Dinamit
Dinamit, nitrogliserinin diatomite soğurulmasıyla üretilen bir patlayıcı türüdür.[1] İsveçli kimyager Alfred Nobel tarafından 1866'da keşfedilmiş ve 1867 yılında patenti alınmıştır.[2] Genellikle 20 cm uzunluğunda ve 2,5 cm çapında çomaklar halinde satılır ancak başka boyları da mevcuttur.
Kullanım alanları
[değiştir | kaynağı değiştir]Dinamitin ana kullanım alanları inşaat, madencilik ve yıkımdı ama son yıllarda daha üstün özelliklere sahip patlayıcıların piyasaya sürülmesiyle kullanımı azalmıştır. Şu anda, su altı yıkımlarında asıl patlayıcı ve diğer alanlarda da ek patlayıcı olarak kullanılmaktadır.
Dinamit bazı silahlı güçler tarafından, düşmanı yavaşlatmak üzere yol ve köprülerin imha edilmesinde de kullanılmıştır.
Yaygın inanışın aksine kasalar gibi korumalı eşya ve odaların patlatılmasında dinamit değil, dinamitin kaynatılıp oluşan sıvının üzerindeki nitrogliserin kaymağının alınmasıyla elde edilen nitrogliserin kullanılmaktaydı.
İçindekiler
[değiştir | kaynağı değiştir]
Dinamit, 3 ölçü nitrogliserin, 1 ölçü diatomit ve küçük bir miktar sodyum karbonatın karıştırılmasıyla elde edilir. Hamur halinde olan karışım klasik çomak şekline getirilir ve kağıda sarılır.
Nitrogliserin kendi başına çok kuvvetli bir patlayıcıdır ve saf hali şoka duyarlıdır. Yani ani hareketler patlamasına sebep olabilir. Nitrogliserin, üretimi üzerinden zaman geçtikçe daha da kararsız maddelere dönüşür ve taşınmasındaki tehlike artar. Diatomite adsorbe edildiği zaman nitrogliserinden doğan tehlike azaltılmış olur.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]
Dinamit, karabaruttan daha güçlü ve güvenle kullanılabilecek ilk patlayıcıydı. Keşfinin patentini Ekim 1867'de alan Nobel, buluşunu ilk defa Nobel'in Güvenli Patlayıcı Tozu adıyla satmıştır. Piyasaya çıkışından hemen sonra, barut ve nitrogliserinden güvenli bir seçenek olarak görülmüştür. Nobel, buluşunun patent haklarını çok sıkı biçimde korumuş ve izinsiz kopyacıların fabrikalarının kapatılmasını sağlamıştır. Nobel'in çabalarına karşın bazı fabrikalar, hafifçe değiştirilmiş bir formül kullanarak kendi dinamitlerini üretmişlerdir. Nobel, patent haklarını çiğneyenlere karşın dinamit sayesinde büyük bir servet edinmiş ve Nobel Ödülü'nü başlatmıştır.
1940'lardan sonraki yıllar boyunca dünyanın en büyük dinamit üreticisi Güney Afrika'ydı. De Beers 1902 yılında Sommerset West'de bir fabrika kurmuştu. Bu fabrika daha sonra Afrika Patlayıcı ve Kimyasal Endüstrileri isimli kuruluş tarafından işletilmeye başlanmıştı. Ülkedeki büyük dinamit isteğinin nedeni Witwatersrand ve çevresindeki altın madenleridir.
Dinamitin sorunlarından birisi, üretiminde ortaya çıkan tehlikelerdir. 1960'larda Somerset West'te çok büyük iki patlama olmuştu. Bu patlamalarda can kaybı yaşanmasına karşın fabrikanın modüler yapısı ve etrafındaki ağaçların basıncı emmesi zararı azaltmıştı. Bu fabrika 1985 yılında kapatılmıştır.
Dinamit kelimesi, Antik Yunanca'da Güç anlamına gelen δυναμις (dunamis) ve ιτης (-itēs) ekinden oluşturulmuştur.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Characteristics of Non-Military Explosives" (PDF). 5 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 29 Ocak 2024.
- ^ "Alfred Nobel - Dynamit". Tekniska museet (İsveççe). 3 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2024.
