IV. Thutmose
IV. Thutmose | |
|---|---|
 | |
| Ölüm | MÖ 1391 veya 1388 |
| Yerine geldiği | II. Amenhotep |
| Yerine gelen | III. Amenhotep |
| Evlilik | Nefertari, Iaret, Mutemwiya |
| Çocuk(lar) | III. Amenhotep, Siatum (?), Amenemhat, Tiaa, Amenemopet, Petepihu, Tentamun |
| Ebeveyn(ler) | II. Amenhotep Tiaa |
IV. Thutmose, yaklaşık olarak MÖ 14. yüzyılda (MÖ 1413-1405) hüküm süren 18. Mısır Hanedanı'nın 8. Firavunuydu. Tahta kalma süresinin 8 ya da 9 yıl olduğu bilinmektedir.[1] Genç yaşta, daha yirmili yaşlarındayken ölmüştür. Babası II. Amenhotep, annesi Tiaa, oğlu III. Amenhotep'tir. Ölümünden sonra yerine oğlu gelmiştir.
Yaşamı
[değiştir | kaynağı değiştir]IV. Tuhtmose, II. Amenhotep ve Tiaa'nın oğludur. Aslında veliaht prens ve II. Amenhotep'in tahtının seçilmiş halefi değildi. Bazı bilim adamları, Thutmose'un gücü gasp etmek için ağabeyini devirdiğini ve ardından beklenmedik krallığını haklı çıkarmak için Rüya Dikilitaşı'nı diktiğini düşünüyor. Thutmose'un en ünlü başarısı, Büyük Giza Sfenksi'nin restorasyonu ve ardından Rüya Dikilitaşı'nın yaptırılmasıydı. Thutmose'un Rüya Steli'nde yazanlara göre, genç prens av gezisine çıkarken, boynuna kadar kuma gömülü olan Sfenks'in başının altında dinlenmek için durdu. Kısa süre sonra uykuya daldı ve Sfenks'in ona kumu temizleyip eski haline getirirse bir sonraki firavun olacağını söylediği bir rüya gördü. Sfenks'in restorasyonunu tamamladıktan sonra, Sfenks'in iki pençesi arasına şimdi Rüya Steli olarak bilinen oyulmuş bir taş tablet yerleştirdi. Sfenks'in restorasyonu ve Rüya Steli'nin metni, Thutmose'un beklenmedik krallığına meşruiyet kazandırmayı amaçlayan bir propaganda parçası olacaktı. Rüya Steli, bugün bile Tuhtmose'nin koyduğu yerde durmaktadır.
Neredeyse on yıllık kısa hükümdarlığı hakkında çok az şey biliniyor. MÖ 1393 civarında 8. yılında Nubia'daki küçük bir ayaklanmayı bastırdı (Konosso dikilitaşında tasdik edilmiştir) ve bir dikilitaşta Suriye Fatihi olarak anılmıştır, ancak askeri hareketleri hakkında çok az şey bir araya getirilmiştir. IV. Thutmose'un biyografisini kaleme alan Betsy Bryan, IV. Thutmose Konosso stelinin, Mısır'ın Doğu Çölü'ndeki bazı altın madeni rotalarını Nubyalıların ara sıra yaptığı saldırılardan korumak için kralın kuvvetlerinin küçük bir çöl devriyesi eylemine atıfta bulunduğunu söylüyor. IV. Thutmose'un bu hareketi önemlidir çünkü Mitanni ile barışçıl ilişkiler kurmuştur ve bu yeni ittifakı mühürlemek için Mitannili bir prensesle evlenmiştir. IV. Thutmose Mısır'ın eski rakibi Mitanni ile teması başlatmadaki rolü, torunu Akhenaten döneminde hüküm süren Mittan kralı Tushratta tarafından onlarca yıl sonra yazılan Amarna mektubu EA 29 ile belgelenmiştir. Tushratta, Akhenaten'e şunları söyler:[2]
Nimmureya'nın (yani III. Amenhotep) babası [Menkheperure] büyükbabam Artatama'ya yazdığında, büyükbabamın kızını, babamın kız kardeşini istedi. 5, 6 kez yazdı ama vermedi. Dedeme 7 kez yazdığında, o zaman ancak böyle bir baskı altında ona verdi. (EA 29)[2]
Aile ve akrabalar
[değiştir | kaynağı değiştir]IV. Tuhtmose'nin babası II. Amenhotep'dir. Annesi Tiaa'dır. Eşleri Nefertari, Laret ve Mutemwiya'dır. Çocukları III. Amenhotep, Siatum (?), Amenemhat, Tiaa, Amenemopet, Petepihu, Tentamun'dur. 18. Hanedanlığın 8. Firavunu'dur. Ondan sonra yerine geçen III. Amenhotep'tir. Oğlu, geleneklere aykırı olarak kendi kız kardeşiyle yani prenses Siatum (Sitamun) ile, yani IV. Tuhtmose'nin kızıyla evlenir. Gelini Tiye, torunu Akhenaton'dur. Yuya, hem dünürü, hem de Firavun'un Babası gibi oldukça güçlü isimlerle anılan kendi döneminde yetki verdiği vezirdi. Yuya, kendisinden sonra III. Amenhotep'e de vezirlik yapmıştır. Torunun eşi Nefertiti, torununun çocuğu Tutankhamun'dur.
