Gniewkowo

Gniewkowo
	miasto w gminie miejsko-wiejskiej
	; Ratusz w Gniewkowie
Herb	Flaga
	Dewiza: Gniewkowo - odkryj na nowo
Państwo	Polska
Województwo	kujawsko-pomorskie
Powiat	inowrocławski
Gmina	Gniewkowo
Data założenia	X wiek
Prawa miejskie	1268
Burmistrz	Ilona Wodniak-Kuraszkiewicz
Powierzchnia	9,18 km²
Wysokość	~100 m n.p.m.
Populacja (31.12.2022); • liczba ludności; • gęstość	; 6722; 732,2 os./km²
Strefa numeracyjna	+48 52
Kod pocztowy	88-140
Tablice rejestracyjne	CIN
	Położenie na mapie Polski Gniewkowo
	Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego Gniewkowo
	Położenie na mapie powiatu inowrocławskiego Gniewkowo
	Położenie na mapie gminy Gniewkowo Gniewkowo
	52°53′42″N 18°24′23″E/52,895000 18,406389
TERC (TERYT)	0407034
SIMC	0928937
	Urząd miejskiul. 17 Stycznia 11; 88-140 Gniewkowo
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Strona internetowa
	BIP

Gniewkowo (niem. Argenau) – miasto w Polsce położone w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie inowrocławskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Gniewkowo. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa bydgoskiego. Jest lokalnym ośrodkiem przemysłowym, a także handlowo-usługowym. Według danych GUS z 31 grudnia 2022 r. Gniewkowo liczyło 6722 mieszkańców^[1].

Położenie

Gniewkowo leży w południowej części województwa kujawsko-pomorskiego w powiecie inowrocławskim. Obszar miasta obejmuje 918 ha, a zamieszkiwane jest przez 6722 osoby. W pobliżu Gniewkowa znajdują się duże kompleksy leśne. Rzeźba terenu jest płaska. Gniewkowo położone jest na ważnym międzynarodowym szlaku kolejowym (linia kolejowa nr 353: Poznań Wschód - Skandawa).

Historia

Obelisk upamiętniający powstańca wielkopolskiego poległego w walkach pod Gniewkowem

Niegdyś siedziba kasztelanii i jednego z księstw kujawskich. W mieście znajdował się gród księcia kujawskiego Kazimierza III, zdobyty w 1332 roku przez Krzyżaków, następnie spalony. Na tym miejscu Krzyżacy zbudowali zamek Argenau. Później książęta kujawscy odzyskali Gniewkowo i władali nim do czasów pretendenta do polskiego tronu, księcia Władysława Białego, który sprzedał księstwo królowi Kazimierzowi Wielkiemu w roku 1365, jednakże po śmierci Kazimierza zdobył i spalił zamek w 1375 roku. Od 1379 Gniewkowo było lennem Władysława Opolczyka, a później rodziny Kościeleckich (1457–1599).

W wyniku I rozbioru Rzeczypospolitej w 1772 miasto zostało włączone do Prus. W 1879 administracja pruska zgermanizowała nazwę miasta na Argenau. Nazwa utrzymała się do 1920 roku, kiedy to miejscowość na mocy traktatu wersalskiego powróciła do Polski.

Zdobycie Gniewkowa 21 stycznia 1945 przez czewonoarmistów z 2 Gwardyjskiej Armii Pancernej 1 Frontu Białoruskiego, pozwoliło na włączenie miejscowości w granice Polski Ludowej po rozgromieniu reżimu III Rzeszy^[2].

Zabytki

kościół św. Mikołaja i Konstancji z XIV w., przebud. w 1871, siedziba parafii pod tym samym wezwaniem;
dawna synagoga z 1880, obecnie muzeum miejskie; przed 1950 pełniła funkcję magazynu;
kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa (poewangelicki), neogotycki z końca XIX wieku, siedziba parafii pod tym samym wezwaniem;
cmentarz rzymskokatolicki z 1891 roku;
ratusz z 1908 r., ul. Dworcowa 17;
hotel z 1897 r. (ob. dom z oficyną), ul. Dworcowa 1, 1897;
Dom z 1767 r., Rynek 14;
30-metrowa wieża ciśnień, ul. Pająkowskiego 6

Sport i rekreacja

Kościół poewangelicki Najświętszego Serca Pana Jezusa

W mieście działają następujące kluby sportowe:

MLKS UNIA Gniewkowo, obecnie grający w klasie okręgowej
Uczniowski Klub Sportowy „MGOKSiR” Gniewkowo
Stowarzyszenie LZS „Gniewko”
Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” Gniewkowo
Klub koszykarski Harmattan Gniewkowo (1994-2011)
KS Gniewkowo

Znajduje się tu stadion miejski i boiska „Orlik 2012” oraz hala sportowa Miejsko-Gminnego Ośrodka Kultury, Sportu i Rekreacji w Gniewkowie (w budynku Szkoły Podstawowej przy ulicy Toruńskiej 40).

