Pop (shahar)

Pop
shahar
40°52′25″N 71°06′0″E
Mamlakat	Oʻzbekiston
viloyat	Namangan viloyati
tuman	Pop tumani
Aholisi	35 361
Vaqt mintaqasi	UTC+5

Pop — Namangan viloyati Pop tumanidagi shahar (1980-yildan). Tumanning maʼmuriy markazi. Pop tumanining sharqiy qismida joylashgan. Yaqin temir yoʻl stansiyasi — Pop (4 km). Viloyat markazi (Namangan)gacha — 53 km. Aholisi 35 ming kishi (2023), Popdan Namangan — Pungan — Toshkent avtomagistrali oʻtgan.

Tarixi

Qadimgi va oʻrta asrlardagi popliklar hozirgi viloyat markazidan janubda, Sirdaryo boʻyida joylashgan.

Pop bir joyda shahar sifatida rivojlangan va arxeologik kuzatuvlar uning deyarli ikki ming yillik tarixidan dalolat beradi. Bu yerda tadqiqotchilar 1-asrlardan tortib 7—8-asrlarga oid materiallarni topganlar. Pop (bob) bir necha asrlar davomida Fargʻonaning qoʻshni viloyatlar bilan savdo-iqtisodiy aloqalarida muhim oʻrin tutgan.

5—8-asrlarda Gʻovasoy sugʻorish rayonining markazi boʻlgan Pop yirik shaharga aylanadi, qoʻshni Koson bilan raqobatlashgan va hatto maydono boʻyicha undan ham oshib ketgan. Xuddi shu davrda shahar Turk xoqonligi tarkibiga qoʻshilgan. Maʼlumki, 627—649-yillarda Fargʻona turklar tomonidan bosib olingan. 8-asrning ikkinchi yarmida bir vaqtning oʻzida qal’a va shaharning ichki qismida hayot toʻxtagan. Bu Balandtepaning yuqori sahnidan keyinroqda topilmalari boʻlgan qatlamlarning mavjud boʻlmaganligini aniqlik kiritadi.

Shahar haqida birinchi yozma eslatma 9—10-asrlarga toʻgʻri keladi („Dunyo chegaralari“ Hudud al-olam). „Hudud-ul-Olam“ (Olam chegaralari) kitobining „Movarounnahr viloyati va uning shaharlari“ qismida Pop („Pob“) shimoliy Fargʻonaning savdo yoʻlida joylashgan obod shaharlardan biri sifatida taʼriflangan. 9—10-asr arab sayyohlari Ibn Xurdodbeh va Istaxriy asarlarida Pop „Bob“ (arabcha — „Darvoza“) shaklida tilga olinadi. 982-yilda nomaʼlum muallif tomonidan yozilgan. „Boburnoma“da „Pop qoʻrgʻoni“ deyilgan.

1987-yilda Sirdaryoning gʻarbiy qirgʻogʻida, shahardan 3 km uzoqlikda (Munchak-tepa tepaligida) Somoniylar-Qoraxoniylar davri Pop manzilgohi topilgan. Unda yapon arxeologlari kosmik sunʼiy yoʻldoshni kuzatib, chuqurlarni topganlar (puxta izlanishlar natijasida ular 7-10-asrlarga oid nomaʼlum qadimiy qabilalarning ommaviy qabrlari boʻlib chiqqan), shuningdek, 1989-yilda tangalar xazinasi topilgan. Ushbu topilma 10-asr boshlari — 2-yarmida zarb qilingan somoniylar sulolasining 36 ta felsidan (Buxoro, Samarqand, Fargʻona) iborat boʻlgan. Somoniylar uslubidagi gʻishtlar, chirogʻi lampalar (ilmoqli tutqichli), shisha idishlar parchalari mavjud. Bundan tashqari, qurilish ishlari davomida shahar kanalizatsiyasining sopol kublar (quvurlar) bilan qoplangan qismi va qoraxoniylar davri gʻishtlari bilan qoplangan hammom qoldiqlari aniqlangan.

X—XII-asrlarda shahar chegaralari hozirgi Popning janubiy chekkalariga yetgan, u hunarmandlar shahriga aylangan. Daha xarobalari 1950-yillargacha saqlanib qolgan.

2013-yildan buyon Pop Qamchiq tunneli orqali Angrenga temir yo‘l orqali kirish huquqiga ega.

Pop hududida oʻtkazilgan arxeologik qazishmalar shaharga mil. boshlarida asos solinganligidan dalolat beradi. Qadimda Pop dan Buyuk Ipak yoʻlining tarmogʻi oʻtgan. Oʻsha davrda shahar ravnaq topgan. 1908—1912-yillarda Pop yaqinidan oʻtuvchi Qoʻqon—Namangan temir yoʻli qurildi. 1912—1915-yillarda shaharda rus-tuzem maktabi ochilgan. 1916-yilda Pop mardikorlikka olishga qarshi koʻtarilgan gʻalayon markazlaridan biri boʻldi.

Geografiyasi

Pop Fargʻona vodiysiga shimoli-gʻarbdan kiraverishdagi birinchi shahardir. Shahardan 2 km uzoqlikda Sirdaryo daryosi sharqdan janubi-gʻarbga qarab oqib oʻtadi.

Toshkentdan Popni gʻarbiy Tyan-Shanning QuramA tizmasi tizmasi Qamchiq dovoni ajratib turadi. Dovon orqali oʻtadigan yoʻlda Toshkentdan Popgacha boʻlgan masofa 200 km.

Eng yaqin qoʻshni shahar — Chust, Papdan 16 km shimoli-sharqda joylashgan. Namanganagacha boʻlgan yoʻl uzunligi 55 km (sharqda), Qoʻqonagacha 45 km (janubiy gʻarbda) ni tashkil etadi.

Maʼmuriy-hududiy boʻlinishi

Pap shahri 14 mahallaga boʻlingan:

1. Abdulloh Qahhor,
2. Alisher Navoiy,
3. Doʻstlik,
4. Kelachi,
5. Obod,
6. Olmazor,
7. Paxtakor,
8. Sotvoldi Ergashev,
9. Tinchlik,
10. Oʻzbekiston,
11. Hazrati Bob,
12. Hamza,
13. Hamid Olimjon,
14. Shomazor.

Ijtimoiy soha obyektlari

Popda 100 dan ziyod tashkilot, sanoat korxonalari joylashgan. 5 umumiy taʼlim maktabi, maishiy xizmat, kasbhunar kollejlari, gimnaziyalitsey, 5 qurilish tashkiloti, 2 avtokorxona, gisht zavodi, MTP, rezina-texnika buyumlari zavodi, savdo markazi, universam, arxeologiya muzeyi, madaniyat saroyi, kutubxonalar, madaniyat va is-tirohat bogʻi, stadion, sport majmui, Tinchlik maydoni, mehmonxona, 4 poliklinika, kasalxona bor. Ikkinchi jahon urushida qurbon boʻlganlar xotirasiga yodgorlik oʻrnatilgan. Qirq hujra va Munchoqtepa arxeologik mannzillari mavjud.