Central Park

Central Park
Llugar Históricu de los EE.XX.
parque urbano (es) y atraición turística
Llocalización
País	Estaos Xuníos
Estaos	Nueva York
Ciudá	Nueva York
Borough	Manhattan
Coordenaes	40°46′57″N 73°57′58″W
Central Park Central Park (los EE.XX.)
Historia y usu
Apertura	1856
Xestión	Central Park Conservancy (es)
Arquiteutura
Arquiteutu/a	Frederick Law Olmsted Calvert Vaux
Superficie	341 ha
Patrimoniu de la Humanidá
Criteriu	(ii) y (iv)
Rexón	Europa y América del Norte
Inscripción	)
NRHP	66000538
Visitantes añales	0
Instalaciones
Formáu por	Central Park Mall (en) , Strawberry Fields (es) , North Woods and North Meadow (en) , Aguja de Cleopatra (Nueva York) (es) , The Ramble and Lake (en) , Jacqueline Kennedy Onassis Reservoir (es) , Sheep Meadow (en) , Wollman Rink (en) , Central Park Carousel (en) , Zoológico de Central Park (es) , angel del agua (es) , Delacorte Theater (en) , The Pond and Hallett Nature Sanctuary (en) y Harlem Meer (en)
Web oficial

El Central Park ye un parque urbanu públicu asitiáu nel distritu metropolitanu de Manhattan, na ciudá de Nueva York, Estaos Xuníos. El parque tien forma rectangular y dimensiones averaes de 4000 x 800 m, siendo más grande que dos de les naciones más pequeñes del mundu; ye cuasi dos veces más grande que Mónacu y cuasi ocho veces más que la Ciudá del Vaticanu.

Con unos 37,5 millones de visitantes al añu, Central Park ye'l parque más visitáu de los Estaos Xuníos (anque'l Fairmount Park de Filadelfia ye diez veces más grande, Central Park tien 2,5 vegaes más visitantes, y los 37,5 millones de visitantes añales que recibe Central Park quintupliquen los que visiten el Parque nacional del Gran Cañón, en Arizona). Amás, la so apaición en numberoses películes y en programes de televisión, convertir n'unu de los parques urbanos más famosos del mundu. El parque ta dirixíu pola Central Park Conservancy, una empresa privada ensin ánimu d'arriquecimientu, que tien un contratu col Departamentu de Parques y Ociu de Nueva York.

Central Park llenda pol norte cola 110th Street, pol oeste cola cai Central Park West, pol sur cola 59th Street y pol este cola Quinta Avenida. Los tramos d'estes cais que pasen alredor de Central Park son conocíes de normal col nome de Central Park North, Central Park South y Central Park West, respeutivamente; anque la Quinta Avenida caltién el so nome al so pasu pel llau este del parque. Central Park tien la so propia seición censal nos Estaos Xuníos, el númberu 143. Según el Censu de 2000, la población del parque ye de dieciocho persones, doce homes y seis muyeres, con una media d'edá de 38,5 años. L'actual valor inmobiliariu de Central Park envalórase que ye d'unos 528 783 552 000 dólares según l'apreciación de Miller Samuel.

El parque foi diseñáu por Frederick Law Olmsted y Calvert Vaux, quien más tarde crearon el Brooklyn's Prospect Park.

Ente que gran parte del parque paez natural, contién dellos llagos artificiales, dos pistes de patinaxe sobre xelu y árees de yerba usaes pa diverses actividaes deportivu.

El parque ye un popular oasis p'aves migratories, lo que lo convierte nun llugar allegáu por observadores de páxaros.

Historia

Proyeutu del parque

El parque nun formaba parte del Plan de los Comisarios de 1811; sicasí, ente 1821 y 1855 l'área metropolitana de Nueva York cuadruplicó la so población. Como la ciudá ampliárase, la xente tenía pocos espacios abiertos a los qu'allegar y diba principalmente a los campusantos p'alloñar de la ruidosa y caótica vida de la ciudá. Poco dempués, la necesidá per parte de la ciudá de Nueva York de tener un gran parque públicu foi espresada pol poeta y redactor del entós Evening Post (l'actual New York Post), William Cullen Bryant, y pol primera arquiteutu paisaxísticu d'Estaos Xuníos, Andrew Jackson Downing, qu'empezó a faer pública la necesidá que tenía la ciudá d'un parque públicu en 1844. Un llugar elegante pa la conducción al campu, como'l Monte de Boulogne en París o'l Hyde Park de Londres, foi'l motivu pol que munchos neoyorquinos influyentes sofitaron la idea, y en 1853 la llexislatura del Estáu de Nueva York dio 2,8 km², l'área asitiada ente les cais 59 y 110, pa la creación del parque, ya impunxo un presupuestu máximu de 5 millones de dólares.

Un planu del Central Park de 1875

Desarrollu inicial

El estáu de Nueva York designó una comisión pa Central Park cola función de supervisar el desenvolvimientu del parque y, en 1857, la comisión entamó un concursu pa escoyer el diseñu del parque. El paisaxista Frederick Law Olmsted y l'arquiteutu inglés Calvert Vaux desenvolvieron un diseñu llamáu Greensward Plan, que foi escoyíu como'l diseñu ganador. Según Olmsted, el parque foi «de gran importancia, siendo realmente'l primer parque fechu nesti sieglu, lo que ye un gran signu d'un bon desenvolvimientu democráticu...», una opinión que probablemente adoptaría mientres los sos varios viaxes per Europa en 1850. Mientres aquel viaxe, Olmsted visitó dellos parques. Ésti quedó particularmente impresionáu pol Parque Birkenhead, asitiáu cerca de Liverpool, Reinu Xuníu, que foi inauguráu en 1847, convirtiéndose nel primer parque públicu del mundu.

Delles influencies confluyeron na realización del diseñu. Campusantos paisaxísticos, como los campusantos de Mount Aurbun (Cambridge, Massachusetts) o'l de Green-Wood (Brooklyn, Nueva York), fueron un exemplu de paisaxes idílicos y naturalistes. La innovación más influyente nel diseñu de Central Park foi qu'había caminos distintos pa peatones, carruaxes de caballos y otros vehículos. El tráficu comercial foi dafechu despintáu y redirixíu a calzaes fundíes, arrodiaes de trupos arbustos, pa nun alteriar la impresión rústica del parque. El Greensward Plan contenía la construcción d'aproximao 36 pontes, toos ellos diseñaos por Vaux, cada unu distintu del otru, utilizando como materiales granitu y esquistu de mica, con encaxes de fierro d'estilu neogóticu.

Antes d'empezar la so construcción, túvose que desallugar a toles persones que vivíen nel futuru allugamientu del parque, de les cualos la mayor parte yeren afroamericanