İçeriğe atla

10199 Chariklo

Vikipedi, özgür ansiklopedi
10199 Chariklo
HUT tarafından 2015'te elde edilen Chariklo fotoğrafı
Keşif [1][2]
KeşfedenSpacewatch (J. Scotti)
Keşif yeriKitt Zirvesi Ulusal Gözlemevi
Keşif tarihi15 Şubat 1997
Adlandırmalar
MPC belirtmesi(10199) Chariklo
Adın kaynağı
Χαρικλώ Khariklō
(Antik Yunan perisi)[3]
Alternatif adlandırma
1997 CU26
centaur [1][4] · uzak [2]
SıfatlarCharikloan, Charikloian
Sembol
Yörünge özellikleri [1]
Dönem 4 Eylül 2017 (JD 2458000.5)
Belirsizlik parametresi 1
Gözlem yayı26,51 y (9.684 gün)
Günöte18,545 AU
Günberi13,099 AU
15,822 AU
Dış merkezlik0,1721
62,93 y (22.987 gün)
77,670°
0° 0d 56,52sn / gün
Eğiklik23,382°
300,42°
242,90°
Bilinen doğal uydusu2 (keşfedilmemiş gömülü veya çoban uyduları?)[5]
Jüpiter MOID8,1850 AU
TJüpiter3,4820
Fiziksel özellikler
SMASS = D [1] · D [4]
BR (G-modu)[6][7][8]
B−V = 0,84[8]
V−R = 0,50 ± 0,03[8]
B−R = 1,34[8]
V−I = 1,02 ± 0,02[8]
R−J = 0,99[8]
V−J = 1,49 ± 0,07[8]
J−H = 0,49[8]
V−H = 1,98 ± 0,08[8]
18,3[9]
6,569 ± 0,015 (R)[10] · 6,6[1] · 6,65[4][11] · 6,75[12] · 6,76[13][14] · 7,07 ± 0,04[6] · 7,08 ± 0,04[15] · 7,03 ± 0,10[4] · 7,40 ± 0,25[16]
Boyutlar225±25 km[17]
238±10 km[4]
248±18 km[16]
254 km[5]
260,35 km (türetilmiş)[4]
302±30 km[1]
(296 x 264 x 204 km)[18]
7,004 ± 0,036 sa[4]
0,045 ± 0,010
0,10 ± 0,02[17]
0,035 ± 0,010[16]
0,042 ± 0,005[4]
0,057 (varsayılan)[4]
  Wikimedia Commons'ta ilgili ortam

10199 Chariklo, Satürn ve Uranüs arasında Uranüs'ün yörüngesine yakın şekilde Güneş etrafında dönen bir centaur gökcismidir.[1] Centaur grubu içinde bilinen en büyük küçük gezegendir. 26 Mart 2014 tarihinde gök bilimciler bir yıldız örtülmesi gözlemleyerek Chariklo'nun etrafında iki halka (Brezilya'nın sınırlarını belirleyen nehirlerin adları olan Oiapoque ve Chuí lakaplı)[19] keşfettiklerini duyurdular.[20][21] Halkaları olduğu keşfedilen ilk küçük gezegendir.[22][23]

2001 yılında yapılan bir fotometrik çalışma, kesin bir dönüş periyodu tespit edemedi.[24] Chariklo'nun kızılötesi gözlemleri su buzunun varlığını göstermektedir[25] ve bu su buzları halkalarda bulunuyor olabilir.[26] Chariklo bir cüce gezegen adayıdır.[27]

Keşif ve isimlendirme

[değiştir | kaynağı değiştir]

Chariklo, 15 Şubat 1997'de Spacewatch projesinin bir parçası olan James V. Scotti tarafından keşfedildi. Chariklo'nun adı, Heiron'un eşi ve Apollon'un kızı olan peri Chariclo'dan (Grekçe: Χαρικλώ) gelir.[2][3]

2060 Chiron için kullanılan () sembolünden türetilen () sembolü, 1990'ların sonlarında Alman astrolog Robert von Heeren tarafından tasarlanmıştır. Chiron'un sembolündeki K harfi, Chariklo sembolünde C ile değiştirilmiştir.[28]

Büyüklük ve şekil

[değiştir | kaynağı değiştir]

Chariklo, 250 km'lik[29] hacim-eşdeğer çapı ile günümüzde bilinen en büyük Centaur'dur. Şekli muhtemelen 287,6 × 270,4 × 198,2 km boyutlarında uzamıştır.[29] (523727) 2014 NW65, 225 km (140 mi) olan çapı ile muhtemelen en büyük ikinci ve 2060 Chiron ise 220 km (140 mi) çapı ile muhtemelen en büyük üçüncü centaurdur.[16]

