Ulukışla
| Ulukışla | |
|---|---|
 | |
 Niğde İli Siyasi Haritası | |
 İlçe sınırları haritası | |
| Ülke | Türkiye |
| İl | Niğde |
| Coğrafi bölge | İç Anadolu Bölgesi |
| İdare | |
| • Kaymakam | Uğur Muazaffer Çam |
| • Belediye başkanı | Ali Uğurlu (AK Parti) |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 1502 km² |
| Rakım | 1427 m |
| Nüfus (2018) | |
| • Toplam | 23.252 |
| • Kır | 13,511 |
| • Şehir | 5.927 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| Posta kodu | 51900 |
| İl alan kodu | 0388 |
| İl plaka kodu | 51 |
Resmî site Kaymakamlık | |
Ulukışla, Niğde iline bağlı bir ilçedir. Ulukışla, yüzölçümü itibarıyla Niğde'nin en büyük, ilçe merkezi ve toplam nüfus açısından ise Niğde'nin Bor'dan sonra ikinci büyük ilçesidir.[1]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Yörede Epipaleotik, Hitit ve Roma dönemine ait kalıntılara rastlanmıştır. Bölgede bulunan höyükler 10.000 yıllık bir tarihi geçmişle ilgili bulgulardır. Porsuk köyü yakınlarındaki Zeyve Höyük'de MS 4. yüzyılda yaşanmış yerleşim yeri ortaya çıkarılmıştır.
Hitit, Roma, Bizans ve Osmanlı dönemlerine ait kalıntılar bulunmuştur. Çiftehan bölgesi uzun süre Eti, Frig ve Roma dönemlerinde yerleşim yeri olmuştur. Roma İmparatoru Marcus Aurelius'un karısı Faustina'nın mezarı Toraman köyünde bulunmuştur. Niğde'ye yaklaşık 40 km uzaklıktaki Toraman (Tabal) yakınında bulunan kaya mezarları bir vadinin iki yamacındadır. (MÖ 8.000) Toraman Niğde'nin ilk yerleşim yerlerinden biridir. Tabal Krallığı'na ve kral adlarına ilişkin bilgilere Asur yıllıklarında çokça rastlanır. III. Salmanasar döneminde Tabal Krallığı yirmi kadar küçük prenslikten oluşuyordu. Toraman hakkında fazla bilgi bulunmamaktadır.
Mısır Kraliçesi Kleopatra'nın Tarsus'ta yaşarken sık sık banyo yapmaya Çiftehan kaplıcalarına geldiği rivayet edilmektedir. Bizans İmparatorları Ulukışla ve Çiftehan arasında askeri üsler kurmuşlardır. Orta Çağ boyunca Lulu diye anılan kale (Gedeli köyü) kent ve mağara tabyaları mevcuttur.
1859 yılına kadar Secaaddin adıyla Bor'a bağlı bir nahiye olup merkezi Beyağıl köyüdür. 16.yüzyılın ilk yarısında Osmanlı sadrazamlarından Öküz Mehmed Paşa tarafından yaptırılan kervansaray ile Hamidiye köyü olarak anılan ilçe 19.yüzyılın ikinci yarısına kadar bugün ilçeye bağlı köy olan Maden ilçesine bağlı bir köy olan Ulukışla Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşu sonrasında ilçe olma konumunu korumuş ve ülkenin en eski ilçeleri arasındaki yerini almıştır. Milli mücadele sırasında Fransız işgalinin ulaştığı son nokta olup işgale gelenler buradan kısa sürede atılmışlardır.[2][3]
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]
İlçe merkezi Orta Toroslar'ın parçalarından Medetsiz ve Bolkar Dağları arasındaki geniş bölümün ağzında, Akdeniz Bölgesi ile İç Anadolu Bölgesinin kesiştiği yerdedir.[4] Yüzölçümü 1502 km², deniz seviyesinden yüksekliği 1427 metredir. İlçe 34°30"16' Doğu boylamı, 36°58"5' Kuzey enlemi arasında bulunmaktadır.
İç Anadolu'nun kapısı konumundaki ilçe toprakları Doğuda Adana (Pozantı), Güneyde Mersin (Tarsus), Batıda Konya (Ereğli), kuzeyde Niğde (Bor-Çamardı) ile çevrilidir. İlçe Bolkar Dağları, Konya ovası, Aladağları ve Hasan Dağı arasında kalan vadi merkezindedir.
