Wielka Buczynowa Turnia
49°13′39″N 20°02′27″E/49,227500 20,040833 Widok od zachodu z Orlej Perci | |
| Państwo | |
|---|---|
| Pasmo | |
| Wysokość |
2184 m n.p.m. |
| Pierwsze wejście |
19 sierpnia 1902 |
Położenie na mapie Karpat  | |
Położenie na mapie Tatr  | |
| 49°13′39″N 20°02′27″E/49,227500 20,040833
| |
Wielka Buczynowa Turnia (słow. Veľká bučinová veža, Veľká Bučinová turnia, niem. Grosser Buchentalturm, Grosser Buczyna Turm, węg. Nagy Buczynowa-torony, Nagy-Bükkvölgyi-torony[1]) – szczyt o wysokości 2184 m, najwyższy w grupie Buczynowych Turni. Znajduje się w długiej wschodniej grani Świnicy w polskich Tatrach Wysokich. Jej południowymi ścianami prowadzi szlak Orlej Perci[2].
Topografia
[edytuj | edytuj kod]Według Władysława Cywińskiego masyw Wielkiej Buczynowej Turni ciągnie się na zachodzie od Budzowej Przełączki (ok. 2125 m) do Buczynowej Przełęczy (2127 m) na wschodzie[2], Witold Henryk Paryski i w ślad za nim inni tatrolodzy za zachodnią granicę masywu uznaje Przełęcz Nowickiego (ok. 2105 m)[3]. Przy ujęciu W. Cywińskiego niewielka, ale wyraźnie wyodrębniona turnia nazwana Budzową Igłą znajduje się już poza masywem Wielkiej Buczynowej Turni, według W.H. Paryskiego należy do jej masywu. W południowej ścianie widnieje jeszcze kilka innych turniczek[2].
Południowe ściany Wielkiej Buczynowej Turni opadają do Dolinki Buczynowej, północne na wielkie piarżysko Zadnich Usypów w Pańszczycy. Ściana opadająca do Pańszczycy ma około 300 m wysokości i podobną szerokość. Jej zachodnim ograniczeniem jest żebro wznoszące się nad wielkim żlebem opadającym na północ z Budzowej Przełęczki, wschodnim słabo rozróżnialna grzęda. Najbardziej stroma dolna część tej ściany jest w większości płytowa i przecięta skośnie wznoszącym się Zachodem Świerza. Środkowa część jest płytowo-trawiasta, górna skalisto-trawiasta i krucha. Również żleby schodzące na północ są kruche, miały w nich miejsce groźne obrywy[2].
W południowych, opadających do Dolinki Buczynowej ścianach wyróżnia się kilka części:
- Poprzedzielane rynnami krótkie filarki opadające z dolnej części ściany południowo-wschodniej do żlebu Buczynowej Przełęczy;
- Opadająca z wierzchołka do tego samego żlebu wielka południowa depresja;
- Południowa grzęda o deniwelacji około 300 m, tworząca wschodnie zbocza Dolinki Buczynowej. W jej górnej części znajduje się Buczynowe Siodło, przez które poprowadzono szlak Orlej Perci. Poniżej niego znajduje się Buczynowa Turniczka, a poniżej jej uskoku Buczynowa Szczerbinka;
- Ściana południowo-zachodnia będąca boczną ścianą opisanej powyżej grzędy. Jest przecięta trzema żlebo-kominami[2].
Opis szczytu
[edytuj | edytuj kod]Nazwa Buczynowych Turni jest pochodzenia góralskiego, natomiast podział na Wielką i Małą Buczynową Turnię oraz nazwę Buczynowej Przełęczy wprowadził ks. Walenty Gadowski w latach 1902–1903[4].
Z rzadkich roślin występuje rogownica jednokwiatowa – gatunek w Polsce występujący tylko w Tatrach i to na nielicznych stanowiskach[5]. Na stokach Buczynowych Turni często pojawiają się kozice[4].
Wielka Buczynowa Turnia przedstawiona jest w literaturze polskiej. W książce Na bezdrożach tatrzańskich Mariusz Zaruski opisał jak w 1908 r., przed utworzeniem TOPR-u, razem z Klimkiem Bachledą i innymi uratowali Zygmunta Dadleza. Turysta, utknąwszy w tym miejscu w skałach, spędził dwie doby czekając na pomoc[6]. Jesienią 1909 r. na ścianach tego szczytu zginął jeden z towarzyszy Ferdynanda Goetla. Jego i pozostałych uratował dopiero co powstały TOPR. Goetel opisał to w opowiadaniu W Buczynowej Turni, które przed wojną było w czytankach szkolnych[7].
Pierwsze turystyczne wejścia:
- latem – ks. Walenty Gadowski, Antoni Panek, 19 sierpnia 1902 r.,
- zimą – Leon Loria, Jan Małachowski, Stanisław Zdyb, 25 kwietnia 1911 r.[3]
Turystyka
[edytuj | edytuj kod]Południowe stoki nad Dolinką Buczynową, sporo poniżej wierzchołka trawersuje szlak Orlej Perci. Z przełączki po zachodniej stronie Budzowej Igły zejście ubezpieczone jest łańcuchem. Grzędę szlak przekracza w Buczynowym Siodełku, z którego ubezpieczone łańcuchem zejście prowadzi w dół, do żlebu spod Buczynowej Przełączki[8].
– szlak Orlej Perci. W 1903 r. przechodził przez sam szczyt, jednak odnowione w okresie międzywojennym znakowania omijają wierzchołek, prowadząc południowymi stokami Wielkiej Buczynowej Turni. Niebezpieczne przejście poniżej Budzowej Przełączki jest ubezpieczone łańcuchami.
- Czas przejścia z Zawratu na Krzyżne: 6:40 h
- Czas przejścia z Krzyżnego na Kozi Wierch (część Zawrat – Kozi Wierch jest jednokierunkowa!): 3:35 h[9].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Tatry Wysokie. Czterojęzyczny słownik nazw geograficznych [online] [dostęp 2016-03-29] [zarchiwizowane z adresu 2006-09-24].
- ↑ a b c d e Władysław Cywiński, Granaty, Poronin: Wydawnictwo Górskie, 2013, ISBN 978-83-7104-046-7.
- ↑ a b Witold Henryk Paryski, Tatry Wysokie. Przewodnik taternicki. Zawrat – Żółta Turnia, t. 2, Warszawa: Sport i Turystyka, 1951.
- ↑ a b Józef Nyka, Tatry Polskie. Przewodnik, wyd. 13, Latchorzew: Wydawnictwo Trawers, 2003, ISBN 83-915859-1-3.
- ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
- ↑ Grzegorz Barczyk, Adam Piechowski, Grażyna Żurawska, Bedeker tatrzański, Ryszard Jakubowski (red.), Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000, ISBN 83-01-13184-5.
- ↑ Zofia Radwańska-Paryska, Witold Henryk Paryski, Wielka encyklopedia tatrzańska, Poronin: Wydawnictwo Górskie, 2004, ISBN 83-7104-009-1.
- ↑ Dariusz Dyląg, Orla Perć: przewodnik wysokogórski, Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2006, ISBN 83-89188-50-3.
- ↑ Tatry. Zakopane i okolice. Mapa w skali 1:27 000, Warszawa: ExpressMap Polska, 2005, ISBN 83-88112-35-X.