Fabula
Fabula është një zhanër letrar i karakterizuar me krijime artistike të shkurtëra si përralla apo tregime, në poezi dhe më rrallë në prozë, me përmbajtje didaktike. Ky zhanër ka si personazhe më së shumti kafshë - dhe më rrallë bimë ose objekte të pajetë - dhe që bartin një mesazh moral përmes një maksime.[1]
Historia
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Apologjia greke përmban shpesh prejardhjen e saj siriane ose egjiptiane me simboliken që përdor, hyjnitë dhe gjeografinë, por nuk ndryshon shpirtin e vet. I pari dhe me i famshmi prej fabulistëve te lashte greke, ishte Ezopi. Vet qenia e tij është fabul. Dëshmitë e shkrimtareve te lashte (me e hershmja ajo e Heroditit) na paraqesin si atdhe te tij Samon, Sardis, Mesimvrine e Thrakes ose Frijian dhe shtojnë se ishte skllav i një banori te Samos, i cili i fali lirinë.
Ezopi jetoi në shekullin e VI p.e.r. Edhe nëse ka ekzistuar ose jo, Ezopi nuk është një artist që kultivon fabulën si një gjini letrare, por e përdor atë nëpërmjet veprimtarisë shoqërore, me rrëfenjat e tij kërkon te ndikoje në jetën e bashkëqytetareve te tij për ta përdorur atë në te mire te tyre.
Kafshët fitojnë përfundimisht vlerën e simbolikes se tyre si përfaqësues te një virtyti njerëzor ose ceni. Megjithatë kalimi nga përshkrimi konkret dhe i hollësishëm i kafshëve në fabul, ku personazhe janë kafshët, në te cilën thjeshtësia praktike u bë klasike me Ezopin, duhet te interpretohet tek egjiptianet. Ata verejten se kafshët, te drejtuara nga instinkti i tyre, duket se i nënshtrohen një shtrirjeje sovrane, tek kafshët njohja baze karakteristike shpërfaqet me qarte se tek njeriu, kështu egjiptianet mbajtën vetëm karakteristikat me te dukshme te sjelljes se tyre, kurse për te tjerat besuan me shume dukuritë sesa te vërtetën, prej kësaj rrjedhin përcaktime te pashpjegueshme: përse gomari, i cili mund te mishëronte zellin dhe durimin, u be simbol i pamundësisë? Përse delja u be simbol i butësisë dhe urtësisë kundër marrëzisë dhe përuljes? Qysh prej asaj kohe ujku është një përfaqësues i egërsisë, dhelpra e dinakërisë, ariu i papjekurisë dhe marrëzisë etj.