Wikipedia

UNESCO

Nazio Batuen organismo espezializatua
(«Unesco» orritik birbideratua)

Hezkuntza, Zientzia eta Kulturarako Nazio Batuen Erakundea edo UNESCO[1] (ingelesez: United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization) hezkuntza, zientzia eta kulturarako Nazio Batuen erakundea da.

UNESCO
Datuak
Izen laburraUNESCO eta ONUÉSC
MotaNazio Batuen agentzia espezializatua, nazioarteko erakundea, gobernu arteko erakundea eta erakundea
Jarduera
KidetzaGlobal Citizen Science Partnership (en) Itzuli eta Global Academic Integrity Network
Kide kopurua193 (2019)
Eskumendekoak
UNESCO Chair on Cyberspace and Culture (en) Itzuli, Scientific Committee on Problems of the Environment (en) Itzuli, UNESCO Institute for Statistics (en) Itzuli, Iranian National Commission for UNESCO (en) Itzuli eta Hylean Amazon Institute (en) Itzuli
Negozio dibisioak
UNESCO office United States (en) Itzuli, UNESCO office Qatar (en) Itzuli, UNESCO office Netherlands (en) Itzuli, UNESCO office Egypt (en) Itzuli eta UNESCO office Afghanistan (en) Itzuli
Agintea
LehendakariaAudrey Azoulay
Egoitza nagusi (1958–)
JabeaNazio Batuen Erakundea
Zeren jabe
The Symbolic Globe (en) Itzuli eta World Heritage Centre (en) Itzuli
Historia
Sorrera1945eko azaroaren 16a
Ordezkatzen duInternational Committee on Intellectual Cooperation (en) Itzuli
Jasotako sariak
Peabody Awards  (1958)
webgune ofiziala
Facebook: unesco Twitter: UNESCO Instagram: unesco VK: unesco LinkedIn: unesco Youtube: UCkD7gm3Am3M3k156lk46t3A Pinterest: unesco GitHub: UNESCO Edit the value on Wikidata

1945eko azaroaren 16an sortu zuten Londresen. Munduko herrialde behartsuetan ikastetxeak egiten laguntzen du, baita liburuak argitaratu eta literatura eta hizkuntza gutxituak sustatu ere. Egungo presidentea Audrey Azoulay frantziarra da.

UNESCOren helburua bakea eta segurtasuna da lortzea hezkuntza, zientzia eta kulturaren bidez. Esan bezala, erakundeak herrien garapena lortu nahi du baliabide natural eta kulturaren bidez. Munduko herriak modernizatu eta aurreratzea haren xedea da, baina kulturaren aniztasuna eta nortasuna galdu gabe. Erakundeak lan handia egiten du herriak alfabetatzen: hartarako, eskolak eraikitzen ditu, baita irakasleak trebatu ere.

UNESCOren helburu nagusiak, laburbilduta, hauek dira:

  • Denentzat, kalitateko hezkuntza lortzea eta etengabeko ikasketa.
  • Zientzia bultzatzea, garapen iraunkorra lortzeko.
  • Gizarte- eta etika- erronka berriei aurre egitea.
  • Kultura askotarikoa, bakea eta elkarrizketa sustatzea.
  • Komunikazioa eta informazioa erabiltzea, herri-jakintza eraikitzeko.

Lan handiena Afrikan egiten du.

Historia

aldatu

Sorrera

aldatu

UNESCOren jatorria 1921eko irailaren 19ra jarraitu daiteke, non Nazioen Ligaren Batzarrak nazioarteko kooperazio intelektuala garatuko zuen komisio baten aukeraketa eskatu zuen. Kooperazio intelektual horren barnean hezkuntza hitza azaltzen ez den arren, alor garratzitsuenetakoa da; garapen kultural eta zientifikoaz gain.[2][3]

