Witold Sadowy

polski aktor i publicysta

Witold Sadowy (ur. 7 stycznia 1920 w Warszawie, zm. 15 listopada 2020 w Konstancinie-Jeziornie) – polski aktor teatralny i filmowy, publicysta teatralny, stulatek, stały felietonista „Gazety Wyborczej” i „Życia na gorąco”.

Witold Sadowy
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

7 stycznia 1920
Warszawa

Data i miejsce śmierci

15 listopada 2020
Konstancin-Jeziorna[1]

Zawód

aktor, publicysta teatralny

Lata aktywności

1945–1989 (aktor),
1985–2020 (publicysta)

Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” Brązowy Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” Medal 40-lecia Polski Ludowej Medal Stulecia Odzyskanej Niepodległości

Życiorys

edytuj
 
Grób Witolda Sadowego na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie

Był synem Józefy z Wierzchowskich (1891–1960) i Stanisława (1888–1944) Sadowych. W powstaniu warszawskim stracił ojca i brata. Dwa dni po zdobyciu Warszawy przez Sowietów wrócił do miasta i wraz z matką zajął się produkcją i sprzedażą papierosów[2].

Debiutował 8 maja 1945 jako aktor rolą Floriana w sztuce Maurice Maeterlincka Burmistrz Stylmondu[2][3] (reż. Ryszard Wasilewski) w Teatrze Miasta Stołecznego Warszawy. W następnych latach grał w teatrach warszawskich: Miejskich Teatrach Dramatycznych (1945, 1946–49), w Teatrze Polskim (1945–1946; 1949–1951), Teatrze Nowym (1951–1953), Teatrze Młodej Warszawy (1953–1957), Teatrze Klasycznym (późniejszym Teatrze Studio, 1957–1972), Teatrze Rozmaitości (1972–1988)[2][4]. Gościnnie występował także w Teatrze Ateneum[5]. Po raz ostatni wystąpił na scenie 26 grudnia 1989 w roli Feldmarszałka w Gałązce rozmarynu[2] Zygmunta Nowakowskiego[4].

W latach 80. rozpoczął działalność jako felietonista teatralny[2] w warszawskich gazetach: „Życiu Warszawy”, „Życiu Codziennym”, „Słowie”, „Expressie Wieczornym” i w ukazującym się w Nowym JorkuNowym Dzienniku”. Jako emeryt od 1985 na łamach „Życia Warszawy”, a potem „Gazety Wyborczej”, zaczął publikować nekrologi zmarłych aktorów i reżyserów, dlatego był nazywany „Charonem, który przeprawia na drugi brzeg warszawskich aktorów”[2]. Był autorem szeregu książek oraz artykułów na temat ludzi teatru i filmu, nazywany „kronikarzem życia teatralnego Warszawy”[5].

W uznaniu jego zasług Związek Artystów Scen Polskich nadał mu tytuł członka zasłużonego.

Zmarł 15 listopada 2020 w wieku 100 lat w Domu Artystów Weteranów Scen Polskich im. Wojciecha Bogusławskiego w Skolimowie w Konstancinie-Jeziornie[6][7]. Pogrzeb aktora odbył się 15 czerwca 2021 roku na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie[8][9] (kwatera A-2-34 (66))[10].

Życie prywatne

edytuj

W styczniu 2020 stacja TVP Kultura wyemitowała reportaż Sto lat Witolda Sadowego z okazji obchodów stulecia urodzin, w którym aktor publicznie oznajmił, że jest gejem[11], ale jego coming out spotkał się z odzewem w mediach ogólnopolskich i międzynarodowych dopiero dwa miesiące później[12][13][14][15][16][17][18][19][20][21][22]. Od 1942 żył w związku z inżynierem Janem Ryżowem do jego śmierci w 1996[23][24][25][26].

Filmografia

edytuj

Publikacje

edytuj
  • Teatr – plotki, aktorzy, wspomnienia zza kulis, Oficyna wydawnicza „Rytm”, Warszawa 1994, ISBN 83-85249-51-6.
  • Teatr za kulisami i na scenie, Oficyna wydawnicza „Rytm”, Warszawa 1995, ISBN 83-85249-98-2.
  • Ludzie teatru – mijają lata, zostają wspomnienia, Oficyna wydawnicza „Rytm”, Warszawa 2000, ISBN 8387893837.
  • Czas który minął, Oficyna wydawnicza „Rytm”, Warszawa 2009, ISBN 978-83-7399-356-3.
  • A życie toczy się dalej, M. K. Szuster, Warszawa 2016, ISBN 978-83-912294-2-2.
  • Jedyne, co mi zostało: pamięć. Zapis wspomnień 2015-2018, nakładem własnym, Warszawa 2018, ISBN 978-83-952549-0-1.
  • Przekraczam setkę. Zapis wspomnień 2018-2019, Wydawnictwo ZASP, Warszawa 2020, ISBN 978-83-952549-1-8.

