Matrix

Matrix
The Matrix
	; Logo filmu
Gatunek	akcja, fantastyka naukowa, dreszczowiec
Data premiery	31 marca 1999 (USA); 13 sierpnia 1999 (Polska)
Kraj produkcji	Stany Zjednoczone; Australia
Język	angielski
Czas trwania	136 minut
Reżyseria	rodzeństwo Wachowskich
Scenariusz	rodzeństwo Wachowskich
Główne role	Keanu Reeves; Laurence Fishburne; Carrie-Anne Moss; Hugo Weaving
Muzyka	Jack Dangers; Rob Dougan; Don Davis
Zdjęcia	Bill Pope
Scenografia	Hugh Bateup; Michelle McGahey; Lisa Brennan; Tim Ferrier; Marta McElroy; Owen Paterson
Kostiumy	Kym Barrett
Montaż	Zach Staenberg
Produkcja	Joel Silver; rodzeństwo Wachowskich
Wytwórnia	Warner Bros. Pictures; Village Roadshow Pictures; Groucho II Film Partnership; Silver Pictures
Dystrybucja	Warner Bros. Pictures; Village Roadshow Pictures
Budżet	63 000 000 USD
Przychody brutto	465 343 787 USD
Kontynuacja	Matrix: Reaktywacja (2003)
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach
	Strona internetowa

Matrix – australijsko-amerykański film akcji science fiction, pierwszy z serii filmowej o tej samej nazwie, napisany i wyreżyserowany przez rodzeństwo Wachowskich (ówcześnie bracia Wachowscy). Kontynuacjami filmu są obrazy Matrix Reaktywacja (2003) i Matrix Rewolucje (2003) oraz Matrix Zmartwychwstania (2021).

Fabuła

Thomas A. Anderson (Keanu Reeves) wiedzie podwójne życie. Zawodowo pracuje jako programista komputerowy w firmie MetaCortex, natomiast w życiu prywatnym jest hakerem komputerowym o pseudonimie „Neo”. Seria niewytłumaczalnych i zaskakujących zjawisk prowadzi go do kontaktu z grupą, na czele której stoi tajemniczy Morfeusz (Laurence Fishburne), uznawany przez władze za przestępcę i terrorystę. Wyjaśnia on Neo, czym jest Matrix, po czym oferuje pokazanie prawdziwego, niezakłamanego świata. Tam Neo na własne oczy przekonuje się, że żyje w postapokaliptycznym świecie. Ludzie wymyślili sztuczną inteligencję (SI), jednakże maszyny wyrwały się spod ich kontroli i zwróciły się przeciwko twórcom. Aby odciąć je od energii słonecznej, ludzie spowili niebo czarnym smogiem. Decyzja ta okazała się fatalna w skutkach – maszyny jako źródło energii wybrały ludzi, więżąc ich w programie zwanym Matriksem, symulującym świat z roku 1999. Istnieje jednak grupa ludzi niepodłączonych. Wśród nich jest między innymi załoga statku Nabuchodonozor, której kapitanem jest Morfeusz.

Morfeusz uwalnia Neo z Matriksa, wierząc, że jest on Wybrańcem, przepowiedzianym przez Wyrocznię wybawicielem i człowiekiem, który zakończy wojnę i przyniesie pokój. Sam Neo jest raczej sceptyczny wobec swoich umiejętności – pod okiem Morfeusza stopniowo uczy się jednak naginać i łamać reguły systemu komputerowego.

Dla maszyn ludzie wyzwoleni, nieprzynoszący energii, a jedynie uwalniający innych, są szkodnikami. Istnieje specjalna grupa programów, zwanych agentami. Na ich czele stoi agent Smith. Są oni strażnikami Matriksa, ścigają i zabijają osoby, których wirtualne ego wysyłane jest za pomocą pirackiego sygnału. Agenci odznaczają się nadnaturalną siłą i szybkością, są zdolni do unikania pocisków i przejmowania ciała dowolnego człowieka żyjącego w Matriksie. Są nieśmiertelni, lecz zasady ich bytu i zachowań zostały ograniczone regułami programu komputerowego. Wybraniec mógłby je jednak złamać i pokonać agentów.

Neo spotyka się z Wyrocznią, która wskazuje mu jego ścieżkę. Będzie on musiał podjąć decyzję – wybór pomiędzy zachowaniem swojego życia a uratowaniem Morfeusza. Wyrocznia sugeruje, że Neo wybrańcem nie jest, przynajmniej jeszcze nie. Wkrótce potem Cypher, jeden z członków załogi Nabuchodonozor, preferujący ignorancję zamiast prawdy, zdradza Morfeusza, którego pojmują agenci. Chcą wydobyć z niego kod dostępu do Syjonu – jedynego miasta ludzi, do którego maszyny nie mają dostępu. Neo dokonuje wyboru przepowiedzianego przez wyrocznię – wyrusza wraz z Trinity na ratunek Morfeuszowi. Udaje się go uwolnić i bezpiecznie doprowadzić do wyjścia z Matriksa. Na przeszkodzie po raz kolejny staje jednak agent Smith – po ucieczce Trinity przestrzeliwuje kabel, pozwalający na bezpieczne przejście do prawdziwego świata. Neo podejmuje walkę z agentem, który ginie w obecnym ciele pod kołami pociągu. Wkrótce pojawia się w nowym wcieleniu, zmuszając Neo do ucieczki.

