Prilep
| Prilep Прилеп | |
|---|---|
|
| |
| Osnovni podaci | |
| Država |  Severna Makedonija
|
| Opština | Prilep |
| Stanovništvo | |
| Stanovništvo (2002) | 66.246 |
| Geografija | |
| Koordinate | 41°12′22″N 21°20′46″E / 41.2060°N 21.3460°E |
| Nadmorska visina | 620 m |
  Prilep Prilep (Severne Makedonije) | |
| Ostali podaci | |
| Poštanski kod | 7500 |
| Pozivni broj | 048 |
| Registarska oznaka | PP |
Koordinate: 41° 12′ 22" SGŠ, 21° 20′ 46" IGD
Prilep (makedonski: Прилеп, turski: Pirlepe ili Perlepe; u narodnim pesmama i "Prilip") je četvrti grad po veličini u Republici Makedoniji od 66.246 stanovnika, na sjeveru Pelagonijske ravnice.
Prilep je poznat i kao grad legendarnog Kraljevića Marka jer se nalazi ispod ostataka utvrđenog grada zvanog Markovi Kuli.
Sjedište je istoimene opštine Prilep, koja ima 76.768 stanovnika (po popisu iz 2002.)[1].
Prilep se nalazi u sjevernom dijelu Pelagonijske ravnice, gotovo u sredini Republike Makedonije.
Kroz Prilep ide magistralna cesta M5 i željeznička pruga za Bitolu.
Prilep je udaljen 128 km od Skopja, 44 km od Bitole i 32 km od Kruševa.
Iz antičkih vremena postoje ostaci grada makedonskog grada Stiberra, kojeg su kasnije zauzeli Rimljani, a potom razorili Goti 268 godine i koje od tada propada do konačnog napuštanja.
Naselje pod imenom Prilep spomenuto je prvi put 1014 godine kao mjesto gdje je car Samuilo doživio srčani udar kad je vidio tisuće svojih osljepljenih vojnika nakon poraza poslije Bitke na Belasici (Klaidonu).
Iza toga Prilepom vlada Drugo bugarsko carstvo, pa potom srednjovijekovni srpski vladari. Prilep je prijestolnica mitskog feudalnog vladara Kraljevića Marka koji je nastavio vladati u svom gradu i Zapadnoj Makedoniji i nakon dolaska Turaka 1371 sve do svoje pogibije 1395.
Od pada pod otomansku vlast Prilep postaje malo provincijsko mjesto, sjedište poljoprivrednog kraja. Tu je podignuta neuspjela pobuna protiv otomanske vlasti 1564 - 1565.
Od 18. st. počinje se saditi duhan u Prilepskom kraju, koji vremenom postaje dominantna kultura.
U drugoj polovici 19. st. po Prilepskom kraju skuplja narodno blago Dimitar Miladinov uz pomoć svojih Prilepskih suradnika Rajka Žinzifova i Marka Cepenkova.
Ilindenski ustanak imao je odjeka i u Prilepskom kraju u kojem su ustanike vodili vojvode Petar Acev i Krsto Germov-Šakir.
Nakon Balkanskih ratova Prilep je kao i cijela Vardarska Makedonija podpao pod Kraljevinu Srbiju, a nakon Prvog svjetskog rata pod tadašnju Kraljevinu SHS.
Za Drugog svjetskog rata u Prilepu je 11. oktobra 1941 napadnuta bugarska policijska stanica, taj dan se kasnije uzeo kao službeni dan početka Narodno oslobodilačke borbe u SR Makedoniji.
Varijanta makedonskog jezika - Prilepski dijalekt, iz srca Pelagonije uzet je nakon Drugog svjetskog rata i osnutka Narodne Republike Makedonije kao osnova za standardni makedonski jezik .
U gradu Prilepu poznati spomenici su:
- Crkva Sv. Nikole iz 13. st.
- Crkva Sv. Preobraženja
- Rimsko groblje sa ostacima zidina, vjerojatno od rimskog naselja Ceramiae kojeg se spominje u spisima Tabula Peutingeriana.