Mezarı ve mumyası
[değiştir | kaynağı değiştir]
IV. Thutmose, Krallar Vadisi'nde olan KV43 mezarına gömüldü, ancak daha sonra cesedi, 1898'de Victor Loret tarafından keşfedildiği yerden KV35'teki mumya zulasına taşındı. Öldüğü sırada zayıfmış ve boyu 1,646 m (5 ft 4,8 inç) olarak belgelendi ancak ölümden sonra ayaklarının kırıldığı düşünüldüğünde, hayattaki boyu daha uzun olduğu söylenebilir. Ön kollar göğsün üzerinden, sağdan sola doğru çaprazlanmıştır. Ortadan ayrılmış saçları yaklaşık 16 cm (6,3 inç) uzunluğunda ve koyu kırmızımsı kahverengidir. Dönemin geleneklerine uygun olarak kulakları deliktir. Elliot Smith, yaşının 25-28 veya muhtemelen daha büyük olduğunu tahmin etti.[3]
1980'de James Harris ve Edward F. Wente, Yeni Krallık Firavunu'nun kafatası ve IV. Thutmose'un mumyalanmış kalıntılarını içeren iskelet kalıntılarının X-ışını incelemelerini gerçekleştirdiler.[4] Yazarlar, 18. Hanedanlığın kraliyet mumyalarının, küçük farklılıklar dışında çağdaş Nubyalılarla güçlü benzerlikler taşıdığını belirlediler.
2012'de Imperial College London'da bir cerrah, IV. Thutmose erken ölümünü ve diğer Onsekizinci Hanedan firavunlarının (Tutankhamun ve Akhenaten dahil) erken ölümlerini analiz etti. Erken ölümlerinin muhtemelen ailesel bir geçici epilepsinin sonucu olduğu sonucuna varır. Bu, hem Thutmose'un zamansız ölümünü hem de bu tür epilepsinin yoğun ruhsal vizyonlar ve dindarlıkla ilişkisi nedeniyle Rüya Steli'nde açıklanan dini vizyonunu açıklayabilir.
Mumyasının envanter numarası CG 61073'tür. Nisan 2021'de mumyası, Firavunların Altın Geçit Töreni olarak adlandırılan bir etkinlikte diğer 17 kral ve 4 kraliçeninkilerle birlikte Mısır Eski Eserler Müzesi'nden Ulusal Mısır Medeniyeti Müzesi'ne taşındı.[5]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Ahmed Osman (2017). Krallar Vadisi'ndeki Yabancı, Çev. Merve Arkan. İstanbul: Omega Yayınları.
- ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 13 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2023.
- ^ G. Elliot Smith (1912) (2000). The Royal Mummies (2000 reprint ed.). Bath: UK: Duckworth. ss. 42-46. ISBN 0-7156-2959-X.
- ^ An X-ray atlas of the royal mummies. Chicago: University of Chicago Press. 1980. ss. 207-208. ISBN 0226317455.
- ^ "Thutmose". 13 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi.
