Spitsbergen (Noarwegen)
| |||||
| Offisjele taal | Noarsk, Russysk | ||||
| Haadstêd | Longyearbyen | ||||
| Steatsfoarm | oerseesk territoarium fan Noarwegen | ||||
| Gebiet % wetter |
62.049 km² ??% | ||||
| Ynwenners (2004) | 2756 | ||||
| Munt | Krone (NOK) | ||||
| Tiidsône | UTC +1 (+2 simmerdeis) | ||||
| Nasjonale feestdei | 14 augustus | ||||
| Lânkoade | SJM | ||||
| Ynternet | .sj | ||||
| Tillefoan | 47 | ||||
Spitsbergen (Noarsk Svalbard, betsjutting: kâlde kust, Russysk: Шпицберген; [Spitsbergen]) is in arsjipel yn de Noardlike Iissee, sa'n 565 km benoarden Noarwegen, dy't út trije gruttere en meardere lytse eilannen bestiet.
De trije grutste eilannen binne:
- Spitsbergen
- Nordaustlandet
- Edgeøya
Lytse eilannen binne:
- Barentszeilân (Barentsøya)
- Prins Karls Forlân
- Amsterdam
- Moffen
Ek de súdlik lizzende eilannen, lykas Beareneilân (Bjørnøya) en Hopen hearen (bestjoerlik) by de eilannekloft.
De geografyske lizzing is tusken 71°-81° NB en 10°-35° OL. De oerflakte is om-ende-by 63.000 km², wêrfan 60% bedekt is mei gletsjers. Op de hiele archipel wenje, ôfhinklik fan it seizoen, 3000 oant 4000 minsken, wêrfan likernôch de helte yn de haadstêd Longyearbyen. Eastlik fan Spitsbergen leit de Russyske elannekloft Franz Joseflân.
De namme Spitsbergen komt fan de Nederlanner Willem Barentsz dy't yn 1596 ûnderweis wie nei Nova Sembla, op 'e siik nei in noardlike rûte rjochting East-Aazje.
Yn 1920 waard yn it Spitsbergen-ferdrach fêstlein dat de eilannen ûnder de soevereiniteit fan Noarwegen foelen; dat ferdrach waard yn 1925 fan krêft. Lykwols stiet it lân op harsels, de belesting is oars regele as yn Noarwegen. It jild ôfkomstich út Spitsbergen, moat dêr ek opmakke wurde. Der wurdt gjin belesting heft op bygelyks alkohoalyske drank, sadat de prizen in stik leger lizze as yn Noarwegen. Fanwege de bysûndere bestjoerlike status hat Spitsbergen in eigen ynternetdomein-lânkode (sj, tegearre mei Jan Mayen).
De Tafersjochhâlder op de eilannekloft is de gûverneur (Sysselmann), dy't troch de Noarske oerheid oansteld wurdt. Hy setelt yn de haadstêd Longyearbyen.
Yn oktober 2006 waard bekend makke dat wittenskippers op Spitsbergen in grut tal 150 miljoen jier âlde fossilen fûn hawwe fan dinosauruseftigen. Der waarden fossilen fûn fan plesiosaurus, ichtyosaurus en pliosaurus. Fan de lêste waard in kompleet skelet ûntdekt. Op de hiele wrâld is gjin oar folslein pliosaurusskelet bekend.
Klimaat
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]Troch de waarme Golfstream wurdt it net bot kâld op Spitsbergen en bliuwe de wetteren om it eilannen hinne it grutste part fan it jier frij fan iis en befarber. De temperatuer yn de winter is trochstrings -12 °C en yn de simmer +5 °C. De westkant is waarmer as de eastkant; dat komt troch de rin fan de Golfstream.
Delsettings
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]Barentsz is ek de nammejouwer fan it plak Barentszburch, de twadde delsetting op de eilannen. Oare bewenne delsettingen binne Sveagruva (210 ynwenners.) en Ny-Ålesund (40 ynwenners).
Dêrneist binne der noch in oantal Noarske waarstasjons en in oantal ferlitten plakken lykas Smeerenburch, Pyramiden en Grumant. Yn de 17e iuw hawwe de Nederlanners in treansiederij hân yn Smeerenburch.
Trivia
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]- Tsjintwurdich is Spitsbergen yn 'e measte talen Svalbard, nei Noarsk foarbyld. Yn dy talen wurdt de namme "Spitsbergen allinnich brûkt foar it haadeilân Spitsbergen. De oarspronklike -Hollânske- namme Spitsbergen foar 'e hiele arsjipel wurdt hjoed-de-dei noch brûkt yn it Nederlânsk, Russysk, Dútsk en it Frysk.
- It boppeste part fan it haadeilân Spitsbergen hjit Ny Friesland (Nij Fryslân).
-
Kaart fan Spitsbergen
-
Reliëfkaart
Keppelings om utens
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]- Algemiene ynformaasje oer Spitsbergen
- Ynformaasje en foto's oer Spitsbergen, benammen oer de natuer
- Reisferslach mei in protte (natuer)foto's en ynformaasje oer Spitsbergen
- Spitzbergen (Natural and human history, fotos, trip reports, literature. English and German)
- Foto's en kaarten fan Spitsbergen (Ingelsk- en Frânsktalich)