Istopolna zajednica
Istopolne zajednice su zakonski priznata partnerstva između osoba u istopolnom paru u državama u kojima ne postoje istopolni brakovi. U različitim državama razlikuju se prava, obaveze i recipročne beneficije para, koje se dobijaju registrovanjem, odnosno ozvaničenjem zajednice. Premda su sištinski iste (doduše, kako je već napomenuto, sa različitim stepenom garantovanja zaštite), one u zakonima različitih država postoje pod različitim imenima, najčešće kao: građanske zajednice (civil union), registrovana partnerstva (registered partnership), zajednička domaćinstva ili partnerska domaćinstva (domestic partnership) i registrovane ili neregistrovane kohabitacije.
Premda su u većini država ovi oblici pravnog priznavanja partnerstava namenjeni samo istopolnim parovima i mogu se kritikovati s obe strane (i sa strane onih koji se zalažu za zaštitu jednakih prava LGBT osoba, i sa strane anti-gej pokreta), u nekim državama registracija partnerstava, koja se ne smatra brakom, dostupna je i heteroseksualnim parovima, kao što je slučaj u Holandiji, u kojoj se priznaju i istopolni brakovi.
Registrovana partnerstva kakva postoje u Skandinaviji priznaju gotovo sva prava istopolnim parovima koja imaju venčani heteroseksualni parovi, uključujući i usvajanje dece u nekim državama, ali se i dalje ne nazivaju brakom. Neki u tome zato vide diskriminaciju i nepriznavanje jednakog položaja istopolnih i heteroseksualnih parova. Drugi, pak, kritikuju istopolne zajednice kao način da se pod drugim imenom "provuku" istopolni brakovi.
Andora je donela zakon o „stabilnim partnerskim zajednicama“ (Unió estable de parella), 2005. godine. Zakon reguliše izdržavanje partnera/ke, alimentaciju, socijalnu zaštitu, radna prava i usvajanje dece. Parovi mogu da usvajaju decu na isti način kao venčani parovi.
Kohabitacija istopolnih parova bila je priznata zakonom iz 1998. godine, koji se jednako odnosi i na heteroseksualne parove. Godine 2003. Belgija je usvojila zakon o istopolnim brakovima, a 2006. je dozvolila usvajanje dece od strane venčanih istopolnih parova, čime je u potpunosti izjednačila njihov pravni status sa venčanim heteroseksualnim parovima.
Zakon je donet 2006. godine. Zakonom se daju prava koja se tiču nasledstva, rođačkog statusa (na primer, u slučaju hospotalizacije), alimentacije i sl. Zakon međutim ne dozvoljava usvajanje dece, pravo na penziju preminule partnerke, odnosno umrlog partnera niti zajedničku imovinu.
 | ||||||
| Deo serije o Pravima lezbejki, gejeva, biseksualnih i transrodnih (LGBT) osoba | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
|
| ||||||
| Položaj LGBT osoba u svetu Priznavanje partnerstava Istopolni brak Istopolno roditeljstvo Usvajanje dece Imigraciona prava Vojna služba Zakonski aspekt transseksualnosti LGBT organizacije LGBT opozicija Nasilje nad LGBT osobama | ||||||
|
| ||||||
 LGBT portal
| ||||||
Istopolna partnerstva, pod nazivom registrovana partnerstva (registreret partnerskab) uvedena su u danksi zakon 7. juna, 1989., čime Danska postaje prva država sa ovakvim zakonom u svetu. Registrovano partnerstvo u Danskoj garantuje gotovo sva prava kao i brak, sa izuzecima:
- registrovani/e partneri/ke ne mogu usvajati decu, osim u slučaju kada jedna strana usvaja biološko dete druge strane u paru.
- registrovani/e partneri/ke ne mogu imati zajedničko starateljstvo nad decom, osim u slučaju usvajanja.
- zakoni, koji eksplicitno pominju pol partnera/ki, ne odnose se na registrovane parove.
- propisi iz međunarodnih ugovora se ne primenjuju, osim ako se svi potpisnici ne slažu.
Sklapanje registrovanog partnerstva je civilna ceremonija. Danska crkva tek treba da odluči kako će odnositi prema istopolnim parovima, mada generalni stav crkve čini se da je pozitivan, ali uzdržan. Neki sveštenici već daju blagoslov istopolnim parovima, što crkva prihvata, napominjući da crkva ne blagoslovi instituciju, već ljude.
Razvod se obavlja na isti način kao i razvod braka.
Samo državljani i državljanke Danske, Holandije, Švedske, Norveške i Islanda mogu da sklope registrovano partnerstvo u Danskoj. Spisak država, čiji državljani i državljanke mogu da sklapaju registrovana partnerstva u Danskoj zavisi od toga da li te države priznaju registrovano partnerstvo u svojim zakonima.