Maden ve Gümüş köyleri civarında altın, gümüş, kurşun, Katrandede yöresinde linyit, Güney tepelerinde zengin alçı taşı yatakları vardır. Bölgede genel olarak dağlıktır. Bitki örtüsü İç Anadolu Step türüdür. Genel ormanlık saha toplamı 24.673 hektardır. Sert ve kara iklimini (Yazlar serin ve kurak, kışlar soğuk ve yağışlı) etkisi altındadır. Ulukışla çevresinde Kızıldağ, Cehri, Karatepe, Çakıltepe, Sansar, Katrandede ve Dikmen tepe dağları bulunmaktadır. Genelde çıplak ve ormansızdır. Bu yüzden taşkın sel olaylarına rastlanır. Bölge 1980 den itibaren Çakıt Projesi çerçevesi içinde ağaçlandırılmış ve yağış çoğaltılmıştır. İlçe topraklarından çıkan kaynak sularının önemli bir bölümü Çakıt Çayı ile Seyhan baraj gölüne dökülür.
Bolkar Dağları Toroslar'ın orta merkezinde yer alan Medetsiz Zirvesi ile dağcılık sporunun ilgi odağı olmuştur. Bolkarlar torosların bütün özelliklerini taşır. Başlıca zirveler Medetsiz, Keşifdağı, Koyunaşağı tepe, Eğer kaya, Karapsl ve Çinili göldür. Güney yönü, sayısız mağara ve kanyonları değişik gezi bir kamp alanıdır. Bolkar dağları çiçekleri, buzul gölleri, yüksek zirveleri ve kırsal yaşama yaptığı ev sahipliğiyle Türkiye'nin en güzel sıradağlarındandır. İlçe İç Anadolu'yu Akdenize ve güneye bağlayan kara ve demiryollarının kavşak noktasıdır. Dönemler halinde Hac yolu, Kervanyolu, İpek yolu, Karayolu, demiryoluna güzergâh olmuştur. Anadolu Bağdatyolu Ulukışla'dan geçmektedir. Bu yol 1910 yılında Alman Şirketi tarafından inşa edilmiştir. Kayseri hattı ise 1928 yılında tamamlanmıştır. Bu hat Kardeşgediği mevkiinden Konya ve Niğde-Kayseri hattı olarak ikiye ayrılmaktadır. Karayolu ise Beyağıl köyü yakınlarında Niğde-Kayseri istikametine devam etmektedir.
İklim
[değiştir | kaynağı değiştir]İklim Akdeniz-İç Anadolu geçiş iklimidir. Yazlar serin ve kurak, kışlar soğuk ve kar yağışlıdır. Yağış yoğunluğu ilkbahar ve kış mevsimine kayar. Bitki örtüsü bozkır, ancak Mersin sınırında ormanlıktır. 1.185.264,25 hektarlık genel ormanlık saha bulunmaktadır. İklime bağlı olarak yetiştirilen ürünlerin başında; buğdaygiller gelir. Yamaçlarda bağcılık, sulanabilen alanlarda başta elma, kiraz, armut vb. olmak üzere meyvecilik ve sebzecilik yapılır. Bozkırlık alanların tarım yapılmayan yamaçlarında küçükbaş hayvancılık yapılmakta, son yıllarda büyükbaş hayvancılık, arıcılık, kiraz üretimi önemli miktarlarda artışlar göstermektedir. Ortalama nemlilik oranı % 62,2, açık günler sayısı 128. Ortalama yağış miktarı 260,5 mm, karlı günler sayısı 57'dir. Hakim rüzgâr; kış gününde keşişleme (Güneydoğu), yaz günlerinde batı rüzgârıdır. Çevre dağlarının ormansız oluşu nedeni ile karların erimesi ve bahar yağmurlarına bağlı olarak taşkın olayları yoğunlaşır.
