Saltu al enhavo

Funkcia grupo

El Vikipedio, la libera enciklopedio

En la kemio oni nomas funkcia grupo la atomgrupojn specife en organikaj kombinaĵoj, kie ili forte karakterizas trajtojn de la materialo kaj la kemiajn reakciajn ecojn. La kombinaĵoj, kiuj portas la saman funkcian grupon grupiĝas pro la similaj ecoj en materialgrupoj.

La funkcia grupo troviĝas aŭ en la prefikso aŭ en la sufikso, se ne ekzistas malnova nomo por la kombinaĵo.

Strukturo Nomo Prefikso Sufikso Reprezentanto
R-OH hidroksila grupo "Hidroksi-" "-olo " Metanolo Fenolo
R-SH tiola grupo "Tio-" "-tiolo" Metanotiolo Tiofenolo
R-C=OH aldehida grupo   "-alo"
Formaldehido
Acetono karbonila grupo, ketogrupo "Okso-", "Keto-" "-ono"
Acetofenono
Acetono karbonila grupo Estearato de n-ila
Etila acetato
R-X halogenido(F, Cl, Br, J) "Halogen- "  
Acetila jodido
Acetila klorido acetila grupo "Acetil-" acetil-koenzimo A, acetil-ĥolino
Acetila klorido
R-COOH karboksila grupo "Karboksi-" "-acido"
Formiata acido
R1-C=C=R2 duobla ligo   "-eno"
Etileno
R1-CΞC-R2 triobla ligo   "-in"
Acetileno
R-SO3H "-sulfonata acido"
Metanosulfonata acido
R-CΞN Nitrilgrupo "ciano-" "-nitrilo"
Acetonitrilo
R-NH2 aminogrupo "Amino-" "-amino"
Metilamino
R-NO2 Nitrogrupo "Nitro-"  
Nitrometano
R1-N=N=R2 Azogrupo "Azo-"  
Duazometano
R1-N=O Nitrozogrupo    
Nitrozila jodido
R1-O-O-R2 peroksido "Peroksi-"  
Hidrogena peroksido
Fosfata acido fosfato    
Trietila fosfato

La plimulto de la alligita funkcia grupo ofte forte influas la kemiajn kaj fizikajn ecojn de la fina materialo.

Ĉi-sube prezentiĝas en komparo la 2 derivaĵoj de (alkano) butano:

Derivaĵo Kemia kombinaĵo Duon-strukturaj formuloj Ecoj
Fina kombinaĵo n-butano senodora
karboksila kombinaĵo Butanata acido ankaŭ butirata acido acida, fiodora
Amina kombinaĵo 2-butanamino ankaŭ sek-butilamino baza, fiŝodora


La funkciaj grupoj sen aliatomoj kiel C=C kun duobla aŭ triobla ligo ne estas veraj funkciaj grupoj; ili estas strukturaj grundoj de la kemiaj konmbinaĵoj, kaj mem ne estas tre reakciemaj.

Ĉe benzolo oni parolas nur malofte pri funkcia grupo de duoblaj ligoj, kvankam tio karakterizas la kemiajn ecojn de tiu kombinaĵo (funkcia grupo: aromata sistemo).

Eksteraj ligiloj

[redakti | redakti fonton]