Zakon je uveden 2002. godine i daje gotovo identična prava kao i brak, uključujući i zajedničko starateljstvo nad decom. Imigraciona prava su takođe garantovana za istopolne partnere, odnosno partnerke. Razvod se odvija na sličan način kao posle braka.
Oblik registrovane zajednice kakav postoji u Francuskoj naziva se Pacte civil de solidarité (PACS). PACS se primenjuje i za istopolne i heteroseksualne parove. Lakše ga je raskinuti nego brak. Poreske i imigrantske beneficije važe tek posle tri godine, a partneri/ke moraju da imaju istu adresu, što otežava strancima i strankinjama dobijanje boravišne dozvole preko PACS-a. Takođe, otežava francuskim državljanima/kama da dobiju pravo da žive sa strancima/strankinjama.
Zakon o registrovanim partnerstvima je donet 1998. godine i odnosi se jednako na istopolne i heteroseksualne parove. Njime se priznaju jednaka prava kao i brakom, sa izuzetkom da partner ili partnerka žene koja rodi dete nema automatski status oca ili ko-majke.
Godine 2001. Holandija je donela zakon o istopolnim brakovima.
Hrvatski sabor je 14. jula, 2003. izglasao Zakon o istospolim zajednicama, kojim se reguliše neregistrovana kohabitacija između osoba istog pola. Zajednica mora da traje najmanje tri godine, a reguliše izdržavanje i imovinske odnose. Zakonom se, takođe, zabranjuje diskriminacija.[1] Od lipnja/jula 2014. istospolni parovi mogu usvajati djecu.[2]
Zakon koji omogućava gejevima i lezbejkama da ozvaniče svoja partnerstva donet je 1996. godine. Prilikom izglasavanja samo je jedan član Parlamenta glasao protiv. Zakon daje puna prava i obaveze registrovanim parovima, uključujući i zajedničko staranje nad decom, koja su već pod starateljstvom jednog od partnera, odnosno partnerki.
Godine 2006., 2. juna, parlament je bez ijednog glasa protiv doneo zakon o istim pravima istopolnih parova pri usvajanju dece, roditeljstva i veštačke oplodnje. Zakon je stupio na snagu 27.6., 2006.
Vlada trenutno radi na pripremi zakona o istopolnim brakovima.
Pre donošenja zakona o istopolnom braku u novembru 2006. godine, Južna Afrika je priznavala neregistrovanu kohabitaciju istopolnih parova, koja je davala prava pri imigraciji, imovinskim i socijalnim odnosima, usvajanju dece i priznavanju zajedničkog roditeljstva nad decom rođenom u istopolnom paru.
Od 2004. istopolni registrovani parovi imaju neke porekse olakšice. Zajedničko usvajanje dece nije dozvoljeno.
Zakon o registrovanom partnerstvu (eingetragene Lebenspartnerschaft) usvojen je 1. avgusta, 2001. godine, kao kompromis između zahteva za istopolnim brakovima i konzervativnih shvatanja braka. Zakon je dorađen 2004. godine, kada su proširena prava garantovana istopolnim parovima, kao na primer pravo na usvajanje dece partnera/ki, slične odredbe oko alimentacije i razvoda, ali su isključene poreske olakšice.
Norveška omogućava istopolna partnerstva od aprila 1993. godine. Zakon predviđa gotovo jednaka prava, obaveze i beneficije koje imaju venčani parovi.
Zakon iz 1993. nije dozvoljavao usvajanje dece ili veštačku oplodnju istopolnim parovima. Ipak, 2002. donet je zakon kojim se omogućava usvajanje biološkog deteta partnera/ke od strane drugog partnera/ke.
Reuters je 2002. godine preneo da oko 150 parova u Norveškoj godišnje registruje svoje partnerstvo. Jedna od istaknutijih osoba koje su sklopile registrovano partnerstvo je konzervativni političar, ministar finansija Per-Kristian Foss[3]
Norveška je 11. juna, 2008. donela zakon o istopolnom braku, koji stupa na snagu s početkom 2009. godine.
Zakon o građanskim zajednicama istopolnih i heteroseksualnih parova donet je 9. decembra, 2004. Zakon je opisan kao vrlo sličan zakonu o braku, gde se reč marriage (brak) zamenjuje rečju civil union (građanska zajednica).
Godine 2005. donet je novi zakon koji reguliše partnerske odnose. Kao rezultat donošenja ovog zakona, sada svi parovi, bez obzira na to da li su venčani, registrovani kao građanksa zajednica, ili samo de facto parovi imaju ista prava i obaveze. Ova prava se protežu na pitanja imigracije, rođačkog statusa, sicijalne zaštite, imovinskih odnosa i sl. Nevenčani parovi, međutim, ne mogu da usvajaju decu.
Zakon koji je donet 1999. godine, priznavao je nevenčane heteroseksualne parove koji žive zajedno kao de facto parove. Važenje ovog zakona je 15. marta, 2001. prošireno na istopolne parove.
