Witold Sadowy
Witold Sadowy (ur. 7 stycznia 1920 w Warszawie, zm. 15 listopada 2020 w Konstancinie-Jeziornie) – polski aktor teatralny i filmowy, publicysta teatralny, stulatek, stały felietonista „Gazety Wyborczej” i „Życia na gorąco”.
| |
| Data i miejsce urodzenia |
7 stycznia 1920 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
15 listopada 2020 |
| Zawód |
aktor, publicysta teatralny |
| Lata aktywności |
1945–1989 (aktor), |
| Odznaczenia | |
       
| |
Życiorys
edytujBył synem Józefy z Wierzchowskich (1891–1960) i Stanisława (1888–1944) Sadowych. W powstaniu warszawskim stracił ojca i brata. Dwa dni po zdobyciu Warszawy przez Sowietów wrócił do miasta i wraz z matką zajął się produkcją i sprzedażą papierosów[2].
Debiutował 8 maja 1945 jako aktor rolą Floriana w sztuce Maurice Maeterlincka Burmistrz Stylmondu[2][3] (reż. Ryszard Wasilewski) w Teatrze Miasta Stołecznego Warszawy. W następnych latach grał w teatrach warszawskich: Miejskich Teatrach Dramatycznych (1945, 1946–49), w Teatrze Polskim (1945–1946; 1949–1951), Teatrze Nowym (1951–1953), Teatrze Młodej Warszawy (1953–1957), Teatrze Klasycznym (późniejszym Teatrze Studio, 1957–1972), Teatrze Rozmaitości (1972–1988)[2][4]. Gościnnie występował także w Teatrze Ateneum[5]. Po raz ostatni wystąpił na scenie 26 grudnia 1989 w roli Feldmarszałka w Gałązce rozmarynu[2] Zygmunta Nowakowskiego[4].
W latach 80. rozpoczął działalność jako felietonista teatralny[2] w warszawskich gazetach: „Życiu Warszawy”, „Życiu Codziennym”, „Słowie”, „Expressie Wieczornym” i w ukazującym się w Nowym Jorku „Nowym Dzienniku”. Jako emeryt od 1985 na łamach „Życia Warszawy”, a potem „Gazety Wyborczej”, zaczął publikować nekrologi zmarłych aktorów i reżyserów, dlatego był nazywany „Charonem, który przeprawia na drugi brzeg warszawskich aktorów”[2]. Był autorem szeregu książek oraz artykułów na temat ludzi teatru i filmu, nazywany „kronikarzem życia teatralnego Warszawy”[5].
W uznaniu jego zasług Związek Artystów Scen Polskich nadał mu tytuł członka zasłużonego.
Zmarł 15 listopada 2020 w wieku 100 lat w Domu Artystów Weteranów Scen Polskich im. Wojciecha Bogusławskiego w Skolimowie w Konstancinie-Jeziornie[6][7]. Pogrzeb aktora odbył się 15 czerwca 2021 roku na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie[8][9] (kwatera A-2-34 (66))[10].
Życie prywatne
edytujW styczniu 2020 stacja TVP Kultura wyemitowała reportaż Sto lat Witolda Sadowego z okazji obchodów stulecia urodzin, w którym aktor publicznie oznajmił, że jest gejem[11], ale jego coming out spotkał się z odzewem w mediach ogólnopolskich i międzynarodowych dopiero dwa miesiące później[12][13][14][15][16][17][18][19][20][21][22]. Od 1942 żył w związku z inżynierem Janem Ryżowem do jego śmierci w 1996[23][24][25][26].
Filmografia
edytuj- 1946: Zakazane piosenki – zastrzelony przez podziemie skrzypek-konfident
- 1960: Zezowate szczęście – żołnierz w oflagu udający Hitlera
- 1970: Pogoń za Adamem – oficer
- 1973: Wielka miłość Balzaka – Victor Hugo (odc. 7)
- 1978: ...Gdziekolwiek jesteś panie prezydencie...
- 1980: Zamach stanu – widz na procesie brzeskim
- 1980: Sherlock Holmes i doktor Watson – mężczyzna w hotelu (odc. 24)
- 1980: Punkt widzenia – gość na imieninach profesora Szczepkowskiego (odc. 5)
- 1981: Przyjaciele (odc. 4)
Publikacje
edytuj- Teatr – plotki, aktorzy, wspomnienia zza kulis, Oficyna wydawnicza „Rytm”, Warszawa 1994, ISBN 83-85249-51-6.
- Teatr za kulisami i na scenie, Oficyna wydawnicza „Rytm”, Warszawa 1995, ISBN 83-85249-98-2.
- Ludzie teatru – mijają lata, zostają wspomnienia, Oficyna wydawnicza „Rytm”, Warszawa 2000, ISBN 8387893837.
- Czas który minął, Oficyna wydawnicza „Rytm”, Warszawa 2009, ISBN 978-83-7399-356-3.
- A życie toczy się dalej, M. K. Szuster, Warszawa 2016, ISBN 978-83-912294-2-2.
- Jedyne, co mi zostało: pamięć. Zapis wspomnień 2015-2018, nakładem własnym, Warszawa 2018, ISBN 978-83-952549-0-1.
- Przekraczam setkę. Zapis wspomnień 2018-2019, Wydawnictwo ZASP, Warszawa 2020, ISBN 978-83-952549-1-8.
