Radyofarmasötik

Radyofarmasötikler, radyoaktif izotoplar içeren bir ilaç grubudur. Teşhis ve tedavi ajanı olarak kullanılabilirler. Radyofarmasötikler, dış elektromanyetizmayı veya ultrasonu emen veya değiştiren kontrast maddeden farklı olarak radyasyonu kendileri yayarlar. Radyofarmakoloji, bu ajanlar üzerine uzmanlaşmış bir farmakoloji dalıdır.

Bu bileşiklerin ana grubu, vücut dokularındaki fonksiyon kaybını teşhis etmek için kullanılan radyoizleyicilerdir. Tüm tıbbi izotoplar radyoaktif olmasa da, radyofarmasötikler bu tür ilaçların en eski ve en yaygın olanlarıdır.

İlaç isimlendirme

Diğer farmasötik ilaçlarda olduğu gibi, çeşitli standartlar bir arada bulunmasına rağmen, radyofarmasötikler için de ilaç terminolojisinde bir standardizasyon mevcuttur. Bu ajanlar için INN, Amerikan Farmakopesi (USP) adları ve IUPAC adları, önemsiz biçim farklılıkları dışında genellikle benzerdir.^[1]

Spesifik radyofarmasötikler

Nükleer tıpta kullanılan radyofarmasötiklerin listesi aşağıdadır. Bazı radyoizotoplar, bir ilaca bağlı olmadan iyonik veya inert formda kullanılır; bunlar da listeye dahildir. Her radyoizotopu içeren bir bölüm ve bu radyoizotopun kullanıldığı radyofarmasötiği içeren bir tablo vardır. Bölümler, radyoizotopların İngilizce isimlerine göre alfabetik olarak sıralanmıştır. Aynı elementi içeren bölümler kütle numaralarına göre sıralanmıştır.

Kalsiyum-47

⁴⁷Ca bir beta ve gama yayıcıdır.

İsim	İnceleme	Uygulama yolu	İn-vitro / in-vivo	Görüntüleme
Ca-47-Ca²⁺	Kemik metabolizması	IV	İn-vitro	Görüntü vermeyen

Karbon-11

¹¹C bir pozitron yayıcıdır.

İsim	İnceleme	Uygulama yolu	İn-vitro / in-vivo	Görüntüleme
C11-L-metil-metiyonin	Beyin tümörü görüntüleme Paratiroid görüntüleme	IV	İn-vivo	Görüntü veren

Karbon-14

¹⁴C bir beta yayıcıdır.

İsim	İnceleme	Uygulama yolu	İn-vitro / in-vivo	Görüntüleme
C14-Glikokolik asit	İnce bağırsakta aşırı bakteri üremesi için nefes testi	Oral	İn-vitro	Görüntü vermeyen
C14-PABA (para-amino benzoik asit)	Pankreatik çalışmalar	Oral	İn-vitro	Görüntü vermeyen
C14-Üre	Helicobacter pylori tespiti için nefes testi	Oral	İn-vitro	Görüntü vermeyen
C14-d-ksiloz	İnce bağırsakta aşırı bakteri üremesi için nefes testi	Oral	İn-vitro	Görüntü vermeyen

Krom-51

⁵¹Cr bir gama yayıcıdır.

İsim	İnceleme	Uygulama yolu	İn-vitro / in-vivo	Görüntüleme
Cr51-[heart scan/blood volume	Red cell volume heart scan; sites of sequestration; gastrointestinal blood loss	IV	İn-vitro	Görüntü vermeyen
Cr51-Cr³⁺	Gastrointestinal protein loss	IV	İn-vitro	Görüntü vermeyen
Cr51-EDTA (ethylenediaminetetraacetic acid)	Glomerular filtration rate measurement	IV	İn-vitro	Görüntü vermeyen

Kobalt-57

⁵⁷Co bir gama yayıcıdır.

İsim	İnceleme	Uygulama yolu	İn-vitro / in-vivo	Görüntüleme
Co57-Cyanocobalamin (vitamin B₁₂)	Gastrointestinal absorption	Oral	İn-vitro	Görüntü vermeyen

Kobalt-58

⁵⁸Co bir gama yayıcıdır.

İsim	İnceleme	Uygulama yolu	İn-vitro / in-vivo	Görüntüleme
Co58-Cyanocobalamin (vitamin B₁₂)	Gastrointestinal absorption	Oral	İn-vitro	Görüntü vermeyen

Erbiyum-169

¹⁶⁹Er bir beta yayıcıdır.

