Grigore Moisil

Grigore C. Moisil
Grigore C. Moisil
	Grigore C. Moisil on a 2006 Romanian stamp
Doğum	10 Ocak 1906; Tulcea, Romanya Krallığı
Ölüm	21 Mayıs 1973 (67 yaşında); Ottawa, Ontario, Kanada
Milliyet	Romanya
Etnik köken	Romen
Mezun olduğu okul(lar)	Bükreş Politeknik Üniversitesi
Kariyeri
Doktora; danışmanı	Gheorghe Țițeica; Dimitrie Pompeiu

Grigore Constantin Moisil (Rumence telaffuz: [ɡriˈɡore mo.iˈsil]; 10 Ocak 1906 - 21 Mayıs 1973) Romen, matematikçisi, bilgisayar öncüsü ve Romen Akademi üyesiydi. Araştırması esasen matematiksel mantık (Łukasiewicz–Moisil cebiri), cebirsel mantık, MV-cebiri ve difransiyel denklemler alanlarındaydı.

Romanya'da bilgisayar biliminin babası olarak görülür.

Moisil Bolonya Bilimler Akademisi ve Uluslararası Felsefe Enstitüsü üyesiydi. 1996'da, IEEE Bilgisayar Topluluğu kendisini ölümünden sonra Bilgisayar Öncüsü ödülü ile ödüllendirdi.

Yaşam öyküsü

Grigore Moisil 1906'da Tulcea'da entelektüel bir ailede doğdu. Büyük büyükbabası Grigore Moisil (1814-1891), Năsăud'daki ilk Romen lisesinin kurucularından birisi olan bir papazdı. Babası, Constantin Moisil (1876-1958) tarih profesörü, arkeolog ve nümismatik'ti ve Romanya Akademisi'nin bir üyesi olarak, akademinin Nümismatik ofisinde müdürdü. Annesi, Elena (1863-1949), önce Tulcea'da öğretmen, daha sonra da Bükreşdeki "Maidanul Dulapului" okulunda (şimdiki adı Enăchiţă Văcărescu okulu) müdürdü.

Grigore Moisil Bükreş'de ilkokul'a gitti sonra Vaslui'daki liseye ve 1916 ile 1922 arasında Bükreş'teki ("Spiru Haret)"de liseye gitti.

1924'te Bükreş Politeknik Üniversitesinin İnşaat mühendisliği bölümüne ve ayrıca Bükreş Üniversitesi Matematik okuluna kabul edildi. Matematiğe daha çok ilgi duydu bu yüzden üçüncü yıl sınavlarını geçmiş olmasına rağmen 1929'de Politeknik Üniversitesinden çıktı. 1929'da üyeler Dimitrie Pompeiu ve Anton Davidoglu ile Gheorghe Țițeica tarafından yönlendirilen bir komisyondan önce kendi Ph.D. tezi, La mécanique analytique des systemes continus (Sürekli sistemlerin analitik mekaniği) savundu. Tez aynı yıl Gauthier-Villars yayınevi tarafından Paris'de basıldı ve Vito Volterra, Tullio Levi-Civita ve Paul Lévy'den olumlu yorumlar aldı.

Moisil 1930'da matematikte sonraki yıl bitirdiği matematiksel fizikden kısmi türevlerle sistem denklemelerinin sınıfı üzerine makalesiyle daha ileri çalışma için Paris Üniversitesi'ne gitti.