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]| Yıl | Toplam | Şehir | Kır |
|---|---|---|---|
| 1927[5] | 14.811 | 2.639 | 12.172 |
| 1935[6] | 16.191 | 2.912 | 13.279 |
| 1940[7] | 17.437 | 2.999 | 14.438 |
| 1945[8] | 21.091 | 4.266 | 16.825 |
| 1950[9] | 20.924 | 3.684 | 17.240 |
| 1955[10] | 23.784 | 4.183 | 19.601 |
| 1960[11] | 25.495 | 4.524 | 20.971 |
| 1965[12] | 28.290 | 4.708 | 23.582 |
| 1970[13] | 30.829 | 6.716 | 24.113 |
| 1975[14] | 30.302 | 6.336 | 23.966 |
| 1980[15] | 32.561 | 6.975 | 25.586 |
| 1985[16] | 31.950 | 5.967 | 25.983 |
| 1990[17] | 29.434 | 5.545 | 23.889 |
| 2000[18] | 32.928 | 6.368 | 26.560 |
| 2007[19] | 21.754 | 4.979 | 16.775 |
| 2008[20] | 24.133 | 6.124 | 18.009 |
| 2009[21] | 22.646 | 5.486 | 17.160 |
| 2010[22] | 22.728 | 5.594 | 17.134 |
| 2011[23] | 20.839 | 5.220 | 15.619 |
| 2012[24] | 20.897 | 5.009 | 15.888 |
| 2013[25] | 21.128 | 5.275 | 15.853 |
| 2014[26] | 20.842 | 5.391 | 15.451 |
| 2015[27] | 19.478 | 4.987 | 14.491 |
| 2016[27] | 19.883 | 6.034 | 13.849 |
| 2017[27] | 19.142 | 5.781 | 13.361 |
| 2018[27] | 23.252 | 7.395 | 15.857 |
| 2019[27] | 20.228 | 6.197 | 14.031 |
| 2020[27] | 19.438 | 5.927 | 13.511 |
Ulukışla
[değiştir | kaynağı değiştir]İlçeye bağlı 38 köyü vardır. Yüzölçümü 1503 km² olup, nüfus yoğunluğu 20’dir. İlçe toprakları dağlıktır. Güneyinde Bolkar Dağları, yer alır. Başlıca akarsuyu Çiftehan Çayıdır. Dağların yüksek kesimlerinde köknar, kızılçam, sedir ve karaçam ormanları vardır.
Ekonomisi tarıma dayalıdır. Başlıca tarım ürünleri, elma, arpa, patates, buğday, üzüm ve şekerpancarıdır. Hayvancılık ekonomik açıdan önemli gelir kaynağıdır. Tuğla ve kiremit fabrikaları başlıca sanayi kuruluşlarıdır. İlçe topraklarında altın, gümüş, çinko, demir, jips ve kurşun-çinko yatakları vardır.
İlçe merkezi Çiftehan Çayı Vadisinde kurulmuştur. Eski ismi Şücâeddîn idi. İlçe merkezi karayollarının kavşak noktası yakınındadır. Kayseri’den gelen kara yolu Ankara-Adana yolu ile ilçenin 5 km doğusunda birleşir. İl merkezine 62 km mesafededir. Denizden yüksekliği 1426 metredir. Belediyesi Cumhuriyetten önce kurulmuştur.
Galeri
[değiştir | kaynağı değiştir]-
Çiftehan, Ulukışla tren istasyonu
-
Çiftehan, Ulukışla
-
Kışla Camii, Ulukışla
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Özsoylu, Soner (2007). "Ulukışla (Niğde) İlçesinin Beşeri ve Ekonomik Coğrafyası (YL Tezi)" (PDF). Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. acikerisimarsiv.selcuk.edu.tr. s. 2. 26 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 26 Ekim 2021.
- ^ "Ulukışla ve Kuva-yi Milliye". tc.tarih. Calameo. 27 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Gazi M. Kemal'in yazılarından Milli Mücadele'de Ulukışla". tc.tarih. Calameo. 27 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Niğde, Ulukışla". 3 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2012.
- ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021.
- ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016.
- ^ . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021.
- ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Nisan 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2014.
- ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
- ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
- ^ a b c d e f
- "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
- "Ulukışla Nüfusu - Niğde". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.
- "Niğde Ulukışla Nüfusu". nufusune.com.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
- Ulukışla Belediyesi 24 Ekim 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