İsim	Treatment of	Uygulama yolu
Er169-Colloid	Arthritic conditions	Intra-articular

Flor-18

¹⁸F is a positron emitter with a half-life of 109 minutes. It is produced in medical cyclotrons, usually from oxygen-18, and then chemically attached to a pharmaceutical. See PET scan.

İsim	İnceleme	Uygulama yolu	İn-vitro / in-vivo	Görüntüleme
F18-FDG (Fluorodeoxyglucose)	Tumor imaging Myocardial imaging	IV	İn-vivo	Görüntü veren
F18-Sodium Fluoride	Bone imaging	IV	İn-vivo	Görüntü veren
F18-Fluorocholine	Prostate tumor imaging	IV	İn-vivo	Görüntü veren
F18-Desmethoxyfallypride	Dopamine receptor imaging	IV	İn-vivo	Görüntü veren

Galyum-67

⁶⁷Ga is a gamma emitter. See gallium scan.

İsim	İnceleme	Uygulama yolu	İn-vitro / in-vivo	Görüntüleme
Ga67-Ga³⁺	Tumor imaging	IV	İn-vivo	Görüntü veren
Ga67-Ga³⁺	Infection/inflammation imaging	IV	İn-vivo	Görüntü veren

Galyum-68

⁶⁸Ga is a positron emitter, with a 68-minute half-life, produced by elution from germanium-68 in a gallium-68 generator. See also positron emission tomography.

İsim	İnceleme	Uygulama yolu	İn-vitro / in-vivo	Görüntüleme
Ga68-Dotatoc or Dotatate	Neuroendocrine tumor imaging	IV	İn-vivo	Görüntü veren
Ga68-PSMA	Prostate cancer imaging	IV	İn-vivo	Görüntü veren

Hidrojen-3

³H or tritium is a beta emitter.

İsim	İnceleme	Uygulama yolu	İn-vitro / in-vivo	Görüntüleme
H3-water	Total body water	Oral or IV	İn-vitro	Görüntü vermeyen

İndiyum-111

¹¹¹In is a gamma emitter.

İsim	İnceleme	Uygulama yolu	İn-vitro / in-vivo	Görüntüleme
In111-DTPA (diethylenetriaminepenta-acetic acid)	Ventriculo-peritoneal shunt (LaVeen Shunt)	intraperitoneal injection	İn-vivo	Imaging the radioactive substance
In111-DTPA (diethylenetriaminepenta-acetic acid)	Cisternography	Intra-cisternal	İn-vivo	Görüntü veren
In111-Leukocytes	Infection/inflammation imaging	IV	İn-vivo	Görüntü veren
In111-Platelets	Thrombus imaging	IV	İn-vivo	Görüntü veren
In111-Pentetreotide	Somatostatin receptor imaging	IV	İn-vivo	Görüntü veren
In111-Octreotide	Somatostatin receptor imaging (Octreoscan)	IV	İn-vivo	Görüntü veren

İyot-123

Iodine-123 (I-123) is a gamma emitter. It is used only diagnostically, as its radiation is penetrating and short-lived.

İsim	İnceleme	Uygulama yolu	İn-vitro / in-vivo	Görüntüleme
I123-Iodide	Thyroid uptake	Oral or IV	İn-vivo	Görüntü vermeyen
I123-Iodide	Thyroid imaging Thyroid metastases imaging	Oral or IV	İn-vivo	Görüntü veren
I123-o-Iodohippurate	Renal imaging	IV	İn-vivo	Görüntü veren
I123-MIBG (m-iodobenzylguanidine)	Neuroectodermal tumour imaging	IV	İn-vivo	Görüntü veren
I123-FP-CIT	SPECT imaging of Parkinson's Disease	IV	İn-vivo	Görüntü veren

İyot-125

¹²⁵I is a gamma emitter with a long half-life of 59.4 days (the longest of all radioiodines used in medicine). Iodine-123 is preferred for imaging, so I-125 is used diagnostically only when the test requires a longer period to prepare the radiopharmaceutical and trace it, such as a fibrinogen scan to diagnose clotting. I-125's gamma radiation is of medium penetration, making it more useful as a therapeutic isotope for brachytherapy implant of radioisotope capsules for local treatment of cancers.

İsim	İnceleme	Uygulama yolu	İn-vitro / in-vivo	Görüntüleme
I125-fibrinogen	Clot imaging	IV	İn-vivo	Görüntü veren

İyot-131

¹³¹I is a beta and gamma emitter. It is used both to destroy thyroid and thyroid cancer tissues (via beta radiation, which is short-range), and also other neuroendocrine tissues when used in MIBG. It can also be seen by a gamma camera, and can serve as a diagnostic imaging tracer, when treatment is also being attempted at the same time. However iodine-123 is usually preferred when only imaging is desired.