1931'de Iaşi Üniversitesi'nin Matematik Okulunda öğretim görevine atandığı Romanya'ya döndü. Bundan kısa bir süre sonra, Roma'da etüd yapmak için Rockefeller Vakfı bursu için bir yıllığına ayrıldı. 1932'de profesör Alexandru Myller ile yakın bir ilişki geliştirerek yaklaşık 10 yıl kaldığı Iaşi'ye geri döndü. Romanya'da Iaşi Üniversitesinde Mantık ve kanıt teorisi adlı ilk modern cebir dersini verdi. Bu zamanda, Jan Łukasiewicz'in çalışmalarına dayanan çok-değerli mantık'daki bir seri rapor yazmaya başladı. Matematiksel mantıktaki araştırması Arjantin, Yugoslavya, Çekoslovakya ve Macaristan'ın yanı sıra Romanya'da sonradan yapılacak çok önemli çalışmaların temelini attı. Iaşi'de iken, birçok yeni fikir ve matematiğin farklı alanlarındaki kavramlar arasında yeni bağlantıları bulma ve kullanma yöntemi açısından dikkat çekici olan araştırmasını bitirdi. Kasım 1939'da profesörlüğe yükseldi.

1941'de Bükreş üniversitesinde bir kişilik profesörlük pozisyonu açıldı ve Moisil ona başvurdu. Ancak, Gheorghe Vrânceanu, Dan Barbilian ve Miron Nicolescu de bu makam için başvurmuştu ve Vrânceanu kazandı. Moisil eğer dördü de atanırsa Romanya'da matematik için büyük bir fırsat olduğunu iddia ederek Eğitim Bakanı ile görüştü. Başvurusu sonucu dört matematikçinin hepsi işe alındı.

Moisil 30 Aralık 1941'de Bükreş Üniversitesindeki matematik okulunda (daha sonra Matematik ve Bilgisayar Bilimleri Okulu) Profesör olduğu Bükreş'e taşındı. 1946'dan 1948'e kadar Moisil, Ankara'ya tam yetkili elçi olarak adlandırılan bir izin aldı. Türkiye'deyken İstanbul Üniversitesi'inde ve İstanbul Teknik Üniversitesi'inde matematik dersleri serisi verdi.

1948'de Bükreş Üniversitesi'nde öğretimine devam etti. Aynı yıl Romanya Akademisi'ne ve Romanya Akademisi Matematik Enstitüsü'ne üye seçildi.

1965'ten sonra seçkin öğrencilerinden biri olan George Georgescu onunla çok değerli mantıklar üzerinde yakın çalıştı ve Romanya'nın 1989'da diktatörlükten çıkmasından sonra aynı üniversitede Matematik ve Mantık profesörü oldu ve 1991 yılında Moisil olarak görev yaptı.^[1]

Öğrencisi ayrıca cebirsel mantık, MV-cebir, cebir, cebirsel topoloji, MV-cebirlerinin kategorileri, kategori teorisi ve Łukasiewicz – Moisil cebiri üzerine orijinal çalışmanın kapsamlı olarak yayınladı.^[2]^[3]^[4]^[5]^[6]^[7]^[8]

Çalışmaları

Moisil mekanik, matematiksel analiz, geometri, cebir ve matematiksel mantık üzerine yazılar yayınladı.

Pompeiu'nun areolar türevinin çok boyutlu bir uzantısını geliştirdi ve mekanik uygulamalarla bir hiperkompleks değişkeninin monojenik fonksiyonunu inceledi.

Moisil ayrıca, Łukasiewicz cebirleri (şimdi Łukasiewicz – Moisil cebirleri) adını verdiği bazı Çok Değerli cebiri tanıttı ve bunları otomat teorisi olarak da anılır. Sonlu otomatı analiz etmek için yeni yöntemler yarattı ve cebirdeki otomat teorisi alanına birçok katkı yaptı.

Moisil, ilk Romen bilgisayarların oluşturulmasında önemli katkılarda bulundu. Romanya'da bilgisayar biliminin gelişiminde ve Rumen bilgisayar bilimcilerinin ilk nesillerini yetiştirmede temel rol oynadı. 1996 yılında Elektrik ve Elektronik Mühendisleri Enstitüsü Bilgisayar Topluluğu tarafından ölümünden sonra Bilgisayar Öncüsü ödülünü aldı.

