Tyroksyna
| |||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||
| Ogólne informacje | |||||||||||||||||||||||||||
| Wzór sumaryczny |
C15H11I4NO4 | ||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Masa molowa |
776,87 g/mol | ||||||||||||||||||||||||||
| Identyfikacja | |||||||||||||||||||||||||||
| Numer CAS | |||||||||||||||||||||||||||
| PubChem | |||||||||||||||||||||||||||
| DrugBank | |||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||
| Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa) | |||||||||||||||||||||||||||
Tyroksyna (tetrajodotyronina, T4) – organiczny związek chemiczny, który obok trójjodotyroniny jest podstawowym hormonem produkowanym przez tarczycę.
Fizjologia
[edytuj | edytuj kod]Produkcja
[edytuj | edytuj kod]Wyjściowym substratem do wytwarzania tyroksyny jest tyrozyna. Tyroksyna jest produkowana, magazynowana i uwalniana przez komórki pęcherzykowe tarczycy. Tyroksyna będąca głównym hormonem produkowanym przez tarczycę jest uważana za prohormon[5].
Istotne znaczenie ma przemiana, jakiej tyroksyna podlega w tkankach. Z cząsteczki tyroksyny usuwany jest jeden z atomów jodu (dejodynacja) – od tego, z której pozycji, zależy efekt metaboliczny takiej modyfikacji. Jeżeli zostaje usunięty atom jodu z pozycji 5', powstaje najbardziej czynny metabolicznie hormon tarczycy – T3 (3,5,3'-trójjodotyronina), a gdy z pozycji 5, to powstaje rewers T3 (3,3',5'-trójjodotyronina, rT3).
Działanie fizjologiczne
[edytuj | edytuj kod]Tyroksyna pobudza procesy utleniania w tkankach, pobudza rozpad tłuszczów do kwasów tłuszczowych i glicerolu, wzmaga wchłanianie glukozy z przewodu pokarmowego i jej zużycie przez komórki. Zwiększa także wydzielanie i efekty działania somatotropiny i glikokortykoidów, wpływa na czynność gruczołów płciowych. Hormon ten jest bardzo ważny dla rozwoju fizycznego i psychicznego młodych organizmów, wpływa również regulująco na laktację i rozród.
Tyroksyna jako lek
[edytuj | edytuj kod]W leczeniu schorzeń endokrynologicznych i metabolicznych przebiegających z niedoborem tyroksyny stosowana jest tyroksyna syntetyczna, będąca enancjomerem o konfiguracji L, czyli L-tyroksyna lub lewotyroksyna (gdyż skręca płaszczyznę światła spolaryzowanego w lewo); ma ona konfigurację absolutną S[2][6]. Przykładowe preparaty lewotyroksyny to Euthyrox, Eltroxin, Letrox i Novothyral (z dodatkiem liotyroniny). Związek o konfiguracji przeciwnej to dekstrotyroksyna, jego stosowanie zostało jednak zarzucone[7]. Leki te są w postaci soli sodowej[8][7].
Stosowanie i interakcje lewotyroksyny z innymi lekami[9][6]:
- lewotyroksynę należy przyjmować na czczo
- salicylany (kwas acetylosalicylowy), furosemid, klofibrat w dużych stężeniach mogą wypierać ją z połączeń z albuminami, nasilając działanie L-tyroksyny
- fenytoina i karbamazepina nasilają metabolizm L-tyroksyny i wypierają ją z połączeń z albuminami, nasilając działanie L-tyroksyny,
- podanie pochodnych kumaryny (dikumarol) z lewotyroksyną nasila działanie leków przeciwkrzepliwych (wydłużają czas protrombinowy, sprzyjając krwawieniom, czego pierwszym objawem są krwawienia z nosa, nasilone krwawienie z dziąseł po myciu zębów, skłonność do siniaczenia, nasilone krwawienia miesięczne)
- estrogeny mogą hamować działanie L-tyroksyny w związku ze zwiększeniem stężenia globuliny wiążącej tyroksynę (TGB), zmniejszając stężenie tyroksyny w osoczu
- lewotyroksyna może nasilać działanie leków z grupy trójcyklicznych leków przeciwdepresyjnych
- leki zobojętniające, sukralfat i inne leki zawierające glin, żelazo lub węglan wapnia powinny być przyjmowane 2 h po L-tyroksynie, ponieważ mogą osłabiać jej działanie
- doustne leki przeciwcukrzycowe oraz insulina przyjmowane z lewotyroksyną mają obniżoną siłę działania (konieczne monitorowanie glikemii na początku leczenia i ew. dostosowanie dawkowania leków hipoglikemizujących)
- lewotyroksyna osłabia działanie glikozydów nasercowych
- leki wiążące kwasy żółciowe i obniżające stężenie cholesterolu (żywice jonowymienne, np. cholestyramina i kolestypol) powinny być przyjmowane 4–5 h po L-tyroksynie, ponieważ hamują jej wchłanianie.
Patologia
[edytuj | edytuj kod]Niedobór tyroksyny
[edytuj | edytuj kod]Niedoczynność tarczycy i wynikający z tego niedobór tyroksyny obniża podstawowy poziom przemiany materii, wywołuje obrzęk śluzowaty i zmniejsza aktywność psychomotoryczną.
Nadmiar tyroksyny
[edytuj | edytuj kod]Nadczynność tarczycy występuje najczęściej w chorobie Gravesa-Basedowa. Objawami są: wytrzeszcz, nadpobudliwość, nerwowość, zwiększona męczliwość mięśni i tachyarytmia.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b DL-tyroksyna, [w:] PubChem [online], United States National Library of Medicine, CID: 853 (ang.).
- ↑ a b c L-tyroksyna, [w:] PubChem [online], United States National Library of Medicine, CID: 5819 (ang.).
- ↑ a b L-Thyroxine (nr T2376) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Polski. [dostęp 2011-06-24]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
- ↑ Tyroksyna (nr T2376) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2011-06-24]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
- ↑ Shayri M. Kansagra, Christopher R. McCudden, Monte S. Willis, The Challenges and Complexities of Thyroid Hormone Replacement, „Laboratory Medicine”, 41 (6), 2010, s. 338–348, DOI: 10.1309/LMB39TH2FZGNDGIM [dostęp 2022-01-18] (ang.).
- ↑ a b Lewotyroksyna (levothyroxine). [w:] Indeks leków MP [on-line]. mp.pl. [dostęp 2016-04-16].
- ↑ a b Dextrothyroxine (DB00509) – informacje o substancji aktywnej. DrugBank. [dostęp 2016-04-16]. (ang.).
- ↑ Levothyroxine, [w:] DrugBank [online], University of Alberta, DB00451 (ang.).
- ↑ Indeks Leków Medycyny Praktycznej.