Teşhis

İsim	İnceleme	Uygulama yolu	İn-vitro / in-vivo	Görüntüleme
I131-Iodide	Thyroid uptake	Oral	İn-vivo	Görüntü vermeyen
I131-Iodide	Thyroid metastases imaging	Oral or IV	İn-vivo	Görüntü veren
I131-MIBG (m-iodobenzylguanidine)	Neuroectodermal tumor imaging	IV	İn-vivo	Görüntü veren

Tedavi

İsim	Treatment of	Uygulama yolu
I131-Iodide	Thyrotoxicosis	Oral or IV
I131-Iodide	Non-toxic goiter	Oral or IV
I131-Iodide	Thyroid carcinoma	Oral or IV
I131-MIBG (m-iodobenzylguanidine)	Malignant disease	IV

Demir-59

⁵⁹Fe is a beta and gamma emitter.

İsim	İnceleme	Uygulama yolu	İn-vitro / in-vivo	Görüntüleme
Fe59-Fe²⁺ or Fe³⁺	Iron metabolism	IV	İn-vitro	Görüntü vermeyen

Kripton-81m

⁸¹Kr^m is a gamma emitter.

İsim	İnceleme	Uygulama yolu	İn-vitro / in-vivo	Imaging / non-imaging the radioactive substance
Kr81m-Gas	Lung ventilation imaging	Inhalation	İn-vivo	Görüntü veren
Kr-81m-Aqueous solution	Lung perfusion imaging	IV	İn-vivo	Görüntü veren

Lutesyum-177

¹⁷⁷ is a beta emitter.

İsim	Treatment of	Uygulama yolu	In-vitro / in-vivo
¹⁷⁷Lu-DOTA-TATE	gastroenteropancreatic neuroendocrine tumors (GEP-NETs)	IV	İn-vivo

Azot-13

¹³N is a positron emitter.

İsim	İnceleme	Uygulama yolu	İn-vitro / in-vivo	Görüntüleme
N13-Ammonia	Myocardial blood flow imaging	IV	İn-vivo	Görüntü veren

Oksijen-15

¹⁵O is a positron emitter.

İsim	İnceleme	Uygulama yolu	İn-vitro / in-vivo	Görüntüleme
O15-Water	Cerebral blood flow imaging Myocardial blood flow imaging	IV bolus	İn-vivo	Görüntü veren

Fosfor-32

³²P is a beta emitter.

İsim	Treatment of	Uygulama yolu
P32-Phosphate	Polycythemia and related disorders	Oral or IV

Radyum-223

²²³Ra is an alpha emitter.

İsim	Treatment of	Uygulama yolu
Ra223 cation (²²³RaCl₂)	metastatic cancer in bone	IV

Rubidyum-82

⁸²Rb is a positron and gamma emitter.

İsim	İnceleme	Uygulama yolu
Rb-82 Chloride	Myocardial Imaging	IV

Samaryum-153

¹⁵³Sm is a beta and gamma emitter.

İsim	Treatment of	Uygulama yolu
Sm153-EDTMP (Ethylenediaminotetramethylenephosphoric acid)	Bone metastases	IV

Selenyum-75

⁷⁵Se is a gamma emitter.

İsim	İnceleme	Uygulama yolu	İn-vitro / in-vivo	Görüntüleme
Se75-Selenorcholesterol	Adrenal gland imaging	IV	İn-vivo	Görüntü veren
Se75-SeHCAT (23-Seleno-25-homo-tauro-cholate)	Bile salt absorption	Oral	İn-vivo	Görüntü veren

Sodyum-22

²²Na is a positron and gamma emitter.

İsim	İnceleme	Uygulama yolu	İn-vitro / in-vivo	Görüntüleme
Na22-Na⁺	Electrolyte studies	Oral or IV	İn-vitro	Görüntü vermeyen

Sodyum-24

²⁴Na is a beta and gamma emitter.

İsim	İnceleme	Uygulama yolu	İn-vitro / in-vivo	Görüntüleme
Na24-Na⁺	Electrolyte studies	Oral or IV	İn-vitro	Görüntü vermeyen

Stronsiyum-89

⁸⁹Sr is a beta emitter.

İsim	Treatment of	Uygulama yolu
Sr89-Chloride	Bone metastases	IV

Teknesyum-99m

Technetium-99m is a gamma emitter. It is obtained on-site at the imaging center as the soluble pertechnetate which is eluted from a technetium-99m generator, and then either used directly as this soluble salt, or else used to synthesize a number of technetium-99m-based radiopharmaceuticals.