Ayrıca bakınız

Notlar

^ Prof.dr. Georgescu George. Department of Mathematics and Informatics of the Bucharest
^ Algebraic Mathematics and Logics 26 Ekim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. 2009. GNUL contributed book of 500+ contributing authors.
^ Algebraic category of LM_n-logic algebras 15 Mayıs 2016 tarihinde Portuguese Web Archive sitesinde arşivlendi. planetphysics.org
^ Georgescu, George; Vraciu, Constantin (1970). "On the characterization of centered Lukasiewicz algebras". Journal of Algebra. 16 (4). ss. 486-495. doi:10.1016/0021-8693(70)90002-5 . 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ Georgescu, G. (2006). "N-Valued Logics and Łukasiewicz–Moisil Algebras". Axiomathes. Cilt 16. s. 123. doi:10.1007/s10516-005-4145-6.
^ Order convergence and distance on Lukasiewicz–Moisil algebras 21 Şubat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. planetmath.org
^ Quantum ŁM-algebraic Logic 21 Şubat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. planetmath.org
^ Web-generated list of Publications 3 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. philpapers.org

Seçilmiş yayınlar

Logique modale, Disquisit. Math. Phys. 2 (1942), 3-98. MR 0020524
Introducere in algebră. I. Inele şi ideale [Introduction to algebra. I. Rings and ideals], Editura Academiei Republicii Popular Române, Bucharest, 1954. MR 0069136
Teoria algebrică a mecanismelor automate [Algebraic theory of automatic machines], Academia Republicii Popular Romîne, Editura Tehnică, Bucharest, 1959. MR 0120120
Circuite cu tranzistori [Transistor Circuits], Editura Academiei Republicii Popular Romîne, Bucharest, 1961-62. OCLC 15371418
Théorie structurelle des automates finis, Gauthier-Villars, Paris, 1967. OCLC 9049760
The algebraic theory of switching circuits, Pergamon Press, Oxford, New York, 1969. 0-08-010148-8

Moisil Üzerine Makaleler ve Kitaplar

George Georgescu, Afrodita Iorgulescu, Sergiu Rudeanu, "Grigore C. Moisil (1906–1973) and his School in Algebraic Logic", International Journal of Computers, Communications & Control, vol. 1 (2006), no.1, 81-99.
Solomon Marcus, "Grigore C. Moisil: A life becoming a myth", vol. 1 (2006), no. 1, 73-79.
Viorica Moisil, "Once upon a time... Grigore Moisil" (A fost odată... Grigore Moisil), Bucharest: Curtea Veche, 2002. 973-8356-09-1
Sergiu Rudeanu, Afrodita Iorgulescu, George Georgescu and Cătălin Ioniţă, "G. C. Moisil memorial issue", Multiple-Valued Logic 6 (2001), no. 1-2. Gordon and Breach, Yverdon, 2001. MR 1817431

Dış bağlantılar

[1] Prof.dr. Georgescu George. Department of Mathematics and Informatics of the Bucharest

[2] Algebraic Mathematics and Logics 26 Ekim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. 2009. GNUL contributed book of 500+ contributing authors.

[3] Algebraic category of LM_n-logic algebras 15 Mayıs 2016 tarihinde Portuguese Web Archive sitesinde arşivlendi. planetphysics.org

[4] Georgescu, George; Vraciu, Constantin (1970). "On the characterization of centered Lukasiewicz algebras". Journal of Algebra. 16 (4). ss. 486-495. doi:10.1016/0021-8693(70)90002-5 . 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[5] Georgescu, G. (2006). "N-Valued Logics and Łukasiewicz–Moisil Algebras". Axiomathes. Cilt 16. s. 123. doi:10.1007/s10516-005-4145-6.

[6] Order convergence and distance on Lukasiewicz–Moisil algebras 21 Şubat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. planetmath.org

[7] Quantum ŁM-algebraic Logic 21 Şubat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. planetmath.org

[8] Web-generated list of Publications 3 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. philpapers.org

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]