Eskakizunaren erantzun moduan, 1922ko urtarrilaren 4an, Kooperazio Intelektualaren Nazioarteko Batzordea (International Committee on Intellectual Cooperation, ICIC) eratu zen.[4] Kontsulta-erakunde hau Nazioen Ligaren komisioa zen, Mendebaldeko Europa inguruan garatua. Erakundearen zuzendarietako batzuk Henri Bergson (1922-1925), H. A. Lorentz (1925-1928) eta Gilbert Murray (1928-1939) izan ziren; beste partaide aipagarri batzuk Albert Einstein, Marie Curie, Robert A. Millikan, eta Gonzague de Reynold izanik. [5][6] Hurrenez, ICICaren erakunde betearazle bezala Kooperazio Intelektualerako Nazioarteko Institutua (International Institute for Intellectual Cooperation, IIIC) eratu zen 1924ko irailean, Parisen.[7] Halaber, II. Mundu Gerrak erakundeen lana eten zuen.[8]

Organizazio pribatu eta garaikideen artean, 1925eko abenduan Nazioarteko Hezkuntza Bulegoa (International Bureau of Education, IBE) sortu zen. Gonernuz Kanpoko Erakunde (GKE) bezala jardun dute nazioarteko hezkuntza ahaleginak bultzatzen beren sorkuntzatik, 1952an komisio bateratua eratu eta 2021. urtean UNESCOren parte bilakatu zirelarik.[2][9]

Erakundearen egitura

aldatu

Idazkaritza

aldatu

Idazkaritza UNESCO erakundearen arlo betearazlea da. Zuzenari-Generalak eta honek hautaturiko Staff edo pertsonalak osatzen dute. Pertsonala, Zerbitzu profesional eta Zerbitzu Generalen kategoriatan sailkatzen da; orohar, 700 langileetara heltzen delarik, erakundearen mundu osoko 53 ofizinetan banatuak.[10]

Zuzendari-Generalak

aldatu

UNESCOko zuzendariak, gaur egun lau urteko termino baten ostean elekzio bidez bozkatzen dira Konferentzia Generalean. Hasiera batean terminoak 6 urtekoak ziren bitartean. UNESCOko zuzendari-generalen zerrenda:

Izenak Jatorria Datak
 
Julian Huxley[11] 		(  Erresuma Batua) 1946-1948
 
Jaimes Torres Bodet[11] 		(  Mexiko) 1948-1952
 
John W. Taylor[11] 		(  AEB) 1952-1953
 
Luther H. Evans[11] 		(  AEB) 1953-1958
 
Vittorino Veronese[11] 		(  Italia) 1958-1961
 
René Maheu[11] 		(  Frantzia) 1961-1974
 
Amadou-Mahtar M'Bow[11] 		(  Senegal) 1974-1987
 
Federico Mayor Zaragoza[11] 		(  Espainia) 1987-1999
 
Koichiro Matsuura[11] 		(  Japonia) 1999-2009
 
Irina Bokova[11] 		(  Bulgaria) 2009-2017
 
Audrey Azoulay[12] 		(  Frantzia) 2017-

Batzorde exekutiboa[13]

aldatu
Terminoa I. Taldea

(9 leku)

II. Taldea

(7 leku)

III. Taldea

(10 leku)

IV. Taldea

(12 leku)

V.a. Taldea

(13 leku)

V.b. Taldea

(7 leku)

2012–2015   Austria

  Frantzia

  Italia

  India

  Espainia

  Erresuma Batua

  Ameriketako Estatu Batuak

  Txekia

  Montenegro

  Ipar Mazedonia

  Errusia

[[  Brasil]]

[[  Kuba]]

  Ekuador

  Mexiko

[[  Afganistan]][[  Indonesia]]

[[  Pakistan]]

[[  Papua Ginea Berria]]

[[  Hego Korea]]