İsim	İnceleme	Uygulama yolu	İn-vitro / in-vivo	Görüntüleme
Tc99m-pertechnetate	Thyroid uptake and thyroid imaging Stomach and salivary gland imaging Meckel's diverticulum imaging Brain imaging Micturating cystogram First pass blood flow imaging First pass peripheral vascular imaging	IV	İn-vivo	Görüntü veren
Tc99m-pertechnetate	Lacrimal imaging	Eye drops	İn-vivo	Görüntü veren
Tc99m-Human albumin	Cardiac blood pool imaging	IV	İn-vivo	Görüntü veren
Tc99m-Human albumin	Peripheral vascular imaging	IV	İn-vivo	Görüntü veren
Tc99m-Human albumin macroaggregates or microspheres	Lung perfusion imaging	IV	İn-vivo	Görüntü veren
Tc99m-Human albumin macroaggregates or microspheres	Lung perfusion imaging with venography	IV	İn-vivo	Görüntü veren
Tc99m-Phosphonates and phosphates (MDP/HDP)	Bone imaging	IV	İn-vivo	Görüntü veren
Tc99m-Phosphonates and phosphates	Myocardial imaging	IV	İn-vivo	Görüntü veren
Tc99m-DTPA (diethylenetriaminepenta-acetic acid)	Renal imaging First pass blood flow studies Brain imaging	IV	İn-vivo	Görüntü veren
Tc99m-DTPA (diethylenetriaminepenta-acetic acid)	Lung ventilation imaging	Aerosol inhalation	İn-vivo	Görüntü veren
Tc99m-DMSA(V) (dimercaptosuccinic acid)	Tumor imaging	IV	İn-vivo	Görüntü veren
Tc99m-DMSA(III) (dimercaptosuccinic acid)	Renal imaging	IV	İn-vivo	Görüntü veren
Tc99m-Colloid	Bone marrow imaging GI Bleeding	IV	İn-vivo	Görüntü veren
Tc99m-Colloid	Lymph node imaging	Interstitial	İn-vivo	Görüntü veren
Tc99m-Colloid	Esophageal transit and reflux imaging Gastric emptying imaging	Oral	İn-vivo	Görüntü veren
Tc99m-Colloid	Lacrimal imaging	Eye drops	İn-vivo	Görüntü veren
Tc99m-HIDA (Hepatic iminodiacetic acid)	Functional biliary system imaging	IV	İn-vivo	Görüntü veren
Tc99m-Denatured (heat damaged) red blood cells	Red cell volume Spleen imaging	IV	İn-vitro	Görüntü vermeyen
Tc99m-Whole red blood cells	GI bleeding Cardiac blood pool imaging Peripheral vascular imaging	IV	İn-vivo	Görüntü veren
Tc99m-MAG3 (mercaptoacetyltriglycine)	Renal imaging First pass blood flow imaging	IV	İn-vivo	Görüntü veren
Tc99m-Exametazime (HMPAO)	Cerebral blood flow imaging	IV	İn-vivo	Görüntü veren
Tc99m-Exametazime labelled leucocytes	Infection/inflammation imaging	IV	İn-vivo	Görüntü veren
Tc99m-Sestamibi (MIBI - methoxy isobutyl isonitrile)	Parathyroid imaging Non-specific tumor imaging Thyroid tumor imaging Breast imaging Myocardial imaging	IV	İn-vivo	Görüntü veren
Tc99m-Sulesomab (IMMU-MN3 murine Fab'-SH antigranulocyte monoclonal antibody fragments)	Infection/inflammation imaging	IV	İn-vivo	Görüntü veren
Tc99m-Technegas	Lung ventilation imaging	Inhalation	İn-vivo	Görüntü veren
Tc99m-Human immunoglobulin	Infection/inflammation imaging	IV	İn-vivo	Görüntü veren
Tc99m-Tetrofosmin	Parathyroid imaging Myocardial imaging	IV	İn-vivo	Görüntü veren
Tc99m-ECD (ethyl cysteinate dimer)	Brain imaging-----	IV	İn-vivo	Görüntü veren

Talyum-201

²⁰¹Tl is a gamma emitter.

İsim	İnceleme	Uygulama yolu	İn-vitro / in-vivo	Görüntüleme
Tl201-Tl⁺	Non-specific tumor imaging Thyroid tumor imaging Myocardial imaging Parathyroid imaging	IV	İn-vivo	Görüntü veren

Ksenon-133

¹³³Xe is a gamma emitter.

İsim	İnceleme	Uygulama yolu	İn-vitro / in-vivo	Görüntüleme
Xe133-gas	Lung ventilation studies	Inhalation	İn-vivo	Görüntü veren
Xe133 in isotonic sodium chloride solution	Cerebral blood flow	IV	İn-vivo	Görüntü veren

İtriyum-90

⁹⁰Y is a beta emitter.

