Såvadje cécoreye

Adjinçna del såvadje cécoreye

Li såvadje cécoreye u salåde des tchamps, c' est ene plante, foirt corante, ki crexhe ene des prumires å bontins, el Walonreye.

Sincieus no d' l' indje : Taraxacum vulgare u Taraxacum officinale. Mins sincieuzmint, ci n' est nén ene seule plante, mins sawantès plantes foirt vijhenes.

Famile : sitoelacêyes

Motlî

e walon

a djaenes florins

Li plante a sacwants "idintités":

• pixhelét (pichoulit), pixhåde-e-lét
• crås-lård
• florin-d'-ôr, florion-d'-ôr (come li manoye olandesse).
• dint-d'-liyon
• salåde des tchamps, salåde di tchén, salåde di fougnant
• tiesse-di-pierot
• corone-di-moenne

dins les lingaedjes vijhéns

• francès : pissenlit (mins "pixhelét", e walon, c' est sovint ene ôte plante).
• inglès : common dandelion (calcaedje di «dint-d'-liyon»).
• ripouwaryin et lussimbordjwès des Redîmés payis : Latzen Butgenbach, Hondsbloûm (Montenau, come nosse «salåde di tchén»), Soûrmelk (al Bôr, ca ele fwait suri l' laecea), Ossetern (Rete).
• lussimbordjwès : Tsikriyen (Sint-Vit)., Pissblume (come nosse «pixhelét») et des ôtes nos..

Salåde des tchamps crexhowe so on hourlea d' grand-rote

Discrijhaedje

Ele florixh djaene, avou l' montant del fleur come ene buze, avou on laecea dvins. Cwand les fleurs souwèt, ele fijhèt ene ronde bole avou tos ploumions ki volnut evoye.

Uzaedjes

ene ki crexhe dins les meurs, et lzès dbrôler

Amagnî

Les salådes des tchamps si magnnut come salåde cwand ele sont totes pitites, dj' ô bén divant ki l' montant al fleur ni vegne. Va bén avou des oûs cûts deurs (î radjouter on filet d' vinaigue).

On ndè pout fé eto del sope, avou des djonnès cxhådes, metans.

Si magne ossu e djotlêye come dins l' toufaye gåmesse.

Elle est ritche e vitamene A, vitamene B eyet vitamene C.

Come yebe ås maladeyes

• On dit ele fwait "rnovler l' sonk".
• Fwait pixhî, did la si no e francès. Adon, ele sogne les rnos eyet l' vexheye.

Come måle yebe

Li salåde des tchamps, c' est ene plante foirt voltrûle. Ele pout crexhe so les hourleas, dins les pavêyes, dins les craeyes des meurs. Ele pout dismantchî les pavés. Adon, el fåt fé crever. Dins les cortis et so les rmouyes, elle est rwaiteye come on crouwå.

Dins les floricontes

on ploumion

Gn aveut ene djonne feye ki s' pormoennéve dins les tchamps, disbåtcheye. Paski pocwè ? Leye, ele veyeut voltî on djonnome, mins lu n' l' acontéve nén.

Ele prinda e ses mwins ene bole di pixhelét e sminces. C' est ene tote ledjire sacwè, come ene bouyete di såvlon, k' on voet houte. Li djonnete somadje on grand côp, et les sminces si dislaxhnut. On måvi, temoen del sinne, lyi dit :

- I n' dimeure k' ene simince : vos vs mareyroz dins l' anêye.

Et l' miråke s' a fwait.