Yörünge

[değiştir | kaynağı değiştir]

Centaurlar Kuiper Kuşağı'nda ortaya çıkmışlardır ve Güneş Sistemi'nden fırlatılmaya, bir gezegen veya Güneş ile çarpışmaya ya da kısa dönemli bir kuyruklu yıldıza dönüşmeye yol açabilecek dinamik olarak kararsız yörüngelerde bulunurlar.[30]

Chariklo'nun yörüngesi Nessus, Chiron ve Pholus'un yörüngelerinden daha kararlıdır. Uranüs'ün 4:3 rezonansının 0,09 AU içinde yer alır ve yaklaşık 10,3 milyon yıl görece uzun bir yörünge yarı ömrüne sahip olduğu tahmin edilmektedir.[31] Chariklo'nun yirmi kopyasının yörünge simülasyonları, yaklaşık otuz bin yıl boyunca düzenli olarak Uranüs'ün 3 AU (450 Gm) yakınına gelmeyeceğini göstermektedir.[32]

2003-2004 yıllarındaki günberi karşı konumları sırasında Chariklo'nun görünür büyüklüğü +17,7 idi.[33] Chariklo, 2014 yılı itibarıyla Güneş'ten 14,8 AU uzaklıktaydı.[9]


       Güneş ·        Jüpiter ·       Satürn  ·        Uranüs  ·        10199 Chariklo
Chariklo, Uranüs ile 4:3 ortalama hareket rezonansının sadece 0,09 AU içinde dolanır.

