Atlas (mitologie)
| Atlas | |
|---|---|
 Farnese Atlas, ’n 2de-eeuse Romeinse kopie van ’n Griekse werk (Napels)
| |
| Naam | Atlas |
| God van | Sterrekunde en navigasie |
| Blyplek | Westelike rand van Gaia (die aarde) |
| Simbool | aardbol |
| Ouers | Iapetos en Asia of Klumene |
| Kinders | Hesperide, Hiade, Hias, Plejades, Kalipso, Dione, Maira |
| Romeinse eweknie | Atlas |
In die Griekse mitologie was Atlas (Grieks: Ἄτλας) een van die tweede geslag Titane (die eerste gode wat die heelal regeer het). Nadat Zeus die Titane verslaan het, is Atlas gedwing om die hemelruim vir altyd op sy skouers te dra. Hy moes die taak verrig vanaf die berge wat nou die Atlas-gebergte heet. In kunswerke word hy egter meestal uitgebeeld met die aarde op sy skouers en nie die hemelruim nie.[1]
Atlas was die seun van die Titaan Iapetos en die Okeanied Asia[2] of Klumene,[3] en die broer van Prometeus, Epimeteus en Menoitios.[4]
Straf
[wysig | wysig bron]Atlas het hom saam met sy broer Menoitios by die Titane geskaar in die Titanestryd, die oorlog met die Olimpiese gode. Sy ander broers, die tweeling Prometeus en Epimeteus, het die ander Titane verraai deur ’n alliansie met die Olimpiërs te vorm.
Nadat die Titane verslaan is, is baie van hulle, onder andere Menoitios, na Tartaros verban. Zeus het Atlas egter gestraf deur hom op die westekant van Gaia, die Aarde te laat staan en Uranos, die Lug op sy skouers te laat hou om dié twee oergode te keer om mekaar weer te omhels.
’n Algemene hedendaagse interpretasie is dat Atlas gedwing is om die aarde op sy skouers te hou, maar in klassieke kuns word Atlas uitgebeeld met die hemelruim op sy skouers, nie die aardbol nie.
Atlas en Herakles
[wysig | wysig bron]
Een van twaalf onmoontlike take wat die held Herakles moes uitvoer op bevel van die jaloerse Hera, was om goue appels in Hera se tuin te gaan haal. Die appels is deur Atlas se dogters die Hesperiede versorg en deur die draak Ladon bewaak. Herakles gaan toe na Atlas en bied aan om die hemelruim vir ’n rukkie vas te hou terwyl Atlas die appels by sy dogters gaan haal.
Toe hy terugkeer, probeer Atlas egter om Herakles ’n rat voor die oë te draai en hom met die hemelruim op sy skouers te los deur aan te bied om self die appels af te lewer. Herakles vermoed egter wat Atlas beplan en sê Atlas moet die hemelruim net weer vir ’n rukkie vashou terwyl hy sy mantel om sy skouers draai om as kussing te dien. Toe Atlas die appels neersit en die hemelruim terugneem op sy skouers, gryp Herakles die appels en hardloop weg.
Kinders
[wysig | wysig bron]Volgens verskeie bronne was Atlas die pa van ’n paar kinders, meestal dogters, by verskillende godinne. Van hulle het in die onderskeie bronne oorvleuelende identiteite en ouers.
- By Hesperis:
- die Hesperiede[5]
- By een of meer onbekende godin:
Invloed op die kultuur
[wysig | wysig bron]Atlas se grootste verbintenis met die kultuur is in kartografie. Die eerste uitgewer wat sy naam met ’n groep kaarte verbind het, was Antonio Lafreri, op die titelblad van Tavole Moderne Di Geografia De La Maggior Parte Del Mondo Di Diversi Autori; hy het die woord "atlas" egter nie in die naam van sy werk gebruik nie. Die eerste een wat dit gedoen het, was Gerardus Mercator, wat sy "atlas" spesifiek opgedra het "as eer aan die Titaan Atlas, koning van Mauretanië, ’n geleerde filosoof, wiskundige en sterrekundige".
Atlas word steeds in die Westerse kultuur gebruik as simbool van krag en uithouvermoë. Hy word dikwels uitgebeeld waar hy op een knie neerkniel en ’n groot aardbol op sy skouers hou.
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ HAT Taal-en-feitegids, Pearson, Desember 2013, ISBN 978-1-77578-243-8
- ↑ Pseudo-Apollodorus, Biblioteke i.2.3.
- ↑ Hesiodus (Teogonie 359 [as ’n dogter van Tetis], 507) gee die naam Klumene, maar Apollodorus (1.8) gee die naam Asia, so ook Lycophron (1411). Dit is moontlik dat die naam "Asia" later verkies is bo Hesiodus se "Klumene" om verwarring te voorkom met blykbaar nog ’n Okeanied met die naam Klumene (sy was die moeder van Faiton by Helios)
- ↑ Hesiodus, Teogonie 371
- ↑ Diodorus Siculus, The Library of History 4.26.2
- ↑ Hyginus, Astronomica 2.21; Ovidius, Fasti 5.164
- ↑ 7,0 7,1 Hyginus, Fabulae 192
- ↑ Hesiodus, Works and Days 383; Apollodorus, 3.110; Ovid, Fasti 5.79
- ↑ Homeros, Odussee 1.52; Apollodorus, E7.23
- ↑ Hyginus, Fabulae 82, 83
- ↑ Pausanias, Guide to Greece 8.12.7, 8.48.6
Eksterne skakels
[wysig | wysig bron]- Die oorsprong van "Atlas" as naam vir ’n versameling kaarte
- Graves, Robert, The Greek Myths, Londen: Penguin, 1955; Baltimore: Penguin. ISBN 0-14-001026-2:
- Hierdie artikel is merendeels vertaal vanaf die Engelse Wikipedia-artikel en:Atlas (mythology)
