von Pflug, is Agricola se liggaam vier dae later na Zeitz gedra, meer as 50 km verder en deur von Pflug in die Zeitz-katedraal begrawe.[18] Sy vrou het 'n gedenkplaat in gebruik laat neem, wat reeds gedurende die 17de eeu verwyder is. Die teks daarvan is egter in die Zeitz-annale bewaar en lui:

Aan die geneesheer en burgemeester van Chemnitz, Georgius Agricola, 'n man wat die meeste gekenmerk is deur vroomheid en geleerdheid, wat uitstekende dienste aan sy stad gelewer het, wie se nalatenskap onsterflike glorie aan sy naam sal skenk, wie se gees Christus self in sy ewige koninkryk opgeneem het.

Sy treurende vrou en kinders.

Hy is op 21 November 1555 in die 62ste lewensjaar oorlede en is op 24 Maart 1494 in Glauchau gebore[19]

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ Rafferty, John P. (2012) . Geologiese Wetenskappe; Geologie: Landvorme, Minerale en Gesteentes. New York: Britannica Educational Publishing, p. 10. ISBN 9781615305445
  2. ↑ 2,0 2,1 "Georgius Agricola". University of California - Museum of Paleontology. Besoek op 4 April 2019.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 "Georgius Agricola (1494 - 1555)". Agricola-Forschungszentrum Chemnitz. Besoek op 4 April 2019.
  4. ↑ 4,0 4,1 Wilhelm Pieper. "Agricola, Georgius (Georg Bauer), wahrscheinlich in Zwickau". Deutsche Biographie. Besoek op 5 April 2019.
  5. ↑ 5,0 5,1 Reinhold Hofmann. "Dr. Georg Agricola : ein Gelehrtenleben aus dem Zeitalter der Reformation - p. 9". Archive org. Besoek op 5 April 2019.
  6. ↑ 6,0 6,1 "Neue deutsche Biographie, Bd.: 1, Agricola, Georgius". Münchener Digitalisierungszentrum. Besoek op 4 April 2019.
  7. ↑ "Geschichte der Westsächsischen Hochschule Zwickau - Georgius Agricola lehrte von 1519 - 1522 in Zwickau". Westsächsische Hochschule Zwickau. Besoek op 4 April 2019.
  8. ↑ "Denkmal Georgius Agricola". Glauchau de. Besoek op 5 April 2019.
  9. ↑ Cyril Stanley Smith, Martha Teach Gnudi. "The Pirotechnica of Vannoccio Biringuccio - Translated from the Italian with an introduction and notes by Cyril Stanley Smith and Martha Teach Gnudi, p. 45" (PDF). The American Institute of Mining and Metallurgical Engineers. Geargiveer (PDF) vanaf die oorspronklike op 7 Augustus 2015. Besoek op 4 April 2019.
  10. ↑ "Der Mann, der aufschrieb, wie das Silber aus dem Berg kommt". DIE ZEIT Archiv. 18 Maart 1994. Besoek op 5 April 2019.
  11. ↑ Georgius Agricola, De re metallica, vertaal uit die eerste Latynse uitgawe van 1556, Herbert Clark Hoover en Lou Henry Hoover, tr., New York: Dover Publications, 1950, (herdruk van die London: Mining Magazine-uitgawe van 1912), p. viii van die inleiding.
  12. ↑ Raphael S. Bloch, M.D. (31 Mei 2012). Healers and Achievers: Physicians Who Excelled in Other Fields and the Times in Which They Lived. Xlibris Corporation. pp. 125–. ISBN 978-1-4691-9248-2.
  13. ↑ Friedrich Naumann (9 Maart 2013). Georgius Agricola, 500 Jahre: Wissenschaftliche Konferenz vom 25. – 27. März 1994 in Chemnitz, Freistaat Sachsen. Springer-Verlag. pp. 27–. ISBN 978-3-0348-7159-4.
  14. ↑ Sir Charles Lyell (1832). Principles of Geology: Being an Attempt to Explain the Former Changes of the Earth's Surface, by Reference to Causes Now in Operation. J. Murray.
  15. ↑ Annette Bouheiry. "DIE EISENBIBLIOTHEK UND IHRE AGRICOLA-BESTÄNDE". argiewe. Besoek op 12 April 2019.
  16. ↑ Georgius Agricola. Springer-Verlag. 13 Augustus 2013. pp. 123–. ISBN 978-3-322-95384-1.
  17. ↑ Die Reformation ihre innere Entwicklung und ihre Wirkungen im Umfange deLuterischen Bekenntnisses von J. Döllinger. J. Manz.
  18. ↑ Vyf minute gids tot die katedraal van Sts Peter en Paul (in Duits). Op 28 Februarie 2023 gehaal.
  19. ↑ Gisela-Ruth Engwald. "Zum 450. Todestag von GEORGIUS AGRICOLA" (PDF). TU Chemnitz. Besoek op 5 April 2019.

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Georgius_Agricola&oldid=2615515"