Edukacja

Przedszkola
- Przedszkole „Bajkowa Kraina”
- Niepubliczne przedszkole „Parowozik”
Szkoły Podstawowe
- Szkoła Podstawowa nr 1 im. Wojska Polskiego
- Szkoła Podstawowa nr 2 im. Jana Dreckiego
Szkoły Ponadgimnazjalne
- Branżowa Szkoła I stopnia w Gniewkowie
- Liceum Ogólnokształcące dla dorosłych w Gniewkowie
Samorządowy Zespół Ekonomiczno-Administracyjny Szkół w Gniewkowie

Kościoły

Dawna synagoga, przyszła siedziba Muzeum Regionalnego

Rzymskokatolickie
- Parafia Najświętszego Serca Pana Jezusa w Gniewkowie
- Parafia św. Mikołaja i św. Konstancji w Gniewkowie

Miasto jest siedzibą dekanatu gniewkowskiego.

Kultura

Instytucje, które mają na celu rozwój kultury to m.in.:

ROD „Siła” i „Gniewko” Gniewkowo
Towarzystwo Miłośników Gniewkowa
Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury, Sportu i Rekreacji w Gniewkowie

W mieście działa zespół Gniewkowianie.

Turystyka

W pobliżu Gniewkowa rozciągają się duże obszary leśne wchodzące w skład Puszczy Bydgoskiej, a w pobliskiej Suchatówce znajduje się jezioro „Nowe”. Bazę noclegową oferują gospodarstwa agroturystyczne, funkcjonujące w okolicach jeziora oraz motel "Harasówka" w Gniewkowie.

Komunikacja

Osobny artykuł: Gniewkowo (stacja kolejowa).

Przez Gniewkowo przebiega linia kolejowa nr 353. Na dworcu zatrzymują się wszystkie pociągi Regio.

Przez miasto przebiega droga krajowa i wojewódzka:

droga krajowa nr 15 (Trzebnica – Ostróda), w przebiegu której zbudowano obwodnicę centrum miasta,
Droga wojewódzka nr 246 (Dąbrowa Biskupia – Paterek).

Demografia

Wykres liczby ludności miasta Gniewkowo na przestrzeni ostatnich 30 lat^[3].

Struktura demograficzna mieszkańców Gniewkowa wg danych z 31 grudnia 2022^[1]

Opis	Ogółem		Mężczyźni		Kobiety
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	6722	100	3230	48,05	3492	51,95
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	732,2		351,9		380,3

Piramida wieku mieszkańców Gniewkowa w 2014 roku^[4].

Ludzie związani z Gniewkowem

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Gniewkowem.

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie urodzeni w Gniewkowie.

Gospodarka

W mieście znajdują się duże zakłady przemysłowe, m.in. Fabryka Świec KCB Interlight oraz zakłady przetwórstwa warzyw Bonduelle. W mieście rozwijają się także handel i usługi. Znajduje się tutaj centrum handlowe "Galeria Gniewkowo"

Urzędy i instytucje

Urzędy i instytucje:

Urząd Miejski
Urząd Stanu Cywilnego
Nadleśnictwo Gniewkowo

Najdłuższa sztafeta w Polsce

17 maja 2016 roku, Gniewkowo uczciło 1050 rocznicę Chrztu Polski. Z tej okazji, podczas Dni Miasta, na Rynku Miejskim odbyła się najdłuższa sztafeta w Polsce. Każdy z uczestników miał do pokonania jedno z 3168 okrążeń gniewkowskiego rynku. Niektórzy wystartowali kilkakrotnie. Po przebiegnięciu 305 metrów, zawodnik przekazywał pałeczkę kolejnej osobie z listy startowej. Sztafeta trwała 4 dni i 4 noce. W sztafetę zaangażowali się mieszkańcy całego województwa - przebiegło ponad 3200 osób. Zanim pierwszy zawodnik stanął na linii startu, ówczesny burmistrz Gniewkowa Adam Roszak wciągnął na maszt flagę 966 i rozległ się Hymn Polski. Patronat honorowy przyjęli: Prymas Polski Wojciech Polak i wojewoda Mikołaj Bogdanowicz, którzy również przebiegli jedno z 3168 okrążeń. Na zakończenie sztafety odbył się koncert polskiej wokalistki Urszuli^[5].

Zobacz też

Przypisy

↑ ^a ^b ^c GUS, Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 31 grudnia 2022 r. [online], stat.gov.pl [dostęp 2023-05-14] (pol.).
↑ Dolata 1971 ↓, s. 383.
↑ GUS - Bank Danych Lokalnych [online], bdl.stat.gov.pl [dostęp 2023-05-14] .
↑ Gniewkowo w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-09] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
↑ Najdłuższa sztafeta biegowa - Rekord Polski ⋆ BiuroRekordow.pl [online], biurorekordow.pl [dostęp 2019-02-23] (pol.).

