Avatar (film, 2009)

Za ostale upotrebe, v. Avatar (razvrstavanje).

Avatar
Žanr	Naučna fantastika
Režija	James Cameron
Producent	James Cameron Jon Landau
Scenario	James Cameron
Uloge	Sam Worthington Zoe Saldana Stephen Lang Michelle Rodriguez Sigourney Weaver Giovanni Ribisi Joel David Moore C. C. H. Pounder Wes Studi Laz Alonso
Muzika	James Horner
Fotografija	Mauro Fiore
Montaža	James Cameron John Refoua Stephen E. Rivkin
Studio	Lightstorm Entertainment Dune Entertainment Ingenious Film Partners
Distribucija	20th Century Fox
Datum(i) premijere	10. decembar 2009. (Londonska premijera) 18. decembar 2009. (SAD)
Trajanje	162 minute
Zemlja	SAD
Jezik	Engleski jezik
Budžet	237,000.000 dolara
Bruto prihod	2,922,917,914 $
Kronologija
Prethodi: Sl(ij)edi:
Avatar: The Way of Water

Avatar (nekada poznat i pod imenom Džejms Kameronov Avatar s ciljem distinkcije, a u 3-D svijetu pod imenom Avatar: IMAX 3D iskustvo, engl. James Cameron's Avatar) je epski film naučnofantastični film reditelja Džejmsa Kamerona. Avatar spada u jedne od najočekivanijih filmova prve decenije novog milenijuma, a sa budžetom u iznosu od preko 30 milijardi srpskih dinara spada i u praktično najskuplji filmski projekat svih vremena.

Avatar je djelo Kameronove producentske kuće Lajtstorm entertejnment. Distribuciju filma radi FOKS, a svjetska premijera je bila 16. novembra 2009., prikazaće se i u 2-D i 3-D tehnici , kao i u tehnici IMAX 3D u odabranim bioskopima. Ako se izuzmu naučni dokumentarci, a koji su i sami inspirisali Avatar, prvi je igrani film koji je Kameron napravio poslije pauze u iznosu od skoro dvanaest godina i snimanja „Titanika“. Do sada je Avatar, prije same premijere, osvojio dvije nagrade.

Očekuje se da će Avatar označiti pravu revoluciju u filmskoj industriji, prvenstveno na polju tehnike stereoskopije, budući da de radi o prvom filmu u kojem je korišćena najsavremenija trodimenzionalna tehnologije sistemom fuzione kamere. Na osnovu filma napisan je i roman, te kreirana video-igra. Kameron je imao puno kontrolu nad svim aspektima filma, tako da je na premijeri, u stvari, prikazana konačna, rediteljeva verzija filma. Američka filmska asocijacija dodelila je filmu oznaku PG-13 (nije preporučivo za mlađe od 13 godina) zbog velikog broja nasilnih i ratni scena, osjetljivog sadržaja, neprimjerenog jezika i nešto pušenja.

Na svoju premijeru, Avatar je zaradio od prodaje karata preko 15 milijardi dinara, oborivši sve rekorde za jedan originalan film. Film dostiže rekordnu gledanost i ogromnu zaradu, ušavši na listu najprofitabilnijih filmova ikada snimljenih, a prešavši 50 milijardi din. zarade penje se i na vrh liste najuspješnijih filmova prošle godine. Film je stjekao svjetsku slavu i hvalospjeve, posebno ističući kompjuterske efekte, 3D i do sada nedostignuti nevjerovatni efekat realizma. Kritičari su film mahom pohvalili i potvrdili njegov prethodno najavljeni status tehnološke revolucije. Nominovan je za veliki broj nagrada, uključujući i Zlatni globus i Oskar. Dobitnik je Zlatnog globusa u kategoriji za najbolji film, a njegov stvaralac za najboljeg režisera.

