Brekcja

Brekcja (wł. breccia ‘przełom, wyłom’), in. druzgot, okruchowiec – zlityfikowana skała okruchowa składająca się z ostrokrawędzistych fragmentów innych skał i minerałów (bloków i gruzu) scementowanych ze sobą przy pomocy spoiwa krzemionkowego, wapiennego, żelazistego, ilastego lub innego.

Niekiedy brekcje tworzą się w miejscu, w którym odbywał się proces wietrzenia, powstają w wyniku nagromadzenia się (sedymentacji) fragmentów skalnych w pobliżu lub w miejscu skały pierwotnej. Drobniejsze produkty zostają z czasem wypłukane przez deszcze albo wywiane przez wiatr, większe odłamki i okruchy ulegają cementacji przez spoiwo. Przyczyny powstania brekcji są bardzo różne.

Brekcje powstałe w środowisku lądowym

brekcja tektoniczna – jest efektem kruszenia skał podczas ruchów tektonicznych i wtórnego spojenia okruchów, zwykle przez substancje krystalizujące z roztworów wodnych.
brekcja wulkaniczna – powstaje w wyniku aktywności wulkanicznej, kiedy to materiał piroklastyczny wyrzucany na powierzchnię Ziemi w wyniku erupcji wulkanu scementowany zostaje popiołem wulkanicznym;
brekcje osadowe – powstają dzięki niszczącemu działaniu takich czynników jak: wietrzenie, erozja wód płynących i lodowców, falowanie wód stojących. Najczęściej spotykane brekcje osadowe:
- brekcja piargowa – ma zwykle urozmaicony skład okruchów odpowiadający budowie zbocza ponad miejscem jej osadzenia się. Selekcja materiału w niej jest słaba, ułożenie materiału jest podobne jak w stożku nasypowym. W spoiwie może występować materiał ilasty. Powstaje przez scementowanie stożków piargowych; jest charakterystyczna dla terenów górskich.
- brekcja krasowa – składa się z okruchów skał węglanowych spojonych najczęściej kalcytem. Zazwyczaj zawiera wkładki mulaste pochodzące z namulisk jaskiniowych. Wielkość okruchów jest różnorodna. Powstaje przez scementowanie zapadających się stropów jaskiń krasowych.
- brekcja kostna – odmiana brekcji osadowej, tworzą ją nagromadzony materiał mineralny w postaci kości i zębów zwierząt (sedymentacja organogeniczna); w Polsce występuje w Wężach k. Działoszyna.
brekcja intruzyjna – spoiwem jest tu skała magmowa.

Brekcje powstałe w środowisku wodnym

brekcja klifowa – ma urozmaicony skład litologiczny, uzależniony od budowy brzegu klifowego. Materiał jest na ogół lepiej posegregowany niż w poprzednich typach.
brekcja śródwarstwowa – utworzona jest z okruchów identycznych z materiałem warstwy podścielającej (intraklastów); spoiwo jest zbliżone składem do warstwy leżącej nad brekcją. Miąższość takiej brekcji nie przekracza 0,5 m, rozciągłość może być znaczna. Przyczyną powstania jest skruszenie osadu np. przez wyjątkowo silne falowanie.
brekcja rafowa – składa się z okruchów rafy koralowej zlepionej spoiwem węglanowym z domieszką piasku wapiennego. W brekcji mogą występować okruchy np. muszli.

Bibliografia

Przewodnik do ćwiczeń z geologii dynamicznej, WojciechW. Jaroszewski (red.), Warszawa: Wydawnictwa Geologiczne, 1986, ISBN 83-220-0180-0, OCLC 69636648 .
WacławW. Ryka WacławW., AnnaA. Maliszewska AnnaA., Słownik petrograficzny, Warszawa: Wydawnictwa Geologiczne, 1982, ISBN 83-220-0150-9, OCLC 69507580 .

Zobacz też