Stjepan Mesić

Stjepan Mesić
Data i miejsce urodzenia	24 grudnia 1934 ; Orahovica
	Prezydent Chorwacji
Okres	od 18 lutego 2000; do 18 lutego 2010
Poprzednik	Franjo Tuđman
Następca	Ivo Josipović
	Przewodniczący Prezydium Jugosławii
Okres	od 30 czerwca 1991; do 3 października 1991
Przynależność polityczna	Chorwacka Wspólnota Demokratyczna
Poprzednik	Sejdo Bajramović (p.o.)
Następca	Branko Kostić (p.o.)
	Premier Chorwacji
Okres	od 30 maja 1990; do 24 sierpnia 1990
Przynależność polityczna	Chorwacka Wspólnota Demokratyczna
Poprzednik	Antun Milović
Następca	Josip Manolić
	Odznaczenia
	;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Stjepan (Stipe) Mesić (ur. 24 grudnia 1934 w Orahovicy^[1]) – chorwacki polityk i prawnik, działacz komunistyczny w Socjalistycznej Federacyjnej Republice Jugosławii, w 1990 premier Chorwacji, w 1991 przewodniczący Prezydium Jugosławii, w latach 1992–1994 przewodniczący Zgromadzenia Chorwackiego, prezydent Chorwacji w latach 2000–2010.

Życiorys

W 1961 ukończył studia prawnicze na Uniwersytecie w Zagrzebiu^[2]. W tym samym roku zawarł związek małżeński z Milką Mesić, z którą ma dwie córki^[3]. Pracował jako menedżer w państwowym przedsiębiorstwie^[1].

Działacz Związku Komunistów Chorwacji (SKH), wchodzącego w skład Związku Komunistów Jugosławii (SKJ). W 1966 został posłem do parlamentu Socjalistycznej Republiki Chorwacji, a dwa lata później stanął na czele władz miejskich Orahovicy. Aktywny uczestnik Chorwackiej Wiosny, ruchu dążącego do wzmacniania autonomii Chorwacji w ramach Jugosławii. Po jego upadku w połowie lat 70. oskarżony o udział w organizacji kontrrewolucyjnej i skazany na karę 2 lat i 2 miesięcy pozbawienia wolności, obniżoną na skutek apelacji w 1975 do kary 1 roku pozbawienia wolności, którą odbył w więzieniu w miejscowości Stara Gradiška^[1].

Po zwolnieniu nie angażował się w działalność polityczną. Od końca lat 70. pracował w przedsiębiorstwie architektonicznym, później został jego głównym menedżerem. Do aktywności publicznej powrócił na początku 1990 w okresie przemian demokratycznych^[1]. Wstąpił wówczas do Chorwackiej Wspólnoty Demokratycznej Franja Tuđmana, został sekretarzem partii, a później przewodniczącym jej komitetu wykonawczego^[2]. HDZ zwyciężyła w tym samym roku w pierwszych wielopartyjnych wyborach do trzyizbowego parlamentu^[1]. 30 maja 1990 Stjepan Mesić objął urząd premiera, sprawując go do 24 sierpnia 1990^[4]. Ustąpił w związku z powołaniem w skład Prezydium Jugosławii, kolegialnej głowy federacji^[1]. Od 30 czerwca 1991 do 3 października 1991 pełnił funkcję przewodniczącego tej instytucji^[5] (był równocześnie sekretarzem generalnym Ruchu Państw Niezaangażowanych^[1]). Został usunięty z Prezydium Jugosławii po tym, jak Chorwacja wystąpiła z rządu federalnego^[1].

We wrześniu 1992, po kolejnych wyborach, został przewodniczącym Zgromadzenia Chorwackiego. Funkcję tę pełnił do maja 1994. Odszedł z HDZ po konflikcie z władzami tej partii, dołączając do ugrupowania HND, które w wyborach w 1995 poniosło porażkę. W 1997 przeszedł do Chorwackiej Partii Ludowej (HNS), obejmując w jej strukturach stanowisko wiceprzewodniczącego^[1].

W 2000 wystartował w wyborach prezydenckich rozpisanych po śmierci Franja Tuđmana. Poparły go poza HNS także m.in. Chorwacka Partia Chłopska i Istryjskie Zgromadzenie Demokratyczne^[1]. W pierwszej turze otrzymał 41,1% głosów, a w drugiej 59,0% głosów, pokonując Dražena Budišę^[6]. Urząd prezydenta objął 18 lutego 2000^[4]. W 2005 z powodzeniem ubiegał się o reelekcję w kolejnych wyborach, mając wsparcie większości ugrupowań opozycyjnych wobec HDZ. W pierwszej turze otrzymał 48,9% głosów, a w drugiej z wynikiem 65,9% zwyciężył Jadrankę Kosor^[7]. Drugą kadencję prezydencką zakończył 18 lutego 2010^[4]. W 2016 był kandydatem centrolewicowej koalicji na posła (z rekomendacji Chorwackiej Partii Emerytów)^[8], jednak nie uzyskał mandatu.

