pé
Apparence
Etimolodjeye 1
[candjî]Tayon-bodje latén « peius » (minme sinse)
Prononçaedje
[candjî]- AFE :
- diferins prononçaedjes : /pe/ /piː/
- prononçaedje zero-cnoxheu : /pe/
- Ricepeures : nén rcepåve
Addjectif
[candjî] Cisse pådje u ci hagnon ci est co a scrire, u a mete d’ adrame. Si vos avoz des cnoxhances so l’ sudjet, vos l’ ploz fé vos-minme.
Addjectif ordinaire | Rimetant | Sorrimetant |
---|---|---|
[[mwais / mwaijhe, måvå / måle]] | [[ pé ]] | [[ li pés, li pus pire]] |
pé omrin et femrin
- pus må (ki).
- C' est bråmint pé ki dvant.
- Dji n' serans nén pés
- Mareye esteut pé k’ Lucifer,
D’ ene grete, ele endè fjheut ene plåye !
Si bén k’ on djoû, nåjhi, rpaxhou,
D’ etinde todi l’ minme vicåreye,
Djan-Pire prinda ses djambes a s’ cou. — Joseph Vrindts, ”Vîx Lîge” (1901), p.40, “Qui fait mâ trouve mâ” (fråze rifondowe).
- pus mwais, pus grave, pus laid, pus foirt (po on dfåt), pus mannet, pus cou-dzeu-cou-dzo (ki).
- Li rméde est co pé ki l' må.
- Il a dit pé k' ça.
- End a k' ont fwait pé k' çoula.
- Vos savoz bén k' les Scotch (Escôswès) touwrént on piou po-z awè s' pea; co pé k' els Olandès — Lucyin Mahin.
- A ké tricbale ! A ! ké vôtion A ! ké maxhisse ! (…) Dji croe k' il î fwait co pé k' amon Laca — Guy Cabay (fråze rifondowe).
- pus metchant (ki).
- Les omes sont co pés k' des leus — Léon Bukens (fråze rifondowe).
- Et co pé k' on toû : c' est pår ene drole d' astcheyance.
- Et co pé k' on toû, il a-st arivé a ç' moumint la — Motî d’ Bastogne (fråze rifondowe).. Franwal: ahåyant po: "comme par hasard, par une coïncidence inouïe".
- rl a: pire.
Ratourneures
[candjî]Ratournaedjes
[candjî]Adviebe
[candjî]pé (nén candjåve)
- pus må.
- Pus k' on creye, pé k' c' est.
Ratourneures
[candjî]- divni pé : aler todi pus må.
- F. s'aggaver, empirer.
- aler (todi) d' pé a pé : aler todi pus må.
- F. s'aggaver, s'envenimer.
- fé aler d' pé a pé : Franwal po: "attiser, aviver, envenimer, aggraver".
Sustantif
[candjî]III. [o.n.] li pé: li pus måvå, li pus laid.
- Li pé k' i pouxhe ariver, c' est k' i fåreut ricmincî — Motî d’ Bastogne (fråze rifondowe)..
Ratourneures
[candjî]- li pé d' tot : li pus grave di tot.
- Li pé d' tot, c' est k' dj' a må mes djambes (L. Hendschel).
- F. pire.
Ortografeyes
[candjî]Etimolodjeye 2
[candjî]S’ i gn åreut ene sakî ki sepreut cwè åd fwait di l’ etimolodjeye di « pé », el pout stitchî vaici.
Prononçaedje
[candjî]- AFE :
- prononçaedje zero-cnoxheu : /pe/ (minme prononçaedje pattavå)
- Ricepeures : nén rcepåve
Sustantif
[candjî]singulî | pluriyal |
---|---|
pé | pés |
pé omrin
Ortografeyes
[candjî]Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
Omofoneye possibe
[candjî]Etimolodjeye
[candjî]Loukîz a : « pea »
Prononçaedje
[candjî]- AFE : /pe/
Sustantif
[candjî]pé omrin
- pea.
- Lès mèyeûses mancions èstint an pé d’ anguîe — Motlî d’ Tchonveye, p. 117.
- Les meyeusès mancions estént e pea d’ anweye.
- Lès mèyeûses mancions èstint an pé d’ anguîe — Motlî d’ Tchonveye, p. 117.
Sipårdaedje do mot
[candjî]Ortografeyes
[candjî]Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
- pé : S104
Categoreyes :
- Mots do walon
- Walon
- Mots do walon vinant do latén
- Mots do walon d' on seu pî
- Addjectifs do walon
- Addjectifs do walon ki l' omrin et l' femrin sont pareys
- Mots do walon avou des ratourneures
- Adviebes do walon
- Mots nén candjåves do walon
- Sustantifs do walon
- Mots ki s' prononcèt parey totavå
- Mots do walon scrîts e Feller
- Sustantifs do walon scrîts e Feller
- Mots d' Årdene nonnrece sicrîts e Feller