Romaniotoj
 | |
|---|---|
| etna komunumo | |
| judoj | |
| Ŝtatoj kun signifa populacio | |
La Romaniotaj Judoj aŭ simple Romaniotoj (greke Ῥωμανιῶτες, Rhomaniótes; hebree רומניוטים, Romanjotim) estas grekparolanta etna juda komunuma loka de la Orienta Mediteraneo [1]. Ili estas unu el la plej malnovaj judaj komunumoj en ekzisto kaj la plej malnova juda komunumo en Eŭropo. La Romaniotoj estis kaj restas, historie distingitaj de la Sefardoj, kelkaj de kiuj setliĝis en Otomana Grekio post kiam la Granda Forpelo de Judoj el Hispanio kaj tiu de Portugalio post 1492.
La ĉefa loĝlando estas Grekio, kie ili loĝis en multaj grandaj urboj: Ateno, Ioanino, Tesaloniko. La Dua Mondmilito estis katastrofo por komunumoj. De la 77 377 Romaniotoj, nur 10 000 postvivis la holokaŭston.
Lingvokulturo
[redakti | redakti fonton]
La lingvo de la Romaniotoj estis la hebrea-greka. Ili portis plejparte grekajn familiajn nomojn; eĉ iliaj sinagogoj havis grekajn nomojn. Alia nomo por la Romaniot-komunumo estis "gregos" (laŭlitere "grekoj" en la jud-hispana).
Post la falo de Bizanco (Konkero de Konstantinopolo), la Otomana Regno iĝis la loko de setlejo de la Romaniotoj. En 1547, traduko de la Pentateŭko de la hebrea en la hebrea-grekan (en hebreaj literoj) kaj la latina estis publikigita en Istanbulo.
Ĝis la komenco de la 16-a jarcento, la Romaniotoj restis la ĉefa juda komunumo en la tradiciaj loĝlokoj. Tamen, kun kreskanta juda enmigrado de Eŭropo, precipe de Hispanio kaj Portugalio, la proporcio de Romaniotoj komencis malkreski akre, kaj la nombro da iliaj sinagogoj malpliiĝis.
La romaniota lingvo aŭ dialektoj daŭris ĝis Dua Mondmilito en kelkaj komunumoj en Grekio; post la milito, tiuj komunumoj (aŭ siaj restaĵoj) ŝanĝis al la moderna greka.
Nuntempe, entute, pli ol 50 homoj parolas la romaniotan lingvon, kelkdekoj el kiuj loĝas en Israelo [2].
Referencoj
[redakti | redakti fonton]- ↑ Mattheou, Dimitris. (2010-04-08) Changing Educational Landscapes: Educational Policies, Schooling Systems and Higher Education - a comparative perspective (angle). Springer Science & Business Media, p. 160. ISBN 978-90-481-8534-4.
- ↑ Ethnologue report for language code: yej. Arkivita el la originalo je 2009-04-16. Alirita 2011-10-03.
Eksteraj ligoj
[redakti | redakti fonton]- Kehila Kedoŝa Janina Sinagogo kaj Muzeo, Romaniota Sinagogo en Novjorko: Oficiala retejo
- La Asocio de Amikoj de greka judoj
- Unueca Frateco Societo Bono Espero de Janina Inc.
- Seder Tefillot ke-minhag kehillot Romaniotaj, Venecio 1545, Romaniota preĝa libro por la labortagoj kaj festoj
- Deborah S. Esquenazi, "La pre-Aŝkenazi kaj Sefardi Romaniotaj Judoj", Jerusalem Poŝta Revuo, 5a de oktobro, 2006
- Isaac Dostis, "Farewell Mia Insulo"