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ a b c d e f g "JPL Small-Body Database Browser: 10199 Chariklo (1997 CU26)" (12 Mayıs 2015 son gözlem). Jet İtki Laboratuvarı. 25 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2017. 
  2. ^ a b c "10199 Chariklo (1997 CU26)". Minor Planet Center. 2 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2017. 
  3. ^ a b Schmadel, Lutz D. (2007). "(10199) Chariklo". Dictionary of Minor Planet Names - (10199) Chariklo. Springer Berlin Heidelberg. s. 725. doi:10.1007/978-3-540-29925-7_7876. ISBN 978-3-540-00238-3. 
  4. ^ a b c d e f g h i "LCDB Data for (10199) Chariklo". Asteroid Lightcurve Database (LCDB). 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2017. 
  5. ^ a b Braga-Ribas, F.; Sicardy, B.; Ortiz, J. L.; Snodgrass, C.; Roques, F.; Vieira-Martins, R.; Camargo, J. I. B.; Assafin, M.; Duffard, R.; Jehin, E.; Pollock, J.; Leiva, R.; Emilio, M.; Machado, D. I.; Colazo, C.; Lellouch, E.; Skottfelt, J.; Gillon, M.; Ligier, N.; Maquet, L.; Benedetti-Rossi, G.; Gomes, A. R.; Kervella, P.; Monteiro, H.; Sfair, R.; Moutamid, M. E.; Tancredi, G.; Spagnotto, J.; Maury, A.; Morales, N. (26 Mart 2014). "A ring system detected around the Centaur (10199) Chariklo". Nature. 508 (7494). ss. 72-75. arXiv:1409.7259 $2. Bibcode:2014Natur.508...72B. doi:10.1038/nature13155. PMID 24670644. 
  6. ^ a b Perna, D.; Barucci, M. A.; Fornasier, S.; DeMeo, F. E.; Alvarez-Candal, A.; Merlin, F.; Dotto, E.; Doressoundiram, A.; de Bergh, C. (Şubat 2010). "Colors and taxonomy of Centaurs and trans-Neptunian objects". Astronomy and Astrophysics. Cilt 510. s. A53. arXiv:0912.2621 $2. Bibcode:2010A&A...510A..53P. doi:10.1051/0004-6361/200913654. 
  7. ^ Belskaya, Irina N.; Barucci, Maria A.; Fulchignoni, Marcello; Dovgopol, Anatolij N. (April 2015). "Updated taxonomy of trans-neptunian objects and centaurs: Influence of albedo". Icarus. Cilt 250. ss. 482-491. Bibcode:2015Icar..250..482B. doi:10.1016/j.icarus.2014.12.004. 
  8. ^ a b c d e f g h i "(10199) Chariklo and ring system". www.johnstonsarchive.net. 30 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  9. ^ a b "AstDys (10199) Chariklo Ephemerides". Department of Mathematics, University of Pisa, Italy. 20 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2010. 
  10. ^ Peixinho, N.; Delsanti, A.; Guilbert-Lepoutre, A.; Gafeira, R.; Lacerda, P. (Ekim 2012). "The bimodal colors of Centaurs and small Kuiper belt objects". Astronomy and Astrophysics. Cilt 546. s. 12. arXiv:1206.3153 $2. Bibcode:2012A&A...546A..86P. doi:10.1051/0004-6361/201219057. 
  11. ^ Davies, John K.; McBride, Neil; Ellison, Sara L.; Green, Simon F.; Ballantyne, David R. (Ağustos 1998). "Visible and Infrared Photometry of Six Centaurs". Icarus. 134 (2). ss. 213-227. Bibcode:1998Icar..134..213D. doi:10.1006/icar.1998.5931. 
  12. ^ Romanishin, W.; Tegler, S. C. (Mart 1999). "Rotation rates of Kuiper-belt objects from their light curves". Nature. 398 (6723). ss. 129-132.(NatureHomepage). Bibcode:1999Natur.398..129R. doi:10.1038/18168. 
  13. ^ Peixinho, N.; Lacerda, P.; Ortiz, J. L.; Doressoundiram, A.; Roos-Serote, M.; Gutiérrez, P. J. (Mayıs 2001). "Photometric study of Centaurs 10199 Chariklo (1997 CU26) and 1999 UG5". Astronomy and Astrophysics. 371 (2). ss. 753-759. Bibcode:2001A&A...371..753P. doi:10.1051/0004-6361:20010382. 
  14. ^ Romanishin, W.; Tegler, S. C. (Aralık 2005). "Accurate absolute magnitudes for Kuiper belt objects and Centaurs". Icarus. 179 (2). ss. 523-526. Bibcode:2005Icar..179..523R. doi:10.1016/j.icarus.2005.06.016. 
  15. ^ Belskaya, I. N.; Bagnulo, S.; Barucci, M. A.; Muinonen, K.; Tozzi, G. P.; Fornasier, S.; Kolokolova, L. (Kasım 2010). "Polarimetry of Centaurs (2060) Chiron, (5145) Pholus and (10199) Chariklo". Icarus. 210 (1). ss. 472-479. Bibcode:2010Icar..210..472B. doi:10.1016/j.icarus.2010.06.005. 
  16. ^ a b c d Fornasier, S.; Lellouch, E.; Müller, T.; Santos-Sanz, P.; Panuzzo, P.; Kiss, C.; Lim, T.; Mommert, M.; Bockelée-Morvan, D.; Vilenius, E.; Stansberry, J.; Tozzi, G. P.; Mottola, S.; Delsanti, A.; Crovisier, J.; Duffard, R.; Henry, F.; Lacerda, P.; Barucci, A.; Gicquel, A. (Temmuz 2013). "TNOs are Cool: A survey of the trans-Neptunian region. VIII. Combined Herschel PACS and SPIRE observations of nine bright targets at 70-500 µm". Astronomy and Astrophysics. Cilt 555. s. 22. arXiv:1305.0449 $2. Bibcode:2013A&A...555A..15F. doi:10.1051/0004-6361/201321329. 
  17. ^ a b Stansberry, J. A.; Cruikshank, D. P.; Grundy, W. G.; Margot, J. L.; Emery, J. P.; Fernandez, Y. R.; Rieke, G. H. (Ağustos 2005). "Albedos, Diameters (and a Density) of Kuiper Belt and Centaur Objects". American Astronomical Society. Cilt 37. s. 737. Bibcode:2005DPS....37.5205S. 