Ideja, koncept, scenario i razvoj

Avatar je rođen 1994. godine, kada je Džejms Frensis Kameron napisao prvobitnu klicu scenarija u dužini od oko 170 stranica, nacrt koji je sadržao gotovo isključivo deskripciju pandorijanskog svijeta. Prema njegovim riječima, ideju za Avatar su mu dale „sve naučno-fantastične priče koje je pročitao u mladosti“ zajedno. Film bi trebalo da bude uperen ka simbolici potiskivanja autohtonih kultura od strane superiornijih civilizacija i njihovu eksploataciju, kroz presedan zamjene strana tradicionalne slike tehnološki naprednijih vanzemaljaca koji stupaju u kontakt sa Zemljanima koji u najčešće slučajeva nije prijateljski. Nakon završavanja „Titanika“ avgusta 1996. godine Kameron najavio snimanje „Avatara“, filma koji bi sadržao potpuno „sintetičke“, odnosno kompjuterske, likove. Tvrdio je da bi projekat koštao oko sto miliona američkih dolara i uključivao najmanje šest kompjuterski generisanih glavnih likova, koji bi izgledali stvarni, fotorealistički, ali ne bi stvarno bili. Nakon uspjeha kompjuterski generisanih bića kao što su dinosaurusi iz „Parka iz doba Jure“, stvorovi iz „Džumandžija“ i zmaj iz „Zmajevog srca“, smatralo se da je vrijeme da se počne sa pokušajem nečeg što bi barem ličilo na ljude. Kameron je ugovorio sa starim partnerima iz rada na „Istinitim lažima“ i „Titaniku“, kompanijom za animaciju „Digitalna domena“ da na ljeto 1997. godine počne priprema Avatara za prikazivanje 1999. godine, uz saradnju studija još jednog partnera, sa oba Terminator filma i „Tuđina“ Stena Vinstona, sa kojem je i osnovao „Digitalni domen“ i na kojem su do „Titanika“ bili obojica direktori. Međutim, proces je konstantno odugovlačen iz finansijskih razloga - snimanje takvog filma bi daleko probio i budžet „Titanika“, do tada najskupljeg filma ikada. Maja 1998. godine Dž. Kameron je izjavio da je „Avatar“ još uvijek na spisku potencijalnih filmova za koje je zainteresovan da bi snimio u budućnosti. Ubrzo potom Džejms Kameron se povukao iz filografije i posvetio naučno-istraživačkom radu, a pojavom i širenjem interneta scenario za Avatar u dužini od 166 stranica se slobodno raširio po njemu, što je navodno iskorišćeno od strane brojnih filmskih projekata za uzimanje filmskih pozajmica i ideja. O Avataru se više nije čulo godinama, a velika grupa zainteresovanih i obožavatelja se formirala.

Poslije dosta vremena, Džejms Kameron je juna 2005. godine najavio povratak na filmsku scenu pripremajući film pod nazivom „Projekat 880“ paralelno sa jednim drugim filmom, oba snimljena za 3-D prikazivanje koristeći posebne HD kamere. Dogovorio se sa COO-om svog studija, „Lajtstorm zabava“, Džonom Landauom, da ponovo zajedno budu producenti kao kada su snimali „Titanik“. Uticaj na tu odluku je imao između ostalog uspjeh fotorealističnog motion-capture snimanja „Polarnog ekspresa“ Roberta Cemekisa. Kameronov prvi okušaj sa 3D-om je bio 1996. godine kada je snimio kratki film „T2 3-D: Boj kroz vrijeme“, a vještinu je usavšravao godinama snimajući u IMAX 3D-u naučno-istraživačke dokumentarce posvećene Titaniku i pogotovo popularni hit „Tuđini iz dubina“ u kojem je kao dio istraživačkog tima koji su vodili NASA, čiji je bio savjetnik godinama, i grupa biologa ruske mornarice po prvi put javnosti prikazao do tada neviđene i fascinante oblike života iz okeanskih dubina. Kameron je takođe sarađivao sa američkom Nacionalnom vazduhoplovnom i svemirskom administracijom na snimanju površine Marsa odaslatim robotima za snimanje koje je dizajnirao u kooperaciji sa MSSS-om. Zahvaljujući Kameronovim naporima čovječanstvo je dobilo prve trodimenzijalne snimke marsovske površine. Decembra 2005. Kameron je izjavio da će „Projekat 880“ biti prikazan 2009. godine, ali je februara 2006. godine istakao da je zamijenio mjesta sa svojim drugim projektom i zakazao Projekat 880 za 2007. godinu, naglašavajući da će premijera možda kasniti do 2008. godine zbog glomaznosti projetka. Džejms Kameron je proveo godine lično usavršavajući filmske kamere, a petodnevni test prethodne godine ga je ubijedio da je tehnologija dovoljno napredovala za Projekat 880. Krajem februara iste godine Kameron je objavio da je Projekat 880 ustvari „unapređena verzija Avatara“. Pozvao se na značajne tehnološke uspjehe kompjuterske animacije koji su evidentni u primjerima fotorealizma Goluma iz ekranizacije trilogije epske fantastike „Gospodar prstenova“, Dejvi Džounsa iz filmskog serijala „Pirati sa Kariba“ i pogotovo King Konga iz istoimene reprodukcije. Kameronova ideja je da da još utisak nego što su dali filmovi iz serijala Zvjezdanih ratova kada su pušteni u bioskope.