Bibliografia

Bolesław Dolata: Wyzwolenie Polski 1944-1945. Warszawa: 1971.

Linki zewnętrzne

Gniewkowo, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 627 .
strona Gniewkowa
Historia Żydów w Gniewkowie na portalu Wirtualny Sztetl

[GUS2023-1] GUS, Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 31 grudnia 2022 r. [online], stat.gov.pl [dostęp 2023-05-14] (pol.).

[CITEREFDolata1971383-2] Dolata 1971 ↓, s. 383.

[3] GUS - Bank Danych Lokalnych [online], bdl.stat.gov.pl [dostęp 2023-05-14] .

[populacja2016-4] Gniewkowo w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-09] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[5] Najdłuższa sztafeta biegowa - Rekord Polski ⋆ BiuroRekordow.pl [online], biurorekordow.pl [dostęp 2019-02-23] (pol.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

Miasto	Gniewkowo
Wsie	Bąbolin Branno Buczkowo Chrząstowo Dąblin Gąski Godzięba Kawęczyn Kępa Kujawska Kijewo Klepary Lipionka Murzynko Murzynno Ostrowo Perkowo Perkowo Dolne Perkowo Górne Skalmierowice Suchatówka Szadłowice Szpital Wielowieś Wierzbiczany Wierzchosławice Więcławice Zajezierze Żyrosławice
Osady	Edwinowo Kaczkowo Lipie Markowo Truszczyzna Warzyn Wierzchosławice
Osada leśna	Podlesie
Integralne części wsi	Brzózki Dąbki Gąszczyńskie Błota Gęzewo Śrubsk Stare Grabie

Miasta	Inowrocław Gniewkowo Janikowo Kruszwica Pakość
Gminy miejskie	Inowrocław
Gminy miejsko-wiejskie	Gniewkowo Janikowo Kruszwica Pakość
Gminy wiejskie	Dąbrowa Biskupia Inowrocław Rojewo Złotniki Kujawskie

Przynależność wojewódzka	woj. poznańskie (II RP) (1919–38) woj. pomorskie (II RP) (1938–39) woj. pomorskie (PRL) (1945–50) woj. bydgoskie (1950–75)
Miasta (1919–75)	Janikowo (od 1962) Kruszwica (← od 1938) Gniewkowo Inowrocław (do 1928 →) Pakość (← od 1955)
Osiedla (1954–72)	Janikowo (1959–62)
Gminy wiejskie zbiorowe (1934–54 i 1973–75)	Chełmce (← od 1938) Dąbrowa Biskupia Gniewkowo Inowrocław (od 1973) Inowrocław-Wschód (do 1954) Inowrocław-Zachód (do 1954) Kruszwica (← od 1938) Pakość (od 1973) Rojewo Złotniki Kujawskie
Gromady (1954–72)	Bachorce (1954–59) Broniewo (1954–57) Chełmce (1954–72) Dąbrowa Biskupia (1954–55 → i ← 1958–72) Dulsk (1954–61) Gąski (1954–57) Gniewkowo (1954–72) Jaksice (1954–72) Janikowo (1954–71) Jordanowo (1954–59) Karsk (1954–61) Kościelec (1954–61) Kruszwica (1954–72) Latkowo (1954–61) Lisewo Kościelne (1959–71) Marcinkowo (1954–72) Murzynno (1954–71) Opoki (1954–55 →) Pakość (← 1955–72) Palczyn (1954–59) Piecki (1959–72) Pieranie (1954–61) Płonkowo (1954–57) Racice (1954–61) Radojewice (1961–72) Rojewice (1954–71) Rojewo (1954–72) Suchatówka (1954–57) Szadłowice (1961–71) Tuczno (1954–61) Tupadły (1954–72) Wola Wapowska (1954–59) Wonorze (1954–61) Złotniki Kujawskie (1954–72)

Miasta na prawach powiatu	Bydgoszcz Grudziądz Toruń Włocławek
Miasta powiatowe	Aleksandrów Kujawski Brodnica Chełmno Golub-Dobrzyń Inowrocław Lipno Mogilno Nakło nad Notecią Radziejów Rypin Sępólno Krajeńskie Tuchola Wąbrzeźno Świecie Żnin
Miasta gminne do 8 tys. mieszkańców	Barcin Bobrowniki Brześć Kujawski Chodecz Dobrzyń nad Wisłą Gąsawa Gniewkowo Górzno Izbica Kujawska Jabłonowo Pomorskie Janowiec Wielkopolski Kamień Krajeński Kcynia Kikół Kowal Kowalewo Pomorskie Lubień Kujawski Lubraniec Łabiszyn Łasin Mrocza Nieszawa Nowe Pakość Piotrków Kujawski Pruszcz Radzyń Chełmiński Skępe Strzelno Więcbork
Miasta gminne powyżej 8 tys. mieszkańców	Chełmża Ciechocinek Janikowo Koronowo Kruszwica Solec Kujawski Szubin