Kùltura
Kùltura – to wieloznaczeniowi pòchwôt, jaczi je różno interpretowóny w rozmajitëch ùczbach. Kùlturã mòżno w skrodzeniém òpisac jakò òglową lëdzką wërobinã, tak materialną jak i niématerialną (np. kaszëbsczé wësziwanié żukòwsczégò sztélu).
W codniowim rozmienim pòchwôt „kùltura” zamanówszë szlachùje za rozmajitima fòrmama kùńsztu: téatrã, mùzyką, filmã. Je to scësnienié tegò pòchwatu, chtëren mô wiele znaczeniów[1].
Wedle Édwarda Burnetta Tylora kùltura je złożoną całownotą, jakô òbjimô wiédzã, wierzenia, kùńszt, òbëczajnotã, prawa, zwëczi i jiné szëczi i nôłożënczi zwëskóné przez lëdzy jakno nôleżników spòlëznë. W jegò definicji kùltura przërównónô òsta do cywilizacje[2].
Wedle Ruth Benedict kùltura je złożoną całoscą, w jaczi zebróné są nônãtë zwënégòwóné przez człowieka jakno nôleżnika spòlëznë[3].
Bronisłôw Malënowsczi za zestôwné dzéle definicji kùlturë ùznôł nôrzãdza i zjôdné dobra, ùrôbné wskôzë spòlëznowëch karnów, lëdzczé deje i szëczi, a téż wierzenia i òbëczaje[3].
Wedle Stanisława Òssowsczégò kùltura jest gwësną parłãczą psychicznëch rozrządzënków erbòwónëch w zôkrãżim gwësny wëcmaniznë. Definicja ta dôwô cësk na psychòlogiczny pòzdrzatk w przëswòjiwanim kùlturë – wôżné tuwò są spòsobë ùczeniô sã, fòrmòwaniô kùlturowëch nônãtów, przëjimaniô normów òbrzésznëch w gwësny wespòlëznie. Wedle jegò teòrii kùltura mô wiôldżi cësk na sztôłtowanié jestë człowieka[3].
Etimòlogiô pòzwë
[edicëjô | editëjë zdrój]Słowò „kùltura” pòchôdô z łacyńsczégò jãzëka: colo, colere, colui, cultum – ‘dozerac, chòwac’, chtërno bëło związóné z òbrôbianim rolë: cultus agri. Na pòczątkù wic kùltura bëła związónô z gbùrstwã, òznôczała staranié człowieka, chtëren dozérôł swòje pòle[1].
Przëpisczi
[edicëjô | editëjë zdrój]- ↑ 1,0 1,1 Elżbiéta Bùgajnô, Na stikù historii i kùlturë [w:] „Biuletyn Radzëznë Kaszëbsczégò Jãzëka” 2o13, s. 113.
- ↑ Danuta Pioch, Bëcé tematiczi sparłãczony z kùlturą w kaszëbsczi edukacji [w:] „Biuletyn Radzëznë Kaszëbsczégò Jãzëka” 2o13, s. 138.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Danuta Pioch, Bëcé tematiczi sparłãczony z kùlturą w kaszëbsczi edukacji [w:] „Biuletyn Radzëznë Kaszëbsczégò Jãzëka” 2o13, s. 139.