Od januara do aprila 2006. godine Džejms Kameron je radio na preradi scenarija. Scenario je imao preveliku priču sa isuviše detalja, prema njegovim riječima nije mu se svidio jer ga je podsjećao na roman, oslanjajući se isključivo na priču uz dosta likova i pozadinskih radnji, sa samo osnovnim osloncem na originalni scenario koji se mogao slobodno pročitati. Prvi pokušaj sažimanja je završio sa scenarijem od preko 200 stranica, tako da je mnoge ideje morao izbaciti, ali su centralne teme sve ostale iste. Konačni scenario je skraćen i značajno obrađen. Čim je snimanje Avatara konačno najavljeno, iz javnosti je povučen prvobitni nacrt scenarija. Jula 2006. godine Kameron je najavio za sljedeći februar foto-obradu glumačke ekipe, a za ljeto 2008. godine samo snimanje. Potpisao je ugovor sa studijem vizuelnih efekata „Veta digitalni“ koji se javio da mu pruži pomoć pri produkciji filma, a i Sten Vinston je prišao rastućem timu koji je na kraju brojao više od hiljadu ljudi, stručnjaka svih vrsta. Septembra 2006. godine objavio je svoj tehnološki izum zvan „Realni kamerski sistem“ koji će koristiti za snimanje filma. Kamere sa sastoje iz po dvije kamere visoke definicije unutar jednog tijela, s ciljem stvaranja dobrog utiska dubine pogleda.

Uloge

Ljudi

• Džejk Sali, glavni lik, bivši je marinac, invalid koji u sklopu AVTR programa preuzima svoj „avatar“ i odlazi na Pandoru. Igra ga Semjuel Vortington, koga je Džejms Kameron odabrao jer želi da promoviše mlade glumce, u isto vrijeme ne dižući budžet do prevelikih visina, da preuzme ulogu čovjeka koji će uticati na sudbinu svijeta. Sem Vortington je potpisao i mogućnost snimanja nastavaka. Džejms Kameron je prethodno uspješno predložio Sema Vortingtona Mekdžiju, režiseru četvrtog filma iz serijala o tzv. „Terminatoru“, koji je Dž. Kameron osnovao. U originalnom nacrtu ime lika je bilo Džoš, tek pred snimanje je iz nepoznatih razloga promijenjeno.
• Dr Grejs Avgustin je botaničar koji vodi tim na Pandoru, u čiji životni svijet je vrlo upoznata, zadužena za njihov bezbjedan povratak na Zemlju. Glumi je Sigorni Viver, po prvi put sarađujući ponovo sa Džejmsom Kameronom još od „Tuđina“. Njen lik je opisan kao vrlo idealističan. U početnoj fazi snimanja nadimak njenog lika je bio „Šipli“.
• Trudi Šakon je penzionisani pilot marinac. Ulogu tumači Majte Mišel Rodrigez, koju je Džejms Kameron eksplicitno tražio.
• Karter Selfridž je pasivno-agresivni upravielj misije. Njega igra Đovani Ribizi.
• Pukovnik Majls Kvarič je surovi vojni komandant operacije, lider svemirskih marinaca, koga glumi poznati pozorišni glumac Stiven Lang, koga je Džejms Kameron lično odabrao, sjetivši ga se sa audicije za ulogu u „Tuđinima“.
• Norm Spelman je antropolog koji odlazi na Pandoru da proučava urođenike i koga igra Džoel Dejvid Mur.
• Kaplar Lajl Veinflit je drugi po komandi u vojnoj operaciji, a glumi ga Met Džerald.
• Dr Maks Patel je naučnik koji radi za AVTR program, glavni odgovoran za njegovo tehničko sprovođenje. Njega glumi Dilip Rao

Pandorijanci

• Nejtiri je pandorijanska princeza jednog domorodačkog plemena. Glavnu žensku ulogu igra Zoi Jadira Zaldana Nazario. I Saldana je potpisala ugovor za nastavke Avatara.
• Mo-at je kraljica jednog od pandorijanskih plemena, Omatikaja. Nju igra Karol Kristin Hilarija Paunder.
• Ejtukan je njen muž, kralj-poglavica istog plemena. Nejtirinog oca glumi Vesli Studi,
• Cu-tej je jedan od najslavnijih pandorijanskih ratnika. Glumi ga Laz Alonso.
• Akvej je vođa jednog od ravničarskih klanova. Ovu pandorijansku ulogu tumači Piter Menza.