Odznaczenia
edytuj- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski „za wybitne zasługi dla kultury polskiej, za osiągnięcia w pracy twórczej i działalności artystycznej” (2012)[27]
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (2001)[28]
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1987)
- Złoty Krzyż Zasługi (1979)
- Medal 40-lecia Polski Ludowej (1986)
- Medal Pamiątkowy „Pro Masovia” (2012)[29]
- Medal Stulecia Odzyskanej Niepodległości (2020)
- Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2015)[30]
- Brązowy Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2008)
- Honorowy „Złoty Liść Retro” na VII Ogólnopolskim Festiwalu Piosenki Retro im. Mieczysława Fogga (2010)
- Specjalny „Feliks Warszawski” (2011)
Przypisy
edytuj- ↑ Nie żyje Witold Sadowy. Aktor i publicysta miał 100 lat.. www.rdc.pl. [dostęp 2020-11-15].
- ↑ a b c d e f Dorota Wyżyńska, Kończy 100 lat i wydaje nową książkę. Nazywają go Charonem aktorów [online], wyborcza.pl, 7 stycznia 2020 [dostęp 2020-01-08].
- ↑ Burmistrz Stylmodu [online], e-teatr.pl [dostęp 2020-03-19].
- ↑ a b Witold Sadowy, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby) [dostęp 2020-03-19].
- ↑ a b Witold Sadowy w bazie filmpolski.pl
- ↑ Witold Sadowy nie żyje. Legendarny aktor i krytyk teatralny miał 100 lat – Teatr. kultura.onet.pl. [dostęp 2020-11-15].
- ↑ Nie żyje Witold Sadowy, aktor i kronikarz życia artystycznego. Dwójka wspomina. PolskieRadio.pl. [dostęp 2020-11-15].
- ↑ Warszawa. Pogrzeb Witolda Sadowego. Pożegnanie siedem miesięcy po śmierci aktora | e-teatr.pl [online], Teatr w Polsce - polski wortal teatralny [dostęp 2021-06-19] (pol.).
- ↑ Pożegnaliśmy Wielkiego Witolda Sadowego | e-teatr.pl [online], Teatr w Polsce - polski wortal teatralny [dostęp 2021-06-19] (pol.).
- ↑ Wyszukiwarka cmentarna - Warszawskie cmentarze
- ↑ Sto lat Witolda Sadowego. [w:] TVP Kultura [on-line]. vod.tvp.pl. [dostęp 2020-03-17]. (pol.).
- ↑ Witold Sadowy skończył 100 lat. W TVP ujawnił, że jest gejem [online], wprost.pl, 17 marca 2020 [dostęp 2020-03-19].
- ↑ Witold Mrozek: Stuletni Witold Sadowy wyznał w TVP: Jestem gejem. Gazeta Wyborcza, 17 marca 2020. [dostęp 2020-03-19].
- ↑ Witold Sadowy w TVP: jestem gejem. Onet.pl, 17 marca 2020. [dostęp 2020-03-19].
- ↑ Patrycja Ceglińska: Witold Sadowy skończył 100 lat. W TVP przyznał, że jest gejem. Wirtualna Polska, 17 marca 2020. [dostęp 2020-03-19].
- ↑ Witold Sadowy, najstarszy polski aktor, skończył 100 lat. I ogłosił w TVP Kultura: Jestem gejem [online], kultura.gazeta.pl, 18 marca 2020 [dostęp 2020-03-19].
- ↑ Witold Sadowy jest gejem. Najstarszy polski aktor dokonał coming outu. Radio Zet, 18 marca 2020. [dostęp 2020-03-19].
- ↑ Matthew Day: Polish theatre legend comes out as gay at 100. The Telegraph, 18 marca 2020. [dostęp 2020-03-19].
- ↑ Mel Evans: Renown Polish actor comes out as gay aged 100. Metro, 19 marca 2020. [dostęp 2020-03-19].
- ↑ Coming-out mit 100 Jahren. Polnische Theater-Legende Witold Sadowy ist schwul. Schwulissimo, 19 marca 2020. [dostęp 2020-03-19].
- ↑ Marco Schenk: Polnische Schauspiellegende Witold Sadowy. Coming-outmit 100 Jahren. Bild, 20 marca 2020. [dostęp 2020-03-22].
- ↑ Muri Assunção: Polish actor comes out as gay on TV interview celebrating his 100th birthday. New York Daily News, 21 marca 2020. [dostęp 2020-03-24].
- ↑ Rafał Dajbor, Czasem wystarczy przytulenie, „Replika” (86), Fundacja Replika, 2020, s. 16, ISSN 1896-3617 (pol.).
- ↑ Witold Sadowy opowiedział o miłości: „Miałem całe życie swego Janka” [online], radiozet.pl [dostęp 2020-08-05] (pol.).
- ↑ Jadwiga Jankowska-Cieślak: w szkole teatralnej „przyznanie się” do bycia gejem nie wchodziło w grę [online], kultura.onet.pl [dostęp 2020-08-05].
- ↑ Witold Sadowy, WSPOMNIENIE Jan Ryżow, „Gazeta Stołeczna” (214), 13 września 1997, s. 15 [dostęp 2020-08-05] (pol.).
- ↑ M.P. z 2012 r. poz. 878.
- ↑ M.P. z 2001 r. nr 21, poz. 340.
- ↑ Pro Masovia – 2012 r.. mazovia.pl. [dostęp 2019-03-09].
- ↑ MKiDN – Medal Zasłużony Kulturze – Gloria Artis [online] [dostęp 2021-01-16] (pol.).
Bibliografia
edytuj- Biogram Witolda Sadowego. mularczyk.org. [dostęp 2015-03-23].
- Urodziny kronikarza teatru. gazeta wyborcza, 7 stycznia 2010. [dostęp 2015-03-23].
Linki zewnętrzne
edytuj- Witold Sadowy w bazie Filmweb
- Witold Sadowy w bazie filmpolski.pl
- Witold Sadowy, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby) [dostęp 2021-04-09].
- Witold Sadowy na zdjęciach w bibliotece Polona