İsim	Treatment of	Uygulama yolu
Y90-Silicate	Arthritic conditions	Intra-articular
Y90-Silicate	Malignant disease	Intracavitary

Kaynakça

^ Iverson (2007), "15.9.2 Radiopharmaceuticals", Cheryl (Ed.), AMA Manual of Style, 10th, Oxford, Oxfordshire: Oxford University Press, ISBN 978-0-19-517633-9.

Dış bağlantılar

Medical radionuclides production simulator – IAEA 26 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[AMA_10e_15.9.2-1] Iverson (2007), "15.9.2 Radiopharmaceuticals", Cheryl (Ed.), AMA Manual of Style, 10th, Oxford, Oxfordshire: Oxford University Press, ISBN 978-0-19-517633-9.

[1]

g t d Anatomik Terapötik Kimyasal Sınıflandırma Sistemine dayalı olarak - Büyük ilaç grupları
Gastrointestinal kanal / metabolizma (A)	Mide asidi Antiasitler H₂ antagonistleri Proton pompa inhibitörleri Antiemetikler Laksatifler Antidiyare ilaçları / Antipropulsifler Anti-obezite ilaçları Antidiyabetikler Vitaminler Mineraller
Kan ve kan yapıcı organlar (B)	Antitrombotikler Antiplateletler Antikoagülanlar Trombolitikler) Antihemorajikler Plateletler Koagülantlar Antifibrinolitikler
Kardiyovasküler sistem (C)	Kardiyak tedavisi / Antianjinallar Kardiyak glikozitler Antiaritmikler Kardiyak uyarıcılar Antihipertansifler Diüretikler Vazodilatörler Beta blokörler Kalsiyum kanal blokörleri Renin-anjiotensin sistemi ACE inhibitörleri Anjiotensin II reseptör antagonistleri Renin inhibitörleri Antihiperlipidemikler Statinler Fibratlar Safra asidi sekestranları
Deri (D)	Kremler Sikatrizanlar Antipruritikler Antipsoriatikler İlaçlı pansumanlar
Genitoüriner sistem (G)	Hormonal kontrasepsiyon Doğurganlık maddeleri Seçici östrojen reseptör modülatörleri Cinsiyet hormonları
Endokrin sistem (H)	Hipotalamik-hipofiz hormonları Kortikosteroidler Glukokortikoidler Mineralokortikoidler Cinsiyet hormonları Tiroit hormonları / Antitiroit ajanları
Enfeksiyonlar ve enfestasyonlar (J, P, QI)	Antimikrobiyaller: Antibakteriyeller (Antimikobakteriyeller) Antifungallar Antivirallar Antiparaziterler Antiprotozoallar Antihelmintikler Ektoparazitisitler İntravenöz immünoglobulin Aşılar
Malign hastalıklar (L01-L02)	Antikanser ajanları Antimetabolitler Alkilleme İğ zehirleri Antineoplastik Topoizomeraz inhibitörleri
Bağışıklık hastalıkları (L03-L04)	İmmünomodülatörler İmmünostimülanlar İmmünosupresanlar
Kaslar, kemikler ve eklemler (M)	Anabolik steroidler Antiinflamatuarlar Nonsteroid antiinflamatuar ilaçlar Antiromatizmallar Kortikosteroidler Kas gevşeticiler Bisfosfonatlar
Beyin ve sinir sistemi (N)	Ağrı kesiciler Anestezikler Genel Lokal Anorektikler Anti-DEHB ajanları Bağımlılık önleyiciler Antikonvülzanlar Antidemans ajanları Antidepresanlar Antimigren ajanları Antiparkinson ajanları Psikoaktifler Antipsikotikler Anksiyolitikler Afrodizyaklar Depresanlar Entaktojenler Entojenler Öforantlar Halüsinojenler Psikedelikler Dissosiyatifler Deliryantlar Hipnotikler / Sakinleştiriciler Duygudurum dengeleyicileri Nöroprotektifler Nootropikler Nörotoksinler İştah uyarıcılar Serenikler Uyarıcılar Öjeroikler
Solunum sistemi (R)	Dekonjestanlar Bronkodilatörler Öksürük ilaçları H₁ antagonistleri
Duyu organları (S)	Oftalmolojikler Otolojikler
Diğer ATC (V)	Panzehirler Kontrast madde Radyofarmasötikler Pansuman Senoterapötikler
İlaçlar Farmakolojik sınıflandırma sistemleri ATC kodları