Jezik

Većina filma će biti na engleskom jeziku, koji je opšteprihvaćen kao generalni zemaljski sistem komunikacije. Džejms Kameron je pretežno uz pomoć ligviste profesora na Univerzitetu Južne Kalifornije Pola Fromera, koji je često bio lingvistički konsultant za holivudsku filmsku industriju, stvorio čitavi zasebni jezik pandorijanskih domorodaca, u sklopu procesa izmišljanja njihove autentične kulture. Poduhvat je trajao oko dvije godine.

Muzika

Džejms Kameron je obnovio saradnju sa poznatim kompozitorom filmske muzike Džejmsom Rojem Hornerom, koji je snimao muziku za „Tuđine“ i „Titanik“, za koju je dobio Oskara. Odabrao ga je zbog njegovog oslanjanja na keltske narodne muzičke elemente. Komponovanje je započeo marta 2008. godine kada je sa horom snimio jednu pjesmu na Na'vi jeziku, a proljeća 2009. godine završio je komponovanje i počeo snimanje svih kompozicija. Horner je na svom poslu uveliko sarađivao etnomuzikologom Vandom Brajant, imajući dužnost da stvori potpuno novu i autentičnu narodnu muziku pandorijanske rase. Džejms Horner je obično radio po četiri mjeseca komponovanje i snimanje muzike za filmove, a na Avataru je radio čak dvije godine.

Liona Luis je odabrana za pjevačicu muzičkog singla koji će biti pušten kao glavna pjesma za Avatar na kraju filma, uz odjavnu špicu. Pjesmu „Vidim te“ je stvorio Džejms Horner zajedno sa Simonom Franglenom, isti muzički duo koji stoji iza „Titanikove“ glavne hit pjesme. Paralelno sa filmom Luis snima i muzički spot za Avatarovu pjesmu, u režiji Džejka Nave.

Kritike

Prema poznatom veb sajtu posvećenom filmovima Truli paradajz Avatar trenutno ima 83% pozitivnih i 17% mješovitih i negativnih kritika, dok je 94% vrhunskih kritičara Avatar jednoglasno proglasili „svježim“, a 6% dalo izmiješan i negativan stav. Na Metakritiku film ima prosječnu ocjenu u iznosu od 84 od 100. Čuveni filmski kritičar Rodžer Ebert je nazvao film predivnim i poredio ga sa utiskom Zvjezdanih ratova iz 1977. godine.

Možda je više impresivan na tehničkoj razini nego u smislu pripovijedanja, no Avatar potvrđuje jedinstveni dar Džejmsa Kamerona za pravljenje maštovitih i sasvim impresivnih filmova.

– koncenzus kritičara na Trulom paradajzu

Što se tiče zajednice korisnika interneta, 91% je na TP dalo pozitivne kritike, čineći ga „ovjereno svježim“, a samo 9% mješotive i negativne. Na Metakritičaru registrovani korisnici su dali ocjenu sličnu onoj koji i pravi kritičari: 8,4/10. Na IMDb-u Avatar ima prosječnu ocjenu registrovanih korisnika u iznosu od 8,8 od 10, čime je na drugom mjestu najbolje ocijenjenih naučno-fantastičnih filmova, odmah iza prvog mjesta koje dijele dva filma Zvjezdanih ratova i na trećem mjestu najbolje ocijenjenih avanturističkih i akcionih filmova. Na veb sajtu Boks ofis modžo registrovani korisnici su dali filmu ocjenu A-.

Nagrade

Film je predpremijerno odabran da dobije dvije nagrade. Žiri Međunarodnog festivala filma u Santa Barbari je izabrao Džejmsa Kamerona za dobitnika najveće počasti na festivalu, koju dodjeljuje od 1995. godine, Nagrade majstora današnjice. Ovom nagradom, koja se dodjeljuje onima koji su posebno zaslužni za značajno obogaćivanje sedme umjetnosti, Kameron se priključio listi na kojoj se nalaze Majkl Daglas, Džudi Foster, ser Entoni Hopkins, Dajana Kiton, Šon Pen, Džef Bridžis, Piter Džekson, Džordž Kluni, Vil Smit, Kejt Blanšet i Klint Istvud. Tu počast će Kameron primiti 2. februara 2010. godine u Arlington pozorištu.