Odznaczenia i wyróżnienia

Łańcuch Orderu Gwiazdy Rumunii (Rumunia, 2000)^[9]
Wielka Gwiazda Odznaki Honorowej za Zasługi dla Republiki Austrii (Austria, 2001)^[10]
Order Zasługi Republiki Włoskiej I Klasy (Włochy, 2001)^[11]
Order Podwójnego Białego Krzyża I klasy (Słowacja, 2001)^[12]
Order św. Michała i św. Jerzego I Klasy (Wielka Brytania, 2001)
Order „Przyjaźń” I klasy (Kazachstan, 2002)^[13]
Krzyż Wielki z Łańcuchem Orderu Węgierskiego Zasługi (Węgry, 2002)
Narodowy Order Zasługi I klasy (Malta, 2002)^[14]
Medal jubileuszowy „60-lecia zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945” (Rosja, 2005)^[15]
Order Księcia Jarosława Mądrego I Klasy (Ukraina, 2007)^[16]
Medal Puszkina (Rosja, 2007)^[17]
Order Flagi Narodowej (Albania, 2018)^[18]
Honorowe obywatelstwo Sarajewa (2018)^[19]

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Stjepan Mesić [online], cidob.org [dostęp 2016-09-27] (hiszp.).
↑ ^a ^b Biography, stjepanmesic.hr [zarchiwizowane 2016-04-02] (ang.).
↑ Milka Mesić, vecernji.hr [zarchiwizowane 2018-06-28] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Leaders of Croatia [online], zarate.eu [dostęp 2016-09-26] (ang.).
↑ Leaders of the Socialist FederativeRepublic of Yugoslavia (1945–1992) [online], zarate.eu [dostęp 2016-09-26] (ang.).
↑ Izbori 2000.: Potpuni službeni rezultati izbora za predsjednika Republike Hrvatske, izbori.hr [zarchiwizowane 2018-01-06] (chorw.).
↑ Izbori za predsjednika Republike Hrvatske 2005., izbori.hr [zarchiwizowane 2018-01-06] (chorw.).
↑ Petra MaretićP.M. Žonja Petra MaretićP.M., MarkoM. Špoljar MarkoM., Stipe Mesić bit će na listi Narodne koalicije u Zagrebu [online], vecernji.hr, 13 lipca 2016 [dostęp 2016-09-26] (chorw.).
↑ DECRET nr. 217 din 2 iunie 2000 [online], legislatie.just.ro, 9 czerwca 2000 [dostęp 2024-06-04] (rum.).
↑ 10542/AB XXIV. GP – Anfragebeantwortung (elektr. übermittelte Version) [online], parlament.gv.at, 23 kwietnia 2012 [dostęp 2024-06-04] (niem.).
↑ Cavaliere di Gran Croce Ordine al Merito della Repubblica Italiana decorato di Gran Cordone [online], quirinale.it, 5 października 2021 [dostęp 2024-06-04] (wł.).
↑ Rad bieleho dvojkríža, I. trieda [online], prezident.sk [dostęp 2016-09-27] (słow.).
↑ Указ Президента Республики Казахстан от 15 апреля 2002 года № 846 О награждении орденом Достык I степени С. Месича [online], zakon.kz [dostęp 2024-06-04] (ros.).
↑ President assures Croatia of support for EU bid [online], „Times of Malta”, 27 października 2006 [dostęp 2024-06-04] (ang.).
↑ 9 мая, понедельник: с Днем Победы!, polit.ru, 9 maja 2005 [zarchiwizowane 2017-04-21] (ros.).
↑ Указ Президента України № 466/2007 Про нагородження С. Месича орденом князя Ярослава Мудрого, president.gov.ua, 24 maja 2007 [zarchiwizowane 2021-09-12] (ukr.).
↑ Указ Президента Российской Федерации № 1440 О награждении медалью Пушкина, kremlin.ru, 31 października 2007 [zarchiwizowane 2019-04-02] (ros.).
↑ „Dekorata e Flamurit”, Meta nderon ish-presidentin Stjepan Mesiç [online], tpz.al, 28 listopada 2018 [dostęp 2024-06-04] (alb.).
↑ Ko su počasni građani Grada Sarajeva [online], haber.ba, 3 marca 2019 [dostęp 2020-06-04] (bośn.).

[bio-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Stjepan Mesić [online], cidob.org [dostęp 2016-09-27] (hiszp.).