Istopolni parovi koji žive u de facto zajednicama (União de facto) imaju ista prava kao i heteroseksualni parovi, sa tom razlikom da istopolni de facto parovi ne mogu da usvajaju decu.
Zakon je usvojen 22. juna, 2005. Njime se uređuju samo imovinski odnosi, obaveza/pravo na izdržavanje ekonomski slabije(g) partnera/ke i samo donekle pitanja nasledstva. Zakon ne daje socijalne olakšice, niti rođački status.
Zakon o građanskom partnerstvu je donet 2004. godine. Njime se regulišu prava i obaveze slične onima koje su definisane u građanskom braku. Zakon se odnosi na imovinske odnose, penziju, socijalnu zaštitu, roditeljstvo nad decom partnera/ke, i sl. Građansko partnersto se raskida na sličan način kao i brak.
Pre donošenja nacionalnog zakona i istopolnom braku, 2005. godine, 12 od 17 španskih pokrajni su priznavale registrovanu kohabitaciju istopolnih parova. Zakoni o registrovanoj kohabitaciji i dalje važe pored zakona o braku.
Na referendumu, koji je održan 5. juna, 2005. Švajcarska je sa 58% podrške u građanstvu donela zakon o istopolnim registrovanim partnerstvima, koji štiti jednaka prava partnera kao i brak, sa izuzetkom po pitanju prava na usvajanje dece, veštačke oplodnje i preuzimanje prezimena.
Švajcarska takođe priznaje istopolna partnrstva sklopljena van Švajcarske u zemljama gde je to dozvoljeno.
Zakon o registrovanom partnerstvu u Švedskoj donet je 1995. godine. Zakon daje pun opseg zaštite prava, obaveze i beneficije koje daje brak, uključujući i zajedničko usvajanje dece, a od 2005. i veštačku oplodnju za lezbejske parove. Švedska crkva je odobrila davanje blagoslova istopolnim parovima. Aprila, 2009. Švedska je donela zakon o istopolnim brakovima.
U nekim državama istopolne zajednice su priznate samo u pojedinim pokrajnama, republikama ili gradovima. U Argentini građanske zajednice postoje u 7 od 8 država, uključujući i Sidnej, u SAD postoji u Vermontu, Californiji i Connecticutu. U Brazilu istopolne zajednice postoje u provinciji Rio Grande do Sul. U Italiji 10 regija priznaje istopolne zajednice. U Meksiku, grad Meksiko od novembra 2006. godine priznaje građanske zajednice.
- ↑ Zakon o istospolnim zajednicama
- ↑ „Izvanbračni parovi konačno mogu posvajati djecu”. 6. 6. 2014. Pristupljeno 7. 6. 2014.
- ↑ Norway names gay prime minister, briefly Arhivirano 2002-02-02 na Wayback Machine-u na Gay.com-u.
  i trans (LGBT) teme | |||
| Seksualna orijentacija i Rodni identitet | LGBT zajednica i LGBT kultura | ||
| Seksualna orijentacija i identiteti | Homoseksualnost · Gej · Lezbejka · Biseksualnost | Coming out · Drag king · Drag queen · Film (Spisak filmova po abecedi/po godinama) · Gej bar · Gej ikona · Gej himna · Gej kvart · Lezbejska utopija · Parada ponosa · Ponos · Poznate LGBT osobe · Sleng · Slogani · Simboli · Sport · Turizam · Veze | |
| Rodni identitet | Transrodnost (Interrodnost · Nebinarnost) · Transseksualnost (Transmuškarac · Transžena) | ||
| Neheteroseksualnost | Interseksualnost · Queer · Treći rod | ||
| Nauka i teorija | Istorija | ||
|
Biologija · Demografija · Kinsijeva skala · Klajnova tabela · Lezbejski feminizam · Medicina · Neurobiologija · Psihologija · Queer teorija · Ružičasta lingvistika · Sredina i seksualna orijentacija · Studije roda · Transfeminizam |
Pregled LGBT istorije · Antička Grčka · Stounvolska revolucija · Lezbejska istorija · Progon LGBT osoba | ||
| Prava | Religija i homoseksualnost | ||
| Teme | Partnerstva · Brak · Roditeljstvo · Usvajanje dece · Vojna služba · Imigraciona prava · Zakonski aspekt transseksualnosti | Mitologija · Judaizam · Hrišćanstvo · Islam · Hinduizam · Budizam · Sikizam · Konfucijanizam · Taoizam · Wicca | |
| Po regionima: | Afrika · Južna Amerika · Severna Amerika · Azija · Evropa · Okeanija | LGBT opozicija | |
| Homofobija · Transfobija · Lezbofobija · Bifobija · Heteroseksizam · Homohisterija · Nasilje nad LGBT osobama | |||
| Ovaj članak je deo LGBT projekata. | |||