Džejms Kameron je jedan od najčovječnijih pripovjedača koji danas rade na filmu, a AVATAR je jedan od najambicioznijih projekata koji su se do sada pojavili [..] Svojim velikim aspiracijama i filmskim dostignućima, Džejms Kameron ne ispada samo kao perfektan Majstor sadašnjice za našu 25. godišnjicu, već za sva vremena.

– Izvršni direktor MFFSB Rodžer Durling

Društvo vizuelnih efekata, koje postoji već osam godina, izabralo je Kamerona za dobitnika Nagrade životnog dostignuća. Primiće je 28. februara 2010. godine u Senturi Plaza hotelu u Los Anđelesu.

Džejms Kameron je postavio zlatni standard za pripovijedanje kombinovanjem istinske kreativne umjetnosti sa najnovijim tehnološkim dostignućima s ciljem dovođenja nevjerovatnih priča na platno [..] U vrijeme ovih posljednjih nekoliko decenija on je bio nadaleko čuven režiser velikih vizija i velikih ekstravagantnih koji je redefinisao iskustvo gledanja filmova za filmadžije širom svijeta.

– Izvršni direktor DVE Erik Rot

Avatar je nominovan za četiri nagrada Zlatnog globusa: Najbolji film/drama, Najbolji režiser, Najbolja originalna melodija i Najbolja originalna pjesma. Avatar je takođe kandidat za Oskare u kategorijama za najbolji film i za najbolje filmske efekte.

Adaptacije

Knjige

Nagoviješteno je da Džejms Kameron piše roman „Avatar“, koji će biti objavljen po bioskopskoj premijeri. Roman neće biti drugi dio priče koja prethodi ili vremenski dolazi poslije filma, već će biti vremenski sklopljen tako da se odvija paralelno sa događajima u igranom filmu, otkrivajući i nove stvari o čudesnom svijetu Pandore.

Ostalo

U februaru 2009. godine poznata američka kompanija „Matel“, sa iskustvom u proizvodnji figurina iz tematike naučno-fantastičnih blokbaster filmova, je dobila licencu od marketinškog odsjeka 20th Senturz Foks. Figurine glavnih likova iz svijeta Avatara sa raznoraznim naoružanjem i drugom opremom, kao i vozila i pandorijanskog životinjskog svijeta, puštene su u prodaju oktobra 2009. godine. Svaka figurina sadrži specijalnu mrežnu etiketu na kojoj su snimljene 3-D animacije odgovarajuće predstave iz filma, a koje se snimanjem običnom kompjuterskom mrežnom kamerom na ekranu prikazuju kao da se zaista nalaze na mjestu snimanja. Najnoviji inovativni izum Matel-a predstavlja značajni preokret u proizvodnji igračaka, gotovo ravan revolucionarnoj ulozi samog filma u filmografiji.

Džejms Kameron je napisao „Pandorapediju“, vrlo opširnu enciklopediju posvećenu Pandori i uopšte pandorijanskome svijetu. Tzv. „Pandora-pedija“ će biti dostupna kroz raznorazne druge načine doživljavanja filma.

Nastavci

Juna 2006. Džejms Kameron je najavio da će od uspjeha filma zavisiti hoće li imati dva nastavka, tj. hoće li Avatar biti trilogija, potvrđujući isto i za Bojnog anđela. Od uspjeha „Avatara“ ovisi čitava masa filmskih projekata za koje je rečeno da će možda biti snimani u 3D, a među njima su i Kameronovo novo izdanje svog najprofitabilnijeg filma, „Titanik 3D“, kao i „Terminator 2 3D“.

Vanjske veze

• Zvanična mrežna prezentacija Arhivirano 2009-12-11 na Wayback Machine-u (en)
• Stara promotivna mrežna prezentacija Arhivirano 2009-12-11 na Wayback Machine-u (en)
• Zvanična mrežna prezentacija muzike Arhivirano 2012-01-04 na Wayback Machine-u (en)
• Avatar na sajtu IMDb
• „Avatar“ na Svefilmu (en)
• Paravan promotivna zvanična mrežna prezentacija AVTR programa (en)
• Zvanični Jutjube kanal (en)
• Avatar viki (en)
• Sajt obožavatelja (en)