Akord

Akord – następstwo lub współbrzmienie co najmniej trzech dźwięków o różnej wysokości i nazwie.

Następstwo lub współbrzmienie kilku dźwięków oddalonych o oktawę lub jej wielokrotności nie stanowi akordu. Powoduje jedynie wzmocnienie dźwięku najniższego i wzbogacenie jego barwy.

Dźwięki składające się na akord muszą mieć jednoznacznie określoną wysokość. Wynika z tego, że efekty perkusyjne nie mogą być składnikami akordu.

W niektórych przypadkach współbrzmienia dwudźwięków (odpowiadające definicji interwału) mogą być traktowane jako akordy niepełne. W nowszej harmonii budowane są akordy na bazie innych interwałów niż tercja, np. ich podstawą jest kwarta.

Budowa akordu

Akordy buduje się tercjami. Zasada ta wynika z istnienia szeregu harmonicznego. Po ułożeniu tonów harmonicznych tercjami pomijając tony zwielokrotnione w oktawach, otrzymuje się pięć rodzajów akordów naturalnych:

trójdźwięk durowy
akord septymowy – czterodźwięk (z septymą małą)
akord nonowy – pięciodźwięk (z septymą małą i noną wielką)
akord undecymowy – sześciodźwięk (z septymą małą oraz wielkimi noną i undecymą)
akord tercdecymowy – siedmiodźwięk (z septymą małą oraz wielkimi noną, undecymą i tercdecymą).

Nazwy akordów biorą się od interwału, w jakim są one zawarte.

Dźwięki wchodzące w skład akordu nazywa się jego składnikami. Pierwszy (najniższy) składnik akordu nazywa się prymą, drugi – tercją, trzeci – kwintą, czwarty – septymą, piąty – noną, szósty – undecymą, siódmy – tercdecymą. W symbolicznym zapisie akordów dla określenia poszczególnych składników używa się liczb 1, 3, 5, 7, 9, 11, 13.

Poszczególne składniki akordu mogą być poprzemieszczane względem siebie lub ominięte. Jednak o typie akordu decyduje interwał, w jakim zawiera się akord po uporządkowaniu jego składników od najniższego do najwyższego oraz kontekst, w którym się znajduje w utworze.

Podział akordów

Ze względu na liczbę dźwięków

Trójdźwięk
Akord septymowy (czterodźwięk)
Akord nonowy (pięciodźwięk)
Akord undecymowy (sześciodźwięk)
Akord tercdecymowy (siedmiodźwięk)

Ze względu na współbrzmienie

Akord konsonansowy – akord, w którym współbrzmienia między wszystkimi składnikami są konsonansowe (trójdźwięki durowe oraz molowe)
Akord dysonansowy – akord, w którym przynajmniej jedno współbrzmienie pomiędzy składnikami jest dysonansowe. Przykładowo w akordzie septymowym między pierwszym, a czwartym składnikiem znajduje się dysonujący interwał septymy.

Ze względu na pokrewieństwo

Akordy pokrewne to takie akordy, które mają co najmniej jeden dźwięk wspólny.
Akordy niepokrewne to takie akordy, które nie mają żadnego dźwięku wspólnego.

Stosunek pokrewieństwa/niepokrewieństwa określa się interwałem, jaki tworzą prymy dwóch akordów. I tak C-dur i D-dur są niepokrewne w stosunku sekundy, zaś B-dur i F-dur są pokrewne w stosunku kwinty.

Ze względu na funkcję w danej tonacji

Akordy główne, czyli trójdźwięki triady harmonicznej. W C-dur będą to: C-dur, F-dur i G-dur.
Akordy poboczne, czyli trójdźwięki niewchodzące w skład triady harmonicznej. W C-dur będą to trójdźwięki: d-moll, e-moll, a-moll, h-zmniejszony.

Postać akordu

Postać akordu określa jego przewrót. W zależności od tego, który składnik akordu znajduje się najniżej akord może być:

w postaci zasadniczej – najniższym dźwiękiem jest pryma akordu
w I przewrocie – najniższym dźwiękiem jest tercja akordu
w II przewrocie – najniższym dźwiękiem jest kwinta akordu
w III przewrocie – najniższym dźwiękiem jest septyma akordu
w IV przewrocie – najniższym dźwiękiem jest nona akordu
w V przewrocie – najniższym dźwiękiem jest undecyma akordu
w VI przewrocie – najniższym dźwiękiem jest tercdecyma akordu

Nie każdy akord musi istnieć w każdej postaci. Trójdźwięk posiada pozycję zasadniczą oraz dwa przewroty, gdyż nie posiada więcej składników.

Pozycja akordu

Pozycja akordu określa składnik, który jest najwyższym dźwiękiem w akordzie.

Zobacz też

akord syntetyczny, gama, harmonia (muzyka)

Linki zewnętrzne

Narodowy Instytut Audiowizualny: Lekcja 5.3 | Akordy. Muzykoteka Szkolna, 2014-09-04. [dostęp 2018-07-06]. (pol.).