  18. ^ Leiva, R.; Sicardy, B.; Camargo, J.I.B (Ağustos 2017). "Size and shape of Chariklo from multi-epoch stellar occultations". The Astronomical Journal. 154 (4). s. 159. arXiv:1708.08934 $2. Bibcode:2017AJ....154..159L. doi:10.3847/1538-3881/aa8956. 
  19. ^ "Asteroid Chariklo's rings surprise astronomers". CBC News. 26 Mart 2014. 11 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2014. 
  20. ^ "First Ring System Around Asteroid". ESO. 26 Mart 2014. 24 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2014. 
  21. ^ Woo, Marcus (26 Mart 2014). "First Asteroid With Rings Discovered". National Geographic. 21 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2014. 
  22. ^ "A second minor planet may possess Saturn-like rings". Space Daily. 17 Mart 2015. 20 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2023. 
  23. ^ Sokol, J. (20 Şubat 2017). "The upstart asteroid who showed rings are for everybody". New Scientist. 29 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2017. 
  24. ^ Peixinho; Doressoundiram (9 Kasım 2000). "Photometric study of Centaurs 10199 Chariklo (1997CU26) and 1999UG5". 23 Haziran 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2006. 
  25. ^ Jewitt; Brown (17 Nisan 2001). "Infrared Observations of Centaur 10119 Chariklo with possible surface variation" (PDF). 29 Kasım 2004 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2006. 
  26. ^ Braga-Ribas, F.; Sicardy, B.; Ortiz, J. L.; Snodgrass, C.; Roques, F.; Vieira-Martins, R.; Camargo, J. I. B.; Assafin, M.; Duffard, R.; Jehin, E.; Pollock, J.; Leiva, R.; Emilio, M.; Machado, D. I.; Colazo, C.; Lellouch, E.; Skottfelt, J.; Gillon, M.; Ligier, N.; Maquet, L.; Benedetti-Rossi, G.; Gomes, A. Ramos; Kervella, P.; Monteiro, H.; Sfair, R.; El Moutamid, M.; Tancredi, G.; Spagnotto, J.; Maury, A.; Morales, N.; Gil-Hutton, R.; Roland, S.; Ceretta, A.; Gu, S. -H.; Wang, X. -B.; Harpsøe, K.; Rabus, M.; Manfroid, J.; Opitom, C.; Vanzi, L.; Mehret, L.; Lorenzini, L.; Schneiter, E. M.; Melia, R.; Lecacheux, J.; Colas, F.; Vachier, F.; Widemann, T.; Almenares, L.; Sandness, R. G.; Char, F.; Perez, V.; Lemos, P.; Martinez, N.; Jørgensen, U. G.; Dominik, M.; Roig, F.; Reichart, D. E.; Lacluyze, A. P.; Haislip, J. B.; Ivarsen, K. M.; Moore, J. P.; Frank, N. R.; Lambas, D. G. (Nisan 2014). "A ring system detected around the Centaur (10199) Chariklo". Nature. 508 (7494): 72-75. arXiv:1409.7259 $2. Bibcode:2014Natur.508...72B. doi:10.1038/nature13155. ISSN 0028-0836. PMID 24670644. 
  27. ^ Michael E. Brown. "How many dwarf planets are there in the outer solar system? (updates daily)". Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü. 6 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2017. 
  28. ^ Miller, Kirk; Stein, Zane (26 Ağustos 2021). "Comment on U+26B7 CHIRON" (PDF). L2/21-225. 26 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Kasım 2023. 
  29. ^ a b Morgado, B. E.; Sicardy, B.; Braga-Ribas, F.; Desmars, J.; Gomes-Júnior, A. R.; Bérard, D.; Leiva, R.; Ortiz, J. L.; Vieira-Martins, R.; Benedetti-Rossi, G.; Santos-Sanz, P.; Camargo, J. I. B.; Duffard, R.; Rommel, F. L.; Assafin, M.; Boufleur, R. C.; Colas, F.; Kretlow, M.; Beisker, W.; Sfair, R.; Snodgrass, C.; Morales, N.; Fernández-Valenzuela, E.; Amaral, L. S.; Amarante, A.; Artola, R. A.; Backes, M.; Bath, K.-L.; Bouley, S.; Buie, M. W. (2021). "Refined physical parameters for Chariklo's body and rings from stellar occultations observed between 2013 and 2020". Astronomy & Astrophysics. 652: A141. arXiv:2107.07904 $2. Bibcode:2021A&A...652A.141M. doi:10.1051/0004-6361/202141543. 
  30. ^ Sheppard, Scott S.; Jewitt, David C.; Trujillo, Chadwick A.; Brown, Michael J. I.; Ashley, Michael C. B. (2000). "A Wide-Field CCD Survey for Centaurs and Kuiper Belt Objects". The Astronomical Journal. 120 (5): 2687-2694. arXiv:astro-ph/0008445 $2. Bibcode:2000AJ....120.2687S. doi:10.1086/316805. 
  31. ^ Horner, J.; Evans, N.W.; Bailey, M. E. (2004). "Simulations of the Population of Centaurs I: The Bulk Statistics". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 354 (3): 798-810. arXiv:astro-ph/0407400 $2. Bibcode:2004MNRAS.354..798H. doi:10.1111/j.1365-2966.2004.08240.x. 
  32. ^ "Twenty clones of Centaur 10199 Chariklo making passes within 450Gm". 25 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mayıs 2009.  (Solex 10) 20 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. 10 Mayıs 2009 tarihinde erişilmiştir.
  33. ^ "AstDys (10199) Chariklo (March 2003) Ephemerides". Department of Mathematics, University of Pisa, Italy. 29 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Nisan 2009. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta 10199 Chariklo ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=10199_Chariklo&oldid=33839787" sayfasından alınmıştır