W tym samym czasie w prawdziwym świecie maszyny przeprowadzają atak na statek Morfeusza. Nie może on odpalić ładunków niszczących układy elektroniczne w sytuacji, gdy Neo jest podłączony do Matriksa. Sytuację komplikuje fakt, że niedoszły Wybraniec zostaje postrzelony i zabity przez agenta. Trinity nie może pogodzić się ze śmiercią ukochanego – jej pocałunek w prawdziwym świecie przywraca go do życia w Matriksie. Zmartwychwstały Neo doznaje olśnienia, staje się wybrańcem. Zatrzymuje lecące w jego stronę kule, a następnie niszczy agenta Smitha. Po powrocie Neo do prawdziwego świata Morfeusz odpala ładunki elektromagnetyczne niszczące maszyny oraz elektroniczne układy Nabuchodonozora.

Wkrótce potem Neo powraca do Matriksa – grozi maszynom, że zrobi wszystko, by otworzyć ludziom oczy i wyzwolić spod panowania robotów.

Obsada

Produkcja

Matrix został wyprodukowany przez studia Warner Bros. i Village Roadshow Pictures, zdjęcia kręcono na terenie Sydney.

Ścieżka dźwiękowa

Poniżej przedstawiona jest lista utworów, które znalazły się na oficjalnej ścieżce dźwiękowej filmu^[2]:

Marilyn Manson – „Rock Is Dead”
Propellerheads – „Spybreak! (Short One)”
Ministry – „Bad Blood"
Rob Dougan – „Clubbed to Death [Kurayamino Mix]”
Meat Beat Manifesto – „Prime Audio Soup"
Lunatic Calm – „Leave You Far Behind"
The Prodigy – „Mindfields"
Rob Zombie – „Dragula [Hot Rod Herman Remix]”
Deftones – „My Own Summer (Shove It)”
Hive – „Ultrasonic Sound"
Monster Magnet – „Look to Your Orb for the Warning"
Rammstein – „Du Hast"
Rage Against the Machine – „Wake Up"

Inspiracje autorów

Twórcy przyznali, że Matrix czerpał inspiracje z filmu animowanego Ghost in the Shell z 1995 roku. Widoczne są również wpływy dzieł Philipa K. Dicka oraz Williama Gibsona, który użył określenia „matrix” w stosunku do wirtualnej rzeczywistości.

Treść filmu zawiera ukryte przesłania i aluzje, ukazujące topos życia-snu. Jednocześnie twórcy dzieła czerpią z różnych tradycji duchowych^[3].

Filmowy obraz zawiera wiele odniesień filozoficznych i religijnych, m.in. słynną, platońską przypowieść o jaskini, która jest zawarta w jego dialogu pt. Państwo. Łączy w sobie elementy stylu japońskiej animacji, komiksu oraz elementy cyberpunkowe.

Odbiór

Box office

Przy budżecie 63 milionów dolarów Matrix zarobił blisko 464 miliony dolarów z czego ponad 171 milionów dolarów w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie^[1].

Krytyka w mediach

W serwisie Rotten Tomatoes 88% ze 154 recenzji jest pozytywne, a średnia ocen wystawionych na ich postawie wyniosła 7,79/10^[4]. Na portalu Metacritic średnia ocen z 35 recenzji wyniosła 73 punkty na 100^[5].

Nagrody i wyróżnienia

BAFTA

2000: nagroda za najlepszy dźwięk
2000: nagroda za najlepsze osiągnięcia w efektach specjalnych
2000: nominacja do nagrody za najlepsze zdjęcia
2000: nominacja do nagrody za najlepszą scenografię

Grammy

2000: nominacja do nagrody za najlepszą muzykę

Empire Awards

2000: nagroda za najlepszy film
2000: nagroda za najlepszy debiut Carrie-Anne Moss

MTV Movie Awards

2000: nagroda za najlepszy film
2000: nagroda za najlepszą rolę męską dla Keanu Reevesa
2000: nagroda za najlepszą walkę
2000: nominacja do nagrody za najlepszą scenę akcji
2000: nominacja do nagrody dla najlepszego duetu aktorskiego
2000: nominacja do nagrody za najlepszą drugoplanową rolę żeńską dla Carrie-Anne Moss

Oscar

2000: nagroda za najlepszy montaż
2000: nagroda za najlepszy dźwięk
2000: nagroda za najlepszy montaż dźwięku
2000: nagroda za najlepsze efekty specjalne

Saturn

2000: nagroda dla najlepszego reżysera
2000: nagroda za najlepszy film science fiction
2000: nominacja do nagrody za najlepsze efekty specjalne
2000: nominacja do nagrody za najlepszy scenariusz
2000: nominacja do nagrody za najlepsze kostiumy
2000: nominacja Keanu Reevesa do nagrody dla najlepszego aktora
2000: nominacja Carrie-Anne Moss do nagrody dla najlepszej aktorki
2000: nominacja Laurence Fishburne’a do nagrody dla najlepszego aktora drugoplanowego