  Thailandia

  Angola

  Etiopia

  Gabon

  Gambia

  Malawi

  Mali

  Namibia

  Nigeria

  Jordania

  Tunisia

  Arabiar Emirerri Batuak

2014–2017   Alemania

  Herbehereak

  Suedia

  Albania

  Estonia

  Ukraina

  Argentina

  Belize

  El Salvador

  Dominikar Errepublika

  Saint Kitts eta Nevis

  Trinidad eta Tobago

  Bangladesh   India

  Txina

  Nepal

  Japonia

  Turkmenistan

  Txad

  Ginea

  Maurizio

  Mozambike

  Togo

  Uganda

  Aljeria

  Egipto

  Kuwait

  Maroko

2017–2019   Frantzia

  Italia

  Grezia

  Espainia

  Erresuma Batua

  Lituania

  Errusia

  Serbia

  Eslovenia

  Brasil

  Haiti

  Nikaragua

  Mexiko

  Paraguai

  India

  Iran

  Malaysia

  Pakistan

  Hego Korea

  Sri Lanka

  Vietnam

  Kamerun

  Boli Kosta

  Ghana

  Kenya

  Nigeria

  Senegal

  Hego Afrika

  Libano

  Oman

  Qatar

  Sudan

2019–2023   Frantzia

  Italia

  Suitza

  Espainia

  Alemania

  Herbehereak

  Hungaria

  Polonia

  Errusia

  Serbia

  Argentina

  Uruguai

  Brasil

  Dominikar Errepublika

  Afganistan

  Kirgizistan

  Filipinak

  Pakistan

  Hego Korea

  Thailandia

  Benin

  Kongo

  Ginea

  Ghana

  Kenya

  Namibia

  Senegal

  Togo

  Saudi Arabia

  Arabiar Emirerri Batuak

  Tunisia

UNESCOren estatu parte-hartzaileak

aldatu

Azken datuen arabera, 2022ko ekainean, UNESCOk 193 estatu parte-hartzaile eta 11 estatu erlazionatu ditu.[14][15]

UNESCOko GKE ofizialak

aldatu

UNESCO 322 nazioarteko gobernuz kanpoko erakunderekin (GKE) erlazionaturik dago: [16]

  • Co-ordinating Committee for International Voluntary Service (CCIVS).
  • Education International (EI).[17]
  • International Association of Universities (IAU).[18]
  • International Baccalaureate (IB).[19]
  • International Council for Film, Television and Audiovisual Communication (IFTC).[20]
  • International Council for Philosophy and Humanistic Studies (Conseil International de Philosophie et des Sciences Humaines; publishes Diogenes (CIPSH).[21]
  • International Council of Museums (ICOM).
  • International Council of Organizations of Folklore Festivals and Folk Arts (Conseil International des Organisations de Festivals de Folklore et d'Arts Traditionnels) (CIOFF).
  • International Council of Sport Science and Physical Education (ICSSPE).
  • International Council on Archives (ICA).
  • International Council on Monuments and Sites (ICOMOS).
  • International Federation of Journalists (IFJ).
  • Liburutegien Elkarte eta Erakundeen Nazioarteko Federazioa (IFLA).
  • International Federation of Poetry Associations (IFPA).
  • International Music Council (IMC).
  • International Police Association (IPA).
  • International Science Council (formerly ICSU and ISSC) (ISC).
  • International Scientific Council for Island Development (INSULA).
  • International Theatre Institute (ITI).
  • International Union for Conservation of Nature and Natural Resources (IUCN).
  • International Union of Technical Associations and Organizations (IUTAO).
  • Union of International Associations (UIA).
  • World Association of Newspapers (WAN).
  • World Federation of Engineering Organizations (WFEO).
  • World Federation of UNESCO Clubs, Centres and Associations (WFUCA).