[np-2] Biography, stjepanmesic.hr [zarchiwizowane 2016-04-02] (ang.).

[3] Milka Mesić, vecernji.hr [zarchiwizowane 2018-06-28] (ang.).

[zar-4] Leaders of Croatia [online], zarate.eu [dostęp 2016-09-26] (ang.).

[5] Leaders of the Socialist FederativeRepublic of Yugoslavia (1945–1992) [online], zarate.eu [dostęp 2016-09-26] (ang.).

[6] Izbori 2000.: Potpuni službeni rezultati izbora za predsjednika Republike Hrvatske, izbori.hr [zarchiwizowane 2018-01-06] (chorw.).

[7] Izbori za predsjednika Republike Hrvatske 2005., izbori.hr [zarchiwizowane 2018-01-06] (chorw.).

[8] Petra MaretićP.M. Žonja Petra MaretićP.M., MarkoM. Špoljar MarkoM., Stipe Mesić bit će na listi Narodne koalicije u Zagrebu [online], vecernji.hr, 13 lipca 2016 [dostęp 2016-09-26] (chorw.).

[9] DECRET nr. 217 din 2 iunie 2000 [online], legislatie.just.ro, 9 czerwca 2000 [dostęp 2024-06-04] (rum.).

[10] 10542/AB XXIV. GP – Anfragebeantwortung (elektr. übermittelte Version) [online], parlament.gv.at, 23 kwietnia 2012 [dostęp 2024-06-04] (niem.).

[11] Cavaliere di Gran Croce Ordine al Merito della Repubblica Italiana decorato di Gran Cordone [online], quirinale.it, 5 października 2021 [dostęp 2024-06-04] (wł.).

[12] Rad bieleho dvojkríža, I. trieda [online], prezident.sk [dostęp 2016-09-27] (słow.).

[13] Указ Президента Республики Казахстан от 15 апреля 2002 года № 846 О награждении орденом Достык I степени С. Месича [online], zakon.kz [dostęp 2024-06-04] (ros.).

[14] President assures Croatia of support for EU bid [online], „Times of Malta”, 27 października 2006 [dostęp 2024-06-04] (ang.).

[15] 9 мая, понедельник: с Днем Победы!, polit.ru, 9 maja 2005 [zarchiwizowane 2017-04-21] (ros.).

[16] Указ Президента України № 466/2007 Про нагородження С. Месича орденом князя Ярослава Мудрого, president.gov.ua, 24 maja 2007 [zarchiwizowane 2021-09-12] (ukr.).

[17] Указ Президента Российской Федерации № 1440 О награждении медалью Пушкина, kremlin.ru, 31 października 2007 [zarchiwizowane 2019-04-02] (ros.).

[18] „Dekorata e Flamurit”, Meta nderon ish-presidentin Stjepan Mesiç [online], tpz.al, 28 listopada 2018 [dostęp 2024-06-04] (alb.).

[19] Ko su počasni građani Grada Sarajeva [online], haber.ba, 3 marca 2019 [dostęp 2020-06-04] (bośn.).

[a-20] Od czasu II wojny światowej do 25 czerwca 1991 Republika Chorwacji była częścią Jugosławii

[c-21] Nazwa państwa w latach 1963–1990, wcześniej Federalne Państwo Chorwacji (1943–1946) i Ludowa Republika Chorwacji (1946–1963)

[b-22] Jako premier (1945–1953), następnie jako przewodniczący Rady Wykonawczej (1953)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[A]

[B]

[C]

Premierzy Niepodległego Państwa Chorwackiego	Ante Pavelić (1941–1943) Nikola Mandić (1943–1945)
Przewodniczący Rady Wykonawczej Socjalistycznej Republiki Chorwacji^[A]^[B]	Vladimir Bakarić (1945–1953)^[C] Jakov Blažević (1953–1962) Zvonko Brkić (1962–1963) Mika Špiljak (1963–1967) Savka Dabčević-Kučar (1967–1969) Dragutin Haramija (1969–1971) Ivo Perišin (1971–1974) Jakov Sirotković (1974–1978) Petar Fleković (1978–1982) Ante Marković (1982–1986) Antun Milović (1986–1990)
Premierzy Republiki Chorwacji	Stjepan Mesić (1990)^[A] Josip Manolić (1990–1991)^[A] Franjo Gregurić (1991–1992) Hrvoje Šarinić (1992–1993) Nikica Valentić (1993–1995) Zlatko Mateša (1995–2000) Ivica Račan (2000–2003) Ivo Sanader (2003–2009) Jadranka Kosor (2009–2011) Zoran Milanović (2011–2016) Tihomir Orešković (2016) Andrej Plenković (od 2016)