Odznaczenia

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Nie żyje Witold Sadowy. Aktor i publicysta miał 100 lat.. www.rdc.pl. [dostęp 2020-11-15].
  2. a b c d e f Dorota Wyżyńska, Kończy 100 lat i wydaje nową książkę. Nazywają go Charonem aktorów [online], wyborcza.pl, 7 stycznia 2020 [dostęp 2020-01-08].
  3. Burmistrz Stylmodu [online], e-teatr.pl [dostęp 2020-03-19].
  4. a b Witold Sadowy, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby) [dostęp 2020-03-19].
  5. a b Witold Sadowy w bazie filmpolski.pl
  6. Witold Sadowy nie żyje. Legendarny aktor i krytyk teatralny miał 100 lat – Teatr. kultura.onet.pl. [dostęp 2020-11-15].
  7. Nie żyje Witold Sadowy, aktor i kronikarz życia artystycznego. Dwójka wspomina. PolskieRadio.pl. [dostęp 2020-11-15].
  8. Warszawa. Pogrzeb Witolda Sadowego. Pożegnanie siedem miesięcy po śmierci aktora | e-teatr.pl [online], Teatr w Polsce - polski wortal teatralny [dostęp 2021-06-19] (pol.).
  9. Pożegnaliśmy Wielkiego Witolda Sadowego | e-teatr.pl [online], Teatr w Polsce - polski wortal teatralny [dostęp 2021-06-19] (pol.).
  10. Wyszukiwarka cmentarna - Warszawskie cmentarze
  11. Sto lat Witolda Sadowego. [w:] TVP Kultura [on-line]. vod.tvp.pl. [dostęp 2020-03-17]. (pol.).
  12. Witold Sadowy skończył 100 lat. W TVP ujawnił, że jest gejem [online], wprost.pl, 17 marca 2020 [dostęp 2020-03-19].
  13. Witold Mrozek: Stuletni Witold Sadowy wyznał w TVP: Jestem gejem. Gazeta Wyborcza, 17 marca 2020. [dostęp 2020-03-19].
  14. Witold Sadowy w TVP: jestem gejem. Onet.pl, 17 marca 2020. [dostęp 2020-03-19].
  15. Patrycja Ceglińska: Witold Sadowy skończył 100 lat. W TVP przyznał, że jest gejem. Wirtualna Polska, 17 marca 2020. [dostęp 2020-03-19].
  16. Witold Sadowy, najstarszy polski aktor, skończył 100 lat. I ogłosił w TVP Kultura: Jestem gejem [online], kultura.gazeta.pl, 18 marca 2020 [dostęp 2020-03-19].
  17. Witold Sadowy jest gejem. Najstarszy polski aktor dokonał coming outu. Radio Zet, 18 marca 2020. [dostęp 2020-03-19].
  18. Matthew Day: Polish theatre legend comes out as gay at 100. The Telegraph, 18 marca 2020. [dostęp 2020-03-19].
  19. Mel Evans: Renown Polish actor comes out as gay aged 100. Metro, 19 marca 2020. [dostęp 2020-03-19].
  20. Coming-out mit 100 Jahren. Polnische Theater-Legende Witold Sadowy ist schwul. Schwulissimo, 19 marca 2020. [dostęp 2020-03-19].
  21. Marco Schenk: Polnische Schauspiellegende Witold Sadowy. Coming-outmit 100 Jahren. Bild, 20 marca 2020. [dostęp 2020-03-22].
  22. Muri Assunção: Polish actor comes out as gay on TV interview celebrating his 100th birthday. New York Daily News, 21 marca 2020. [dostęp 2020-03-24].
  23. Rafał Dajbor, Czasem wystarczy przytulenie, „Replika” (86), Fundacja Replika, 2020, s. 16, ISSN 1896-3617 (pol.).
  24. Witold Sadowy opowiedział o miłości: „Miałem całe życie swego Janka” [online], radiozet.pl [dostęp 2020-08-05] (pol.).
  25. Jadwiga Jankowska-Cieślak: w szkole teatralnej „przyznanie się” do bycia gejem nie wchodziło w grę [online], kultura.onet.pl [dostęp 2020-08-05].
  26. Witold Sadowy, WSPOMNIENIE Jan Ryżow, „Gazeta Stołeczna” (214), 13 września 1997, s. 15 [dostęp 2020-08-05] (pol.).
  27. M.P. z 2012 r. poz. 878.
  28. M.P. z 2001 r. nr 21, poz. 340.
  29. Pro Masovia – 2012 r.. mazovia.pl. [dostęp 2019-03-09].
  30. MKiDN – Medal Zasłużony Kulturze – Gloria Artis [online] [dostęp 2021-01-16] (pol.).

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj