Ibrahim Rugova
| Ibrahim Rugova | |
 Ibrahim Rugova | |
| Biografija | |
|---|---|
| Datum rođenja | 2. decembar 1944. |
| Mesto rođenja | Crnce (Demokratska Federativna Jugoslavija) |
| Datum smrti | 21. januar 2006. |
| Mesto smrti | Priština (Kosovo, administracija Ujedinjenih naroda) |
| Narodnost | Albanac |
| Politička partija | Demokratski savez Kosova |
| Diploma sa | Univerzitet u Prištini |
| Profesija | Doktor književnosti |
| Mandat(i) | |
| Predsednik Kosova | |
| 2002 — 2006 | |
| Naslednik | Nexhat Daci |
uredi  |
|
Ibrahim Rugova (rođen 2. decembra 1944. u selu Crnce, u opštini Istok; umro 21. januara 2006. u Prištini) je bio kosovski pisac i političar, prvi Predsednik Kosova.
Tokom jugoslovenskih ratova, Rugova je zagovarao mirno rešenje i nenasilni otpor Beogradu, zbog čega je na zapadu prozvan "Balkanskim Gandhijem".[1][2][3]
Ibrahim Rugova je rođen 2. decembra 1944. u selu Crnce, u opštini Istok. Osnovnu školu je završio u Istoku, a srednju u Peći. Diplomirao je 1971. i pet godina kasnije magistrirao albansku književnost na Univerzitetu u Prištini. Specijalizaciju je završio u Parizu na Školi za visoke studije društvenih nauka kod Rolana Barta i doktorirao u Prištini 1984. na temu "Pravci i premise albanske književne kritike". Bio je urednik studentskog časopisa "Bota e re" i "Dituria", književni kritičar, asistent na Albanološkom institutu u Prištini i profesor književnosti.
Na političku scenu stupio je kao predsednik Društva književnika Kosova, oko kog se okupljao albanski pokret na Kosovu i jedan je od potpisnika Apela 215 kosovskih intelektualaca, 1989, kojim su se oni izjasnili protiv Amandmana na Ustav Srbije kojima je ukinuta autonomija Kosova. Zbog toga je isključen iz Saveza komunista Jugoslavije, a međunarodna javnost ga je prihvatila kao disidenta i borca za ljudska i politička prava Albanaca na Kosovu. Povodom Miloševićevog Govora na Gazimestanu 1989. je rekao:
Gazimestan je jedna šovinistička manifestacija. Nisu se samo Srbi borili protiv Turaka, u bici su učestvovali i Albanci, i Hrvati, i Bošnjaci. To je događaj od značaja za sve jugoslovenske narode. Moj utisak je da u Jugoslaviji postoje snage koje gotovo priželjkuju terorističke akcije na Kosovu. Mogu samo da upozorim Srbe da uvek kada je neki mali narod, a i Srbi su mali narod, pokušavao da nametne svoju prevlast na Balkanu, to se završavalo njegovom ličnom tragedijom.[4]
Početkom decembra 1989. Rugova je osnovao prvu političku stranku na Kosovu, Demokratski savez Kosova, čiji je lider bio sve do pred smrt. Pod njegovim rukovodstvom 2. jula 1990. albanski delegati Skupštine Kosova doneli su Ustavnu deklaraciju, kojom su Kosovo proglasili republikom. Tri dana kasnije, Skupština Srbije donela je odluku o raspuštanju Skupštine Kosova, nakon čega su Albanci na Kosovu formirali paralelne institucije (tzv. "Republika Kosovo"), uključujući škole. Pripadnici snaga bezbednosti su rutinski maltretirali, privodili i tukli nastavnike, studente i upravnike albanskih škola.[5]
Tokom jugoslovenskih ratova 1990-ih, Ibrahim Rugova je bio poznat po zagovaranju nenasilnog otpora Miloševićevom režimu, zbog čega je nazvan „balkanskim Gandijem“. Između 1991. i 1995. godine, dok je besneo rat u Hrvatskoj i Bosni i Hercegovini, većinsko albansko stanovništo pokrajine je pod Rugovinim vodstvom upražnjavalo pasivni otpor, odbijajući učešće u političkim strukturama Srbije, ne izlazeći na izbore i bojkotujući popis stanovništva. U jeku ratnih sukoba, Rugovin Demokratski savez Kosova je odbio ponude hrvatskog i bosanskog rukovodstva da otvori još jedan vojni front protiv Srbije.[5] Ali, Zapad nije podržao nenasilan pokret kosovskih Albanaca, držeći tokom ratova u Bosni i Hrvatskoj Kosovo podalje od novinskih naslova.[5]
Sve do 1995. godine, Rugovina strategija nenasilnog otpora je imala široku podršku albanskog stanovništva. Međutim, nakon okončanja ratova u Hrvatskoj i Bosni 1995. njihovom nezavisnošću, nenasilna strategija počinje da biva dovedena u pitanje, a među Albancima je sve veći broj onih koji zagovaraju oružani otpor.[6]
U septembru 1996. Rugova i Milošević odvojeno su potpisali Sporazum o normalizaciji nastave na Kosovu, ali Sporazum nikada nije sproveden. Po izbijanju kosovskog rata, Rugova je bio član pregovaračkog tima tokom srpsko-albanskih pregovora održanih u Rambujeu u Francuskoj, februara 1999. Prvih mesec i po dana NATO-bombardovanja Rugova je proveo u kućnom pritvoru u Prištini pod, kako je tada navedeno, zaštitom srpske policije. U tom periodu Rugova se, pod nerazjašnjenim okolnostima, sreo s tadašnjim predsednikom SR Jugoslavije Slobodanom Miloševićem i pred kamerama RTV Srbije tražio prekid bombardovanja, prelazak na političke pregovore i autonomiju Kosova u okrivu SRJ. Uz odobrenje Miloševića i strano posredovanje, 5. maja 1999. je avionom Vlade Italije prebačen u Rim, a nekoliko dana kasnije s porodicom odlazi u Nemačku i u inostranstvu ostaje do povratka na Kosovo, 30. jula te godine.
Na opštim izborima, 17. novembra 2001. njegova partija je osvojila najviše poslaničkih mesta i njoj je pripalo mesto predsednika parlamenta Kosova i predsednika Kosova. Za predsednika Kosova Rugova je izabran 4. marta 2002. u četvrtom krugu, pošto su tri vodeće albanske partije, posle tri neuspela pokušaja, postigle sporazum o izboru predsednika i premijera. Ponovo je za predsednika Kosova, s mandatom od tri godine, izabran 3. decembra 2004, posle parlamentarnih izbora na Kosovu u oktobru te godine, na kojima je njegova DSK osvojila najviše poslaničkih mandata. 23. februara 2005. se povukao sa mesta lidera stranke uz obrazloženje da ima brojne obaveze kao predsednik Kosova.
Rugova je leta 2005. godine saznao da boluje od raka pluća. Umro je 21. januara 2006. u Prištini. Iza sebe je ostavio suprugu Fanu, sinove Mendinija i Uku i kćerku Teutu.
Objavio je više knjiga iz književne teorije, istorije i teorije kritike.
- Prekje lirike, [Lyrical Touches], essays, Rilindja, Pristina, 1971;
- Kah teoria, [Towards Theory], essays, Rilindja, Pristina, 1978;
- Bibliografia e kritikës letrare shqiptare 1944-1974, [Bibliography of Albanian Literary Criticism 1944-1974], Instituti Albanologjik, Pristina, 1976 (together with Isak Shema),
- Kritika letrare (nga De Rada te Migjeni), [Literary Criticism], anthology with commentary, Rilindja, Pristina, 1979 (together with Sabri Hamiti);
- Strategjia e kuptimit, [Strategy of Meaning], essays, Rilindja, Pristina, 1980;
- Vepra e Bogdanit 1675-1685, [Bogdani’s Oeuvre 1675-1685], monograph study, Rilindja, Pristina, 1982;
- Kahe dhe premisa të kritikës letrare shqiptare 1504-1983, [Directions and Premises of Albanian Literary Criticism 1504-1983], monograph study, Instituti Albanologjik, Pristina, 1986;
- Refuzimi estetik', [Aesthetic Rejection], essays, Rilindja, Pristina, 1987;
- Pavarësia dhe demokracia, [Independence and Democracy], interviews and other occasional pieces, Fjala, Pristina, 1991;
- Çështja e Kosovës, [The Kosovo Issue], (together with Marie-Françoise Allain and Xavier Galmiche), Dukagjini, Peć, 1994; translation of the original La question du Kosovo – entretiens avec Marie-Francoise Allain et Xavier Galmiche, Preface de Ismail Kadare, Paris, 1994;
- Kompleti i veprave të Ibrahim Rugovës në tetë vëllime [Ibrahim Rugova’s Oeuvre in eight volumes], Faik Konica, Pristina, 2005.
Dobitnik je više međunarodnih nagrada i priznanja, među kojima su
- 1995. Nagrada za mir i slobodu danske Fondacije PL-Fonden,
- 1998. nagrada Saharov Evropskog parlamenta,
- 1999. nagrada za toleranciju nemačkog grada Minster,
- 2004. u Antverpenu proglašen je za počasnog Senatora Evrope (Evropski senat čine ličnosti evropske politike nagrađeni za doprinos u demokratiji, miru, nauci i oblasti ljudskih prava u Evropi).
- 2004. je proglašen počasnim doktorom Univerziteta u Tirani.
- 2005. priznanja Odbora grada Njujorka za predanost u poštovanju načela demokratije,
Počasni je građanin Venecije, Milana i Breše.
- ↑ "Kosovo leader Ibrahim Rugova dies", BBC News, 21 January 2006.
- ↑ „Intervju – Holm Zundhausen, istoričar”. Arhivirano iz originala na datum 2015-07-22. Pristupljeno 2011-09-10.
- ↑ Rugova calls for peace force
- ↑ Rekli su 1989
- ↑ 5,0 5,1 5,2 Po naređenju: ratni zločini na Kosovu (Izveštaj Human Right Watch-a)
- ↑ Ibrahim Rugova: Non-violent Actions in Violent Kosovo
- Deo članka preuzet sa sajta RTV B92.
- (alb) Ibrahim Rugova tribute sajt Arhivirano 2006-02-05 na Wayback Machine-u
- (en) "Ibrahim Rugova – Profile Arhivirano 2008-03-11 na Wayback Machine-u", Vreme News Digest Agency No 257, 7 September 1996
- (en) San Francisco Chronicle[mrtav link], 22 January 2006
- (en) The Independent Arhivirano 2007-10-01 na Wayback Machine-u, 23 January 2006
