Henryk Żeglarz

Henryk Żeglarz (port. Dom Henrique o Navegador; ur. 4 marca 1394 w Porto, zm. 13 listopada 1460 w Sagres) – infant, trzeci syn króla Portugalii Jana I Dobrego i Filipy Lancaster. Uważany za twórcę portugalskiego imperium kolonialnego.

Henryk Żeglarz

Infant Portugalii
Książę Viseu
Okres	od 1415 do 13 listopada 1460
Następca	Ferdynand Aviz
Wielki mistrz Zakonu Rycerzy Chrystusa
Okres	od 25 maja 1420 do 13 listopada 1460
Poprzednik	Nuno Rodrigues
Następca	Alfons V Afrykańczyk
Dane biograficzne
Dynastia	Avis
Data i miejsce urodzenia	4 marca 1394 Porto
Data i miejsce śmierci	13 listopada 1460 Sagres
Miejsce spoczynku	Klasztor Matki Boskiej Zwycięskiej w Batalha
Ojciec	Jan I Dobry
Matka	Filipa Lancaster
Rodzeństwo	Blanka Alfons Edward I Piotr Izabela Aviz Blanka Jan Ferdynand
Odznaczenia

W 1415 otrzymał tytuł księcia Viseu i pana Covilhã, a 25 maja 1420 roku został wielkim mistrzem Zakonu Rycerzy Chrystusa. Był patronem rozwoju floty portugalskiej i odkryć geograficznych. Założył szkołę nawigacji w Lizbonie. Zachęcał żeglarzy do wykorzystywania osiągnięć nauk, zwłaszcza matematyki. Sprowadzał do Portugalii muzułmańskich i żydowskich uczonych, którzy specjalizowali się w tworzeniu map i technice żeglarskiej.

Przydomek Żeglarz nadał mu angielski historyk w XIX wieku. Henryk w rzeczywistości nie był zawodowym żeglarzem, odwiedził północną Afrykę zaledwie 3 razy w przeciągu całego swojego życia. Wyprawy sponsorowane i nadzorowane przez Henryka przyniosły jednak imponujące rezultaty. Głównym celem wypraw było zyskanie przewagi nad sąsiednimi krajami muzułmańskimi i uzyskanie dostępu drogą morską do szlaków handlu złotem.

W 1419 roku zasiedlono Maderę, w latach 1427-1450 Azory, w latach 1450-1460 Wyspy Zielonego Przylądka. Do budowanych na wyspach osad przewożono bydło hodowlane, które rozmnażało się bardzo szybko w dzikich warunkach. Uprawiano oliwki, zboża i wino. Próbowano również wprowadzić uprawę trzciny cukrowej. Osady na wyspach stawały się punktami wyjścia dla coraz dalszych wypraw morskich.

Utworzono również liczne osady wzdłuż zachodniego wybrzeża Afryki:

• Arkin (wyspa) – 1443
• Ceuta – 1415
• Rio de Oro – 1436
• Senegal – 1444

Osada w Arkin została stworzona przy szlaku handlowym prowadzącym przez Saharę, by pozyskiwać złoto, przyprawy i niewolników. Henryk udzielał kupcom licencji na handel, w zamian za wysokie opłaty. Kupcom często łatwiej i korzystniej było zakupić niewolników niż złoto. Handlowano często z muzułmańskimi kupcami, którzy operowali wówczas na terenie Afryki. Za niewolników płacono szklanymi paciorkami, odzieżą, końmi czy solą. Portugalscy kupcy zatrudniali niektórych niewolników do pracy w swoich osadach, innych przywozili do Europy i tam sprzedawali, jeszcze innych sprzedawali w Afryce w zamian za złoto.

Henryk poszukiwał aprobaty papieża dla swoich wypraw i uzyskał ją w postaci serii bull od papieża. Dokumenty ogłaszały, że wyprawy żeglarzy Henryka stanowią krucjatę i mają szerzyć wiarę chrześcijańską, zakładać osady i kolonizować nowe ziemie. Papież aprobował również pozyskiwanie niewolników, pod warunkiem że dzieje się to w celu nawrócenia ich na chrześcijaństwo.

Legenda portugalska głosi, iż król polski, Władysław III Warneńczyk, przeżył bitwę pod Warną, by następnie pod mianem Henrique Alemao − rycerza św. Katarzyny z góry Synaj − osiąść w posiadłości Madalena do Mar na portugalskiej Maderze, którą miał mu podarować właśnie książę Henryk Żeglarz. Tam miał się ożenić, doczekać syna i zginąć na morzu w wieku ponad 40 lat.

Linki zewnętrzne

• Henryk Żeglarz w bazie Notable Names Database (ang.)
• Krytyczna, anotowana biografia Henryka Żeglarza. thornr.demon.co.uk. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-06-02)].