Izendapen eta Zerrendak

aldatu

Erreferentziak

aldatu
  1. ↑ Euskalterm: [Hiztegi Terminologikoa] [2005]
  2. ↑ a b unesdoc.unesco.org (Noiz kontsultatua: 2022-06-04).
  3. ↑ Plenary Meetings, Records of the Second Assembly, Geneva: League of Nations, 5 September – 5 October 1921
  4. ↑ Les réseaux de la coopération intellectuelle. La Société des Nations comme actrice des échanges scientifiques et culturels dans l'entre-deux-guerres https://tel.archives-ouvertes.fr/tel-01853903/document
  5. ↑ (Frantsesez) Grandjean, Martin. (2018-06-15). Les réseaux de la coopération intellectuelle. La Société des Nations comme actrice des échanges scientifiques et culturels dans l'entre-deux-guerres. Université de Lausanne (Noiz kontsultatua: 2022-06-04).
  6. ↑ Meylaerts, Reine. (2020). «Cultural Mediators and Their Complex Transfer Practices» Cultural Organizations, Networks and Mediators in Contemporary Ibero-America (Routledge)  doi:10.4324/9780429299407-4. ISBN 978-0-429-29940-7. (Noiz kontsultatua: 2022-06-04).
  7. ↑ «Wayback Machine» web.archive.org 2021-08-19 (Noiz kontsultatua: 2022-06-04).
  8. ↑ Hamen, Susan E.. (2014). The Great Depression and World War II : 1929-1945. ISBN 978-1-62403-178-6. PMC 870724668. (Noiz kontsultatua: 2022-06-04).
  9. ↑ unesdoc.unesco.org (Noiz kontsultatua: 2022-06-04).
  10. ↑ (Ingelesez) https://plus.google.com/+UNESCO. (2012-09-25). «Governance» UNESCO (Noiz kontsultatua: 2022-06-03).
  11. ↑ a b c d e f g h i j (Ingelesez) https://plus.google.com/+UNESCO. (2017-11-14). «UNESCO's former Directors-General» UNESCO (Noiz kontsultatua: 2022-06-03).
  12. ↑ (Ingelesez) «Director-General, Audrey Azoulay | UNESCO» www.unesco.org (Noiz kontsultatua: 2022-06-03).
  13. ↑ (Ingelesez) «Chairperson | UNESCO» www.unesco.org (Noiz kontsultatua: 2022-06-03).
  14. ↑ (Ingelesez) https://plus.google.com/+UNESCO. (2012-09-06). «Member States» UNESCO (Noiz kontsultatua: 2022-06-03).
  15. ↑ (Ingelesez) https://plus.google.com/+UNESCO.+«Countries» UNESCO (Noiz kontsultatua: 2022-06-03).
  16. ↑ «Organizations maintaining official relations with UNESCO | UNESCO NGO - db» web.archive.org 2012-06-25 (Noiz kontsultatua: 2022-06-03).
  17. ↑ (Ingelesez) «Education International» Education International (Noiz kontsultatua: 2022-06-03).
  18. ↑ «IAU - International Association of Universities - The Global Voice of Higher Education» www.iau-aiu.net (Noiz kontsultatua: 2022-06-03).
  19. ↑ (Ingelesez) «International education» International Baccalaureate® (Noiz kontsultatua: 2022-06-03).
  20. ↑ (Italieraz) «CICT - ICFT | International Council for Films and Television» Cict (Noiz kontsultatua: 2022-06-03).
  21. ↑ «The International Council for Philosophy and Human Sciences» www.cipsh.net (Noiz kontsultatua: 2022-06-03).
  22. ↑ (Ingelesez) Centre, UNESCO World Heritage. «UNESCO World Heritage Centre - World Heritage List» UNESCO World Heritage Centre (Noiz kontsultatua: 2022-06-03).
  23. ↑ (Ingelesez) https://plus.google.com/+UNESCO. (2019-10-08). «World Network of Biosphere Reserves» UNESCO (Noiz kontsultatua: 2022-06-03).
  24. ↑ (Ingelesez) https://plus.google.com/+UNESCO. (2019-02-25). «UNESCO Global Geoparks (UGGp)» UNESCO (Noiz kontsultatua: 2022-06-03).
  25. ↑ «creative cities map | Creative Cities Network» en.unesco.org (Noiz kontsultatua: 2022-06-03).
  26. ↑ (Ingelesez) «UNESCO - Browse the Lists of Intangible Cultural Heritage and the Register of good safeguarding practices» ich.unesco.org (Noiz kontsultatua: 2022-06-03).
  27. ↑ «UNESCO Atlas of the World's Languages in danger» www.unesco.org (Noiz kontsultatua: 2022-06-03).

Kanpo estekak

aldatu
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=UNESCO&oldid=9917826"(e)tik eskuratuta