Złoty Ekran

1999: nagroda główna

Przypisy

↑ ^a ^b The Matrix. Box Office Mojo. [dostęp 2019-02-18]. (ang.).
↑ Matrix Soundtrack CD Album [online], cduniverse.com [dostęp 2020-04-30] .
↑ Magdalena Kempna-Pieniążek: Formuły duchowości w kinie najnowszym. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2013, s. 175. ISBN 978-83-226-2129-5.
↑ The Matrix (1999). Rotten Tomatoes. [dostęp 2020-11-30]. (ang.).
↑ The Matrix. Metacritic. [dostęp 2020-11-30]. (ang.).

Linki zewnętrzne

Matrix w bazie IMDb (ang.)
Matrix w Internetowej Bazie Filmowej (fdb.pl)
Matrix w bazie Filmweb
Odpowiedź na wiele pytań postawionych w Matriksie (ang.)
The Matrix Was a Documentary w serwisie YouTube

[BOM-1] The Matrix. Box Office Mojo. [dostęp 2019-02-18]. (ang.).

[2] Matrix Soundtrack CD Album [online], cduniverse.com [dostęp 2020-04-30] .

[FDKN-3] Magdalena Kempna-Pieniążek: Formuły duchowości w kinie najnowszym. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2013, s. 175. ISBN 978-83-226-2129-5.

[4] The Matrix (1999). Rotten Tomatoes. [dostęp 2020-11-30]. (ang.).

[META-5] The Matrix. Metacritic. [dostęp 2020-11-30]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

Filmy	Matrix Matrix Reaktywacja Matrix Rewolucje Matrix Zmartwychwstania
Animatrix	Ostatni lot Ozyrysa Drugie odrodzenie Historia ucznia Program Rekord świata Nawiedzony dom Opowieść detektywa Zniewolony
Ścieżki dźwiękowe	The Matrix: Music from the Motion Picture The Matrix: Original Motion Picture Score The Matrix Reloaded: The Album The Matrix Revolutions: Music from the Motion Picture
Gry	Enter the Matrix The Matrix: Path of Neo
Postacie	Neo Trinity Morfeusz Agent Smith Wyrocznia
Ekipa filmowa	rodzeństwo Wachowskich Keanu Reeves Laurence Fishburne Carrie-Anne Moss Hugo Weaving Jada Pinkett Smith

Ogólnie (1996–2019, od 2023)	Adam Sandler vs. Bob Barker – Farciarz Gilmore (1996) Fairuza Balk vs. Robin Tunney – Szkoła czarownic (1997) Will Smith vs. Cockroach – Faceci w czerni (1998) Ben Stiller vs. Puffy the Dog – Sposób na blondynkę (1999) Keanu Reeves vs. Laurence Fishburne – Matrix (2000) Zhang Ziyi vs. cały bar – Przyczajony tygrys, ukryty smok (2001) Jackie Chan i Chris Tucker vs. Hong Kong gang – Godziny szczytu 2 (2002) Yoda vs. Christopher Lee – Gwiezdne wojny: część II – Atak klonów (2003) Uma Thurman vs. Chiaki Kuriyama – Kill Bill: Volume 1 (2004) Uma Thurman vs. Daryl Hannah – Kill Bill: Volume 2 (2005) Angelina Jolie vs. Brad Pitt – Pan i pani Smith (2006) Gerard Butler vs. Robert Maillet – 300 (2007) Sean Faris vs. Cam Gigandet – Po prostu walcz! (2008) Robert Pattinson vs. Cam Gigandet – Zmierzch (2009) Beyoncé Knowles vs. Ali Larter – Obsesja (2010) Robert Pattinson vs. Bryce Dallas Howard i Xavier Samuel – Saga „Zmierzch”: Zaćmienie (2011) Jennifer Lawrence i Josh Hutcherson vs. Alexander Ludwig – Igrzyska śmierci (2012) Robert Downey Jr., Chris Evans, Mark Ruffalo, Chris Hemsworth, Scarlett Johansson i Jeremy Renner vs. Tom Hiddleston – Avengers (2013) Orlando Bloom i Evangeline Lilly vs. Orcs – Hobbit: Pustkowie Smauga (2014) Dylan O’Brien vs. Will Poulter – Więzień labiryntu (2015) Ryan Reynolds vs. Ed Skrein – Deadpool (2016) Gal Gadot vs. niemiecki żołnierz – Wonder Woman (2018) Brie Larson vs. Gemma Chan – Kapitan Marvel (2019) Nie przyznano (2020) Courteney Cox vs. Ghostface – Krzyk VI (2023)
Według scenariusza (2021–2022)	Elizabeth Olsen vs. Kathryn Hahn – WandaVision (2021) Sydney Sweeney vs. Alexa Demie – Euforia (2022)
Bez scenariusza (2021–2022)	Kourtney Kardashian vs. Kim Kardashian – Z kamerą u Kardashianów (2021) Bosco vs. Lady Camden – RuPaul’s Drag Race (2022)