Pored grada nalaze se ostaci slijedećih spomenika:
- Markovi Kuli, srednjovjekovna utvrda najvjerojatnije podignuta za Bizanta u 10. st. te kasnije višekratno obnavljana i rušena. Markovi Kuli su i prirodna formacija stijena neobičnog izgleda, na istim brdima iznad grada.
- Arheološki ostaci antičkog grada Stiberra na brdu Bedem pored sela Čepigovo.
- Crkva Uspenja Bogorodice, iz manastira Treskavec, iz 12. st. nalazi se u brdima, ispod vrha Zlatovrv na oko 10 km od grada.
- U Prilepu se održava svake godine Međunarodni dječji glazbeni godišnji festival Asterisks
- Prilep je i grad u kojem se održava tradicionalni Festival profesionalnih kazališta Makedonije u čast makedonskog teatrologa Vojdana Černodrinskog.
Po posljednjem popisu stanovništa grad Prilep imao je 66 246 stanovnika[2], a njihov etnički sastav bio je slijedeći:
- Makedonci 61.320 92,56%
- Romi 4.372 6,60%
- Srbi 151 0,22%
- Turci 123 0,18%
- Albanci 21 0,03%
- Bošnjaci 17 0,02%
- Vlasi 16 0,02%
- ostali 226 0,34%
- ukupno 66 246
- Kraljević Marko (1335 - 1395), mitski srednjovjekovni junak
- Ilija Džuvalekovski (1915–2004), makedonski filmski i kazališni glumac
- Petar Naumoski, poznati košarkaš prvak Evrope s Jugoplastikom iz Splita
- Blaže Koneski (1921–1993), makedonski književnik i filolog
- Vlatko Stefanovski, poznati muzičar, kantautor i bivši član grupe "Leb i sol"
- Goce Sedloski, poznati nogometaš
Prilep je središte proizvodnje i prerade duhana, a najznačajnije poduzeće iz tog sektora je Tutunski kombinat AD Prilep. Mnogi poznati svjetski proizvođači duhana stavljaju i izvjesne količine duhana zvanog Prilep da dobiju posebnu aromu svojih cigareta.
U Prilepu djeluju i brojni pogoni: metalne, elektroničke (Mikrosam Arhivirano 2016-03-04 na Wayback Machine-u), tekstilne, prehrambene (Pivovara), drvne industrije.
Prilep je poznat i po proizvodnji mramora (kamenolom Sivec) zvanog Makedonski Bianco Sivec.
- Prilep - informacije na stranici Wikivoyage
- Službene stranice grada
- Duhanski Institut Prilep Arhivirano 2008-08-19 na Wayback Machine-u
- Prilep na stranicama Cyber Macedonia Arhivirano 2005-04-27 na Wayback Machine-u
- Prilepska pivarnica AD
- Međunarodni dječji festival Asterisks, Prilep Arhivirano 2006-05-14 na Wayback Machine-u
Gradovi Republike Makedonije | ||
|---|---|---|
Berovo | Bitola | Bogdanci | Debar | Delčevo | Demir Kapija | Demir Hisar | Gevgelija | Gostivar | Kavadarci | Kičevo | Kočani | Kratovo | Kriva Palanka | Kruševo | Kumanovo | Makedonski Brod | Makedonska Kamenica | Negotino | Ohrid | Pehčevo | Prilep | Probištip | Radoviš | Resen | Štip | Skopje | Struga | Strumica | Sveti Nikole | Tetovo | Valandovo | Veles | Vinica |  | |
 Beograd (Beograd u NOB) ·  Zagreb (Zagreb u NOB) ·  Ljubljana (Ljubljana u NOB) ·  Novi Sad (Novi Sad u NOB) ·  Prilep (Prilep u NOB) ·  Priština (Priština u NOB) · Titov Drvar (Titov Drvar u NOB) ·  Cetinje (Cetinje u NOB) |
