I. Psamtik
 | |
|
I. Psamtik[1] | |
|---|---|
| Hükümranlık | MÖ 664 - 610, 26. Hanedan |
| Önce Gelen | I. Necho |
| Sonra Gelen | II. Necho |
| Eş(ler)i | Mehtenveskhet[2] |
| Çocukları | II. Necho, I. Nitokris |
| Hanedanlık | Üçüncü Ara Dönem |
| Mezarı | Sais |
I. Psamtik (Grekçe kaynaklarda Psammetikus olarak da bilinir, Grekçe: Ψαμμήτιχος), 26. Hanedandan aynı isimli üç firavunun ilkidir. Öz ismi olan Vah-İb-Re, "Re('nin) Payidar Kalp(i)" anlamına gelir. I. Psamtik'in yükselişi ve o dönemki Mısır konuları Heredot'un Tarihler isimli eserinin ikinci cildinde geçmektedir. Ayrıca, bulunan çivi yazılarına göre Asurlular Mısır'ı kontrol altında tutabilmek için, Asurbanipal'in onayıyla Mısır topraklarına Esarhaddon tarafından yirmi yerel prenslik atanmıştır. Psamtik'in babası I. Necho, bu prensliklerin şefiydi ancak halkı tam olarak idare edemiyordu. Psamtik'in babası I. Necho, MÖ 664 yılında Kushite kralı Tantamani'nin başarısızlıkla sonuçlanan Aşağı Mısır bölgesini Asurlulardan geri alma hareketi döneminde öldü. Psamtik babasının ölümünden sonraki hükümranlığının ilk 10 yılında, hem Mısır'ı tekrar birleştirdi hem de Asurluların bölgedeki hakimiyetini kırarak Mısır'ı bağımsızlaştırdı.
Askeri seferleri
[değiştir | kaynağı değiştir]I. Psamtik MÖ 656'da Thebes'e güçlü bir savaş gemisi donanması yollayarak krallığının 9. yılında Mısır'ı tekrar birleştirdi ve aile bağları için II. Şepenuet'i, kızı I. Nitokris'i evlat edinmesi için zorladı. Psamtik'in zaferiyle beraber Nubiya kökenli 25. Hanedan'ın Yukarı Mısır bölgesindeki Tantamani kontrolünün son izleri de yok oldu. Bu şekilde I. Nitokris, MÖ 656'dan MÖ 586'ya kadar 70 yıl boyunca makamını korudu. Daha sonra I. Psamtik, Mısır'ın yeniden birleştirilmesine karşı çıkan tüm yerel prensliklere art arda sefer düzenledi. Dakhla Vadisi'ndeki 10. ve 11. yıl dikili taşlarında, belli başlı Libya haydutlarına karşı zaferlerinden bahsedilir. I. Psamtik, Mısır'ın Asurlular'dan bağımsız olmasını sağlayarak ve 54 yıllık hükümranlığı boyunca Mısır'ın refahını yeniden canlandırarak, büyük bir firavun olduğunu halkına ispatladı. Firavun, Arkaik Yunanistan ile yakın ilişkiler kurdu ve aynı zamanda pek çok Yunan göçmenin Mısır'da koloni kurmasına ve Mısır ordusunda hizmet etmesini teşvik etti.
Dilin kökeninin keşfi
[değiştir | kaynağı değiştir]
Yunan tarihçisi Heredot, Tarihler eserinin ikinci cildinde I. Psamtik ile ilgili bir anekdottan bahsetmiştir. Mısır'a yolculuğu sırasında Heredot, Psammetikus'un ("Psamtik") iki çocuk üzerinde deney yaparak dilin kökenini araştırdığını duymuştur. Söylenilenlere göre yeni doğmuş iki bebeği, onlara bakması için bir çobana teslim ederek, kimsenin onlarla konuşmasına izin vermemesini tembih etmiştir, çocuklar büyüdüğünde ise konuştukları ilk kelimeleri tespit etmesini istemiştir. Firavunun oluşturduğu hipoteze göre, dışarıdan müdahale edilmediğinde çocukların söyleyeceği ilk kelimeler, tüm insanların dilinin kökenini belirleyecektir. Çoban bir gün çocuklardan birinin "bekos" diye bağırdığını duyar ve bunun Frigce olduğu sonucuna varır. Çünkü "bekos" kelimesi Frigce "ekmek" anlamına gelir. Bu şekilde, Friglerin Mısırlılardan ve öteki milletlerden daha eski olduğu ve Frigce'nin insanların orijinal dili sonucuna varırlar. Heredot dışında, günümüze ulaşan ve bu hikâyeyi doğrulayan başka bir kaynak yoktur.
Ailesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Psamtik'in başlıca eşi, Heliopolis'teki Kuzey'in Vezir'i ve Atum'un baş rahibi olan Harsiese'nin kızı Mehtenveskhet'tir. Psamtik ve Mehtenveshket; II. Necho, Merneith ve I. Nitokris'in ebeveynleridir.
Psamtik'in kayın babası Harsiese, üç kere evlenmiştir; kızı Naneferheres'in annesi olan "Şeta", "Tanini" ve hem Güney'in Vezir'i oğlu Djedkare hem de kızı Mehtenveskhet'in annesi olan "bilinmeyen bir kadın", Harsiese'nin eşleridir.[3] Harsiese, Vezir Harkhebi'nin oğludur ve Harsiese ile aynı isme sahip diğer iki vezirle de akrabadır. Bu vezirler, Thebes valisi Montuemhat'ın ailesinin bir parçasıdır.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]Bu madde artık kamu malı olan bir yayından alınan metni içeriyor: Chisholm, Hugh, (Ed.) (1911). "madde adı gerekli". Encyclopædia Britannica (11. bas.). Cambridge University Press.
- ^ "Psamtek I Wahibre". Digitalegypt.ucl.ac.uk. 5 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2012.
- ^ "Psamtik I". Touregypt.net. 5 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2011.
- ^ Nos ancêtres de l'Antiquité, 1991, Christian Settipani, sf.153, 160 & 161
