Creta et Cyrenaica

Creta et Cyrenaica was 'n Romeinse provinsie.

Die provinsie

Volgens Strabo was val die posisie van Creta et Cyrene in die derde vlak van provinsies, wat ook Iberia Ulterior, Gallia Narbonensis, Sardinië et Corsica, Sicilia, Masedonië, Illyria, Achaea, Ciprus en Bithinië behels het. Al hierdie provinsies is vir bestuur deur oud-praetors aan die Senaat toegedeel, en onder hierdie provinsies was Creta en Cyrenaica een van slegs twee wat gesamentlik regeer is, 'n verdere teken van 'n laer status. Verder het die oud-praetor se ampstermyn selde tot 'n konsulaat of belangrike weermagbevel gelei. Gegewe die minimale aansien waarin die Romeine blykbaar Kreta gehou het, kom die algemene vlak van welvaart en die aansienlike openbare werke wat regdeur die eiland volop teenwoordig is, as 'n verrassing.

In die tyd van die hervormings van keiser Diocletianus (284-305) word nie net die provinsie Creta et Cyrenaica opgehef nie maar Cyrenaica word verdeel in twee kleiner provinsies Libya superior en Lybia inferior. Hulle word ook Libya Pentapolis en Libya sicca genoem. Die redes is nie duidelik nie. Sicca beteken droog en hierdie oostelike deel was baie woestynagtig en sy bevolking was skaars.

Cyrenaica

Amfiteater van Cyrene

Cyrenaica, in die ooste van die huidige Libië beklee 'n spesiale posisie in die geskiedenis van die Griekse Ooste. Benewens sommige streke van Klein-Asië is net hier – lank voor Alexander die Grote - 'n hele landskap in die oostelike Mediterreense streek deur Griekse kolonisasie geheleniseer. Die Griekse element het vir meer as 'n millennium in ononderbroke kontinuïteit bestaan. Eers is Cyrenaica in die Ptolemaïese Groot Monargie geïntegreer en toe in die Romeinse Ryk met sy twee kulture: die Latynse in die weste en die Griekse in die ooste waar Cyrenaica deel van uitgemaak het. Die Ptolemaïese sekundogenitur van Cyrene het in 96 vC deur 'n testament Romeins geword en in 74 vC. het dit 'n Romeinse provinsie geword. Sedert Augustus word Cyrenaica saam met die eiland Kreta geadministreer as deel van 'n dubbele provinsie Creta et Cyrene In die keiserlike tydperk is min bekend oor die gebeure in hierdie provinsie.

'n Belangrike gebeurtenis is die groot Joodse opstand van 115-117 maar selfs daaroor is baie onduidelik en onbekend. In die tyd van die bewind van Claudius Gothicus (268-270) vind invalle van die Marmariede plaas, maar hoe watter rol dit gespeel het die groot krisis van die derde eeu is grootliks onbekend.

Kreta

Die Romeinse hawe van Chersonesos

In die hellenistiese tyd was Kreta 'n seerowersnes en daar is beweer dat dit die rede was waarom die Romeine die eiland oorgeneem het, maar dit is nie waarskynlik nie. In die Romeinse tyd het graanskepe groot genoeg geword dat hulle die hawens van Kreta kon vermy. In 68 vC het die Romeinse Senaat vir die Kretensers beveel om hul Romeinse gevangenes vry te laat. Hulle het dalk geweier en die Senaat het Quintus Caecilius Metellus die opdrag gegee om die eiland te verower. Met baie sukses met die neem van individuele stadstate, was Metellus se veldtog hard. Teen die tyd dat hoop vir die Kretensers verlore was, is Pompeius die Grote ook gemagtig met 'n omvattende bevel teen oosterse seerowery. Die Kretensers se saak was verlore, maar in 'n laaste vertoning van weerstand het hulle geweier om oor die finale oorgawe aan Metellus te onderhandel en het hulle aangebied om hulle net aan Pompeius te onderwerp. Deur die aanbod te aanvaar, het Pompeius baie krediet ontvang, maar dit was Metellus wat Kreta werklik verower het. Ten spyte daarvan dat hy aanvanklik deur Pompeius afgedank is, sou Metellus uiteindelik terugkeer en die pasifikasie teen 63 vC voltooi. As 'n beloning vir sy diens is hom die congnomen 'Creticus' aangebied. Dit is nie duidelik wanneer die eiland 'n Romeinse provinsie geword het nie, maar die proses van romanisering het duidelik later begin. Hierdie proses het het groter en meer blywende gevolge gehad as die verowering van Kreta. Die romanisering het waarskynlik omtrent die begin van die bewind van Tiberius begin.

In die Romeinse tyd van meer as seshonderd jaar blyk daar 'n welvaart op die eiland te gewees het waarvan die breedte en diepte dwarsdeur die eiland in vorige tydperke sonder gelyke was. Groot akwadukstelsels is gebou wat veral stede soos Chersonesos en Gortyn bedien het, maar ook water na die boeregemeeskappe gevoer het. Ander akwadukte het slegs stede bedien, soos die nywerheidsektore by Knossos en Itanos of hulle was openbare behoeftes en geriewe gerig soos by Kouphonisi. Die kapasiteit van die laat-Romeinse sisterne by Mochlos is merkwaardig gegewe die waarskynlike klein grootte van die gemeenskap. Ewe merkwaardig is die lengte van die akwadukkanaal by Pacheia Ammos. Dit was sekerlik in die oudheid nes vandag weinig meer as 'n vissersdorpie.

Die eerste en die tweede eeu, veral vanaf die tyd van laat Julio- Claudiese dinastie word gekenmerk deur die konstruksie van rotsgekapte loculi-grafte, veral by Knossos, Mátala, Gortyn, en Chania, maar ook op baie ander plekke. Teaters en ander soortgelyke grootskaalse burgerlike ouditoria lyk beperk tot 'n fase uit die laat eerste eeu tot in die derde eeu nC.

Trajanus en Septimius Severus het geruime tyd op die eiland gebly, een as quaestor en die ander om aan 'n uitbreek van 'n pesepidemie te ontsnap. Maar ’n mens kan nie sê dat die eiland tydens hul prinsipate en as gevolg van hul verblyf met meer as sy deel van keiserlike gunste bedeel was nie.