Uriël

Uriël
hillige
In mozayk yn 'e Sint-Janstsjerke yn Boreham (Ingelân).
wurkpaad
funksjes	aartsingel
hillichferklearring
fereare troch	Anglikaanske Tsjerke metodistyske tsjerken, Eastersk-Katolike Tsjerken Eastersk-Otterdokse Tsjerken Oriïntaalsk-Otterdokse Tsjerken
hjeldei	11 july (Westersk kristendom) 8 novimber (Eastersk kristendom)
attributen	fjoer op hân; boekrôle; flamjend swurd; sinneskiif
patroan fan	hillich foarmsel, poëzij

Uriël (Hebriuwsk: אוּרִיאֵל, Uri’el, útspr.: [uʀi'ʔɛl], likernôch "oeri-el", mei as betsjutting: "God is myn ljocht") is in ingel út 'e joadske en kristlike tradysje. Hy wurdt yn apokrife en kabbalistyske geskriften gauris betize of lykslein mei oare ingels, lykas Nuriël, Sariël en Fanuël. Uriël wurdt erkend as ien fan 'e aartsingels troch it Easterske kristendom en binnen it Westersk kristendom troch de Anglikaanske Tsjerke en de ûnderskate metodistyske denominaasjes. Yn it Eastersk kristendom en de Anglikaanske tradysje is er in hillige mei in eigen hjeldei. Hy wurdt beskôge as de patroanhillige fan it hillich foarmsel en fan poëzij. Yn ôfbyldings ken men Uriël werom oan it fjoer dat er op syn hânpalm hâldt, oan in boekrôle dy't er by him hat (kin ek in boek wêze), oan in flamjend swurd en/of oan 'e sinneskiif efter syn holle.

Boarnen

Yn it Alde Testamint fan 'e Bibel wurde mar twa ingels by namme neamd: Michael en Gabriël. Neffens rabbyn Simeon ben Lakisj fan Tibearias (230-270) soene sels dy beide nammen troch de joaden meibrocht wêze doe't se weromkamen út 'e Babyloanyske Ballingskip, en soene se earder yn 'e Joadske Bibel net foarkommen wêze. Under de sân aartsingels út 'e angelology fan it rabbinale joadendom, sa't dat him nei ôfrin fan 'e Ballingskip ûntjoech, wiene Michael en Gabriël, en ek Rafael, dy't in promininte rol spilet yn it apokrife bibelboek Tobit. Dat geskrift makke oarspronklik diel út fan sawol de joadske as de kristlike kanon, mar it waard yn 'e Lette Aldheid út 'e joadske kanon ferwidere, en protestantske tsjerkeherfoarmers wiisden it yn 'e sechstjinde iuw ek ôf. Nettsjinsteande dat makket it noch altyd diel út fan 'e kanons fan 'e Roomsk-Katolike Tsjerke, de Eastersk-Otterdokse Tsjerken en de Oriïntaalsk-Otterdokse Tsjerken.

As der in fjirde aartsingel tafoege wurdt oan 'e neamde trije, bygelyks om 'e fjouwer wynrjochtings te fertsjintwurdigjen, dan is Uriël oer it algemien dy fjirde. Yn 'e kristlike gnostyk waard er as sadanich lykslein mei Fanuël, hoewol't apokrife boarnen as it boek Henoch dúdlik ûnderskie tusken Uriël en Fanuël meitsje. Yn it krektlyk apokrife Testamint fan Salomo wurdt Uriël (nei Michael en Gabriël) neamd as de trêde aartsingel, wylst Sabrael dêr oanfierd wurdt as de fjirde. Uriël wurdt ek neamd yn it apokrife boek 4 Ezra, dat yn 'e Midsiuwen yn it Westen in skoft populêr wie. Neffens dat wurk binne de ingels dy't oan 'e Ein fan 'e Tiden de wrâld regearje sille: Michael, Gabriël, Rafael, Uriël, Gabûtelon, Beboeros, Sebûleön, Aker en Arfûginotos. Dy lêste fiif komme inkeld yn 4 Ezra foar en nearne oars.

Uriël (rjochts) yn it skilderij Faam fan de Rotsen, fan Leonardo da Vinci, yn it Louvre te Parys.

Beskriuwing

Yn apokrife kristlike teksten spilet Uriël in rol (dy't nei de oanhelle boarne ferskilt) by it rêden fan Jehannes de Doper, de neef fan Jezus Kristus, fan 'e Bernemoard fan Betlehim. Hy draacht de lytse Jehannes en dy syn mem Elisabet nei Joazef fan Nazaret en dy syn húshâlding ta, nei't hja op oanwizing fan in dream fan God nei Egypte flechte binne. Harren weriening wurdt ôfbylde op it ferneamde skilderij Faam fan de Rotsen, fan Leonardo da Vinci.

