Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

fikr

Aytilishi

Etimologiyasi

a. فِكْر — tafakkur, gʻoya; aql, oʻy-lash, oʻy, xayol, mulohaza

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Biror narsa, hodisa yoki kimsa haqida oʻy, xayol. Fikri ravshanning soʻzi ravshan. Maqol. a Hani-faning fikri bir zumda ayqash-uyqash boʻlib qoldi. "Saodat". | Puri] Tili bilan Fazlid-dinga har xil yoqimli soʻzlar soʻzlasa ham, fikri boshqa yoqlarda kezdi. Oybek, Tanlangan asarlar.

Fikrga tolmoq (yoki ketmoq, choʻmmoq, shoʻngʻimoq) Qattiq oʻylanib, xayol surib xolmok,. Tashqariga chiqqandan keyin, [Kumush] ayvonning tumshugʻiga oʻtirdi va oʻng qoʻlining kaftiga yuzini olib, fikrga toldi. A. Qodiriy, Oʻtgan kunlar. Aflotun tanburni chalib, fikrga shoʻngʻibdi. Oybek, Tanlangan asarlar. [Otabek] Birmuncha vaqt fikrga ketib oʻtirgandan soʻng soʻradi.. A. Qodiriy, Oʻtgan kunlar.

2 Biror narsaga nisbatan munosabatni, uni baholashni ifodalaydigan hukm, xulosa. Yaxshini koʻrib, fikr qil, yomonni koʻrib, shu-kur qil! Matsol. ■■ Boring, qozingizni topib, oʻz fikringizni ayting. U. Ismoilov, Saylan-ma. U Boʻtayevning fikriga qoʻshila olmadi. "Yoshlik".

Fikr yurgizmoq (yoki yuritmoq) Biror xu-losaga kelish matssadida narsa yoki hodi-salarni taxxoslamots; ular hatsida oʻylamots, mulohaza xilmots. \Shoqosim:\ Xotinimni ham kambagʻallik yiqitdi, bu yerdagi ogʻir ish nobud qildi. Bu tomonlarga andak fikr yur-gizib, keyin gapiring, Yormat aka. Oybek, Tanlangan asarlar.

3 Biror masala, ish yuzasidan berila-digan taklif; maslahat. Bu ish yuzasidan qanday fikr berasiz? n Mohira oyim eri-dan fikr soʻrash oʻrniga qiziga arz qiladir. A. Qodiriy, Oʻtgan kunlar. Alamazon gazetadan Akbarning turkum sheʼrlarini oʻqib, fikr bildirgisi kelib qoldi. A. Obidjon, Akang saragʻay Gulmat.

Fikr olishmoq Biror masala yuzasidan bir-biri bilan maslahatlashmox, fikrlash-moxFikr olishuv natijasida ular shunday qarorga kelishdi: Hakimboyvachcha onasining arvohiga "xatmi qurʼon" qiladi. Oybek, Tanlangan asarlar.

4 Biror narsaga erishish, biror ishni amalga oshirish haxidagi niyat, matssad. [Sa-limboyvachcha] Gulnorning axyuqsiz qiz ekani-ni oʻsha vaqtda fosh etishga jazm qilgan boʻlsa-da, bu fikridan darrov voz kechishga majbur boʻlgan edi. Oybek, Tanlangan asarlar. Qoʻrchiboshi uch tomoni devorday tik qoyatosh boʻlgan.. toqqa taxtiravon ishlatish fikridan qaytdi. P. Qodirov, Yulduzli tunlar.

Fikriga tushmoq Biror narsaga eri-shishga, biror ishni amalga oshirishga bel bogʻlamots, jazm silmots, shu ishning payi-ga tushmots. Shundan keyin bir necha yor-doʻstlari, toʻy chiqimini oʻzaro ustlariga olishib, uni uylantirish fikriga tushdilar. A. Qodiriy, Oʻtgan kunlar.

5 Narsa va hodisalarni taxxoslab oʻr-ganish, mulohaza yuritish natijasi; toʻxtam, saror. Demak, erkaklar hamma narsa toʻgʻ-risida oʻylab, bir fikrga kelishgan. Oybek, Tanlangan asarlar. -Men oʻzim ham shu fikrga kelgan edim, — dedi Meʼmor. Mirmuhsin, Meʼmor. Har qanday inson oʻz fikrini bil-dirib, qalbini yozishga haqli. O. Moʻminov, Xiyobondagi uch uchrashuv. Boshliq oʻz fikriga ega boʻlmasa, qoʻgʻirchoqqa aylanadi. "Sharx yulduzi".

6 Tushuncha, bilim; ong, akd. Olamning tuzilishi haqidagi fikrimiz takomillash-moqda. n -Agar kishi aqlni, fikrni ki-tobdan olmasa, qayoqdan oladi? — dedi El-murod. P. Tursun, Oʻxituvchi. Aqli, fikrining teranligini koʻzlari aytib turardi. S. Zunnunova, Olov.

7 Jamiyat hayoti va tabiatni tushunish yoʻsini; dunyoxarash, maslak. Otamning, ham oʻzimning qanday fikr va maslak kishisi ekanligimizni aytib oʻtmoqchi boʻlaman. A. Qodiriy, Oʻtgan kunlar. Uni oʻqidingizmi, insof bilan ayting, asarda qanday zararli fikr bor. Oybek, Nur xidirib.

8 (egalik qoʻshimchasi va -cha affiksi bilan) krsh. s. vazifasida. Aytilayotgan fikrning saysi shaxsga tegishli ekanligini bildi-radi. Mening fikrimcha, vatanparvarlik tarixni oʻrganishdan boshlanadi. "Fan va turmush".

Sinonimlari

O'y, O'ylash, Ong, Qarash, Tushuncha

Antonimlari

ФИКР. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

fikr
1 мысль, идея, дума; ◆ ilmiy ~ научная мысль; ◆ bu ~ hammaga maʼqul tushdi эта идея всем понравилась; эта мысль всем понравилась; ◆ ~i oʻtkir сообразительный, смышлёный; ◆ ~i buzuq (odam) человек с дурными мыслями, с плохими, намерениями; ◆ ~ bermoq подать (кому-л.) мысль; ◆ ~ qilmoq, ~ etmoq мыслить; думать; ◆ ~ yuritmoq, ~ yurgizmoq размышлять; думать, рассуждать; ◆ ~ yuritish рассуждение; ◆ ~ yurituvchi рассуждающий; мыслящий; ◆ ~ga tolmoq (или ketmoq, choʻmmoq, shoʻngʻimoq) задуматься, погрузиться в мысли, в размышления; ◆ ~dan qaytmoq отказываться от какой-либо мысли; раздумывать; ◆ oldingi ~dan qaytmoq отказаться от прежней мысли;
2 мнение, точка зрения; взгляд (на что-л.); ◆ jamoatchilik(ning) ~i общественное мнение; ◆ (mening) ~imcha по-моему, по моему мнению, на мой взгляд; ◆ oʻz ~ini bildirmoq высказать своё мнение, выразить своё мнение; ◆ ~ olishmoq обмениваться мнениями; ◆ ~ olishuv обмен мнениями; ◆ ~ingizga toʻla qoʻshilaman я полностью разделяю ваш взгляд, я полностью присоединяюсь к вашему мнению;
3 заключение; вывод; ◆ maʼlum bir ~ga kelmoq прийти к определённому заключению, выводу; ◆

egri ~ задняя мысль, скрытое намерение; ◆ juda ~ odam разг. человек себе на уме; ◆ ~ tarqatuvchi уст. печатный орган, периодическая печать.