İlbilge Hatun
| İlbilge Hatun Göktürkçe: 𐰃𐰞𐰋𐰃𐰠𐰏𐰀 𐰴𐰀𐱃𐰆𐰣 | |
|---|---|
| Göktürk Kağatunu | |
| Sonra gelen | İletmiş Bilge Hatun |
| Eş(ler)i | İlteriş Kağan |
| Çocuk(lar)ı | Bilge Kağan Kül Tigin Tonga Tigin |
| Hanedan | Aşina |
| Dini | Tengrizm |
İlbilge Hatun,[1] 8. yüzyılda yaşamış, Göktürk hatunu, İkinci Köktürk Kağanlığı'nın kurucusu İlteriş Kağan'ın eşi ve Kağanlığın dördüncü Kağanı olan Bilge Kağan'ın annesiydi. Bilge Kağan ve Kül Tigin'in onuruna dikilen Orhun Yazıtları'nda adı geçmektedir.
Orhun Yazıtları
[değiştir | kaynağı değiştir]
İlbilge Hatun'un adı, tarihte 8. yüzyıla ait Orhun Yazıtları'nda geçmektedir. Bilge Kağan ve kardeşi[1] şöyle der:
Üstte Türk göğü, Türk kutlu yerini, suyunu anca düzen etmiş. Türk boyları yok olmasın diye, boylar olsun diye babam İlteriş Kağan'ı, anam İlbilge Hatun'u Tanrı tepesinde tutup yukarı hızlı yükseltmiş gerçekten.
İlteriş Kağan'la evliliği
[değiştir | kaynağı değiştir]Orhun Yazıtları'na göre eşinin en büyük destekçisi ve yardımcısıydı.[2] İlbilge Hatun ve İlteriş Kağan, o zamanlar eşler arasında ender görülen büyük sevgi ve birliktelikleri ile biliniyordu.[3] Bir şamana yemesi için bir kaz verildiğinde, şaman kendisinin ve kocasının cennete götürüldüğünü ve dünyaya geri getirildiğini söyledi.[4] Başka bir kaynak, Orhun Yazıtları'ndan birinin şöyle dediğini söylüyor: "Babam İlteriş Kağan, annem İlbilge Hatun'u göklerin tepesinden yakaladı, Türk budunu(insanlar) yok olmasın, orada olsunlar diye."[5] Bu, ilişkilerinin son derece güçlü olduğunu gösterir.[5] Son bulgular ve resmi Çin kaynakları, hem İlteriş Kağan hem de İlbilge Hatun'un devlet yönetiminde birlikte çalıştıkları iddiasını desteklemektedir.[6]
Ölümü
[değiştir | kaynağı değiştir]İlbilge Hatun'un nasıl öldüğü bilinmiyor,[7] ancak ölümü veya ortadan kaybolmasıyla ilgili bilinen tek şey, İlteriş ve Tonyukuk'un Yenisey Kırgızları'na saldırdığı sırada olmasıdır.[8] İnel Kağan ve Tonyukuk, ölümünden bir süre sonra düzenlenen özel bir yas töreninden sorumluydu.[9]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]- İlbilge Hatun (hayali karakter), tarihi kişiden esinlenerek
Dipnotlar
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- The Avars: A Steppe Empire in Central Europe, 567–822 (İngilizce). Cornell University Press. 2018. ISBN 978-1-5017-2940-9. Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=(yardım) - Sonsuza Uyanan Taşlar. İrfan Yayıncılık. 1981. ISBN 9753710151. Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=(yardım) - Çağlar boyu tahtın simgesel anlamları ışığında Türk tahtları. T.C. Ministry of Culture and Tourism. General Directorate of Libraries and Publications. 2004. ISBN 978-975-17-3139-5. Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=(yardım) - Sosyo-kültürel değişme sürecinde Türk ailesi. T.C. Prime Minister's Family Research Institution. 1992. ISBN 978-975-19-0637-3. Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=(yardım) - Türk dünyası araştırmaları. Turkish World Research Foundation. 1988. ISBN 978-9754980158. Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=(yardım) - Dergisi. 1952. Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=(yardım) - Türk edebiyatında insan. Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı. 2001. ISBN 978-975-16-1437-7. Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=(yardım)
Dergiler
[değiştir | kaynağı değiştir]- "Early Turkish Inscriptions". Bulletin of the School of Oriental Studies. 5 (4). 1930. Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (yardım); Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=(yardım)
Web siteleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- "İlbilge Hatun kimdir? Diriliş Ertuğrul karakteri İlbilge Hatun'un hayatı hakkında bilgiler". Hürriyet. 28 Kasım 2018. 29 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2020.
- "İlbilge Hatun kimdir? Diriliş Ertuğrul'da İlbilge Hatun ve Ertuğrul Bey evlendi mi?". Akşam. 30 Mayıs 2019. 18 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2020.
- "Tarihte İlbilge Hatun'un hayatı… İlbilge Hatun kimdir?". Sözcü. 21 Kasım 2018. 30 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2020.
- "İlbilge Hatun kimdir? İlbilge Hatun nasıl öldü? İlbilge Hatun tarihte var mı?". A Haber. 13 Aralık 2018. 11 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2020.
- "İlbilge Hatun tarihte kimdir? İlbilge Hatun'un hayatı…". Sözcü. 6 Mart 2019. 6 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2020.