Uriël wurdt gauris beskôge as in kearûbingel. Yn it boek Henoch wurdt er omskreaun as de ingel dy't it tafersjoch oer tonger en eangst hat. Yn de Iepenbiering fan Petrus komt er foar as de ingel fan it berou, dy't like ûnmeilydsum is as in demon. Yn It Libben fan Adam en Eva wurdt er identifisearre as de (nammeleaze) ingel út it bibelboek Genesis, dy't mei in fjurrich swurd by de poarte fan 'e Hôf fan Eden stiet nei't Adam en Eva dêrút ferballe binne. Ek is er yn deselde tekst ien fan de ingels dy't Adam helpe om syn soan Abel yn 'e Hôf fan Eden te begraven nei't dy troch syn broer Kaïn deaslein is.

Uriël yn 'e foarm fan in glês-yn-leadrút yn 'e Katedraal fan Chester, yn Ingelân.

Yn wer oare apokrife joadske of kristlike teksten wurdt Uriël neamd as de ingel fan 'e poëzij en as de ingel dy't de legermacht fan de Assyryske kening Sanherib ferdylge. Hy soe de aartsfaar Abraham nei it westen laat hawwe út Oer fan de Galdeeën. Under de Tsien Pleagen fan Egypte soed er de doarren fan 'e wenten fan 'e Israeliten neirûn hawwe om te sjen oft se wol (lykas opdroegen) lammebloed op 'e doarpost smaard hiene. Oan 'e Ein fan 'e Tiden wurdt er útornearre as de bewarder fan 'e kaai dy't op 'e poarten fan 'e hel past.

Yn 'e moderne angelology wurdt Uriël op ûnderskate wize identifisearre as in serafyn, in kearûbingel, as regint fan 'e sinne, flam fan God, de ingel fan 'e godlike oanwêzigens, de ingel dy't tafersjoch hat oer de hel, de aartsingel fan 'e ferlossing, de aartsingel fan it suden (of ek wol fan it noarden) of de aartingel fan it elemint ierde. Hy wurdt beskôge as de patroanhillige fan it hillich foarmsel en fan poëzij. Hy wurdt ôfbylde mei fjoer op 'e hânpalm, in boekrôle (of soms in boek by him, in flamjend swurd en/of in sinneskiif efter syn holle.

Ferearing

Uriël wurdt erkend as ien fan 'e aartsingels troch it Easterske kristendom en binnen it Westersk kristendom troch de Anglikaanske Tsjerke en de ûnderskate metodistyske denominaasjes. Yn it Eastersk kristendom en de Anglikaanske tradysje is er in hillige. Syn hjeldei falt yn 'e Anglikaanske Tsjerke en yn 'e Etiopysk-Otterdokse Tsjerke en ôfspjaltings dêrfan op 11 july. De oare Oriïntaalsk-Otterdokse Tsjerken, de Eastersk-Otterdokse Tsjerken en de Eastersk-Katolike Tsjerken betinke Uriël mei de oare ingels op 8 novimber (neffens de Gregoriaanske kalinder) of 21 novimber (neffens de Juliaanske kalinder).

De Roomsk-Katolike Tsjerke erkent Uriël net as aartsingel en ferearet him yn begjinsel net. Op it Konsylje fan Rome, yn 745, feroardiele paus Sacharías de obsesje mei tuskenkomst fan 'e ingels en de angelolatry (ingelferearing). Hy liet in grut tal nammen fan ingels út 'e listen skrasse fan hilligen dy't fereare wurde moasten, wêrûnder ek dy fan Uriël. Sûnt erkent de Roomsk-Katolike Tsjerke inkeld Michael, Gabriël en Rafael as aartsingels. Yn 'e sechstjinde iuw soe de aartingel Uriël lykwols oan 'e Sisyljaanske mûnts Antonio Lo Duca ferskynd wêze, en him hjitten hawwe om in tsjerke te bouwen yn 'e krite fan 'e Termini. Lo Duca gie nei paus Pius IV, dy't dêrop oan Michelangelo frege om in tsjerke te ûntwerpen. Dy tsjerke is de Tsjerke fan de Hillige Marije fan de Ingels en de Martelders oan it Esedraplein yn Rome.

Boarnen, noaten en referinsjes

Boarnen, noaten en/as referinsjes:

Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: References, op dizze side. Commons Wikimedia Commons  Ofbylden dy't by dit ûnderwerp hearre, binne te finen yn de kategory Archangel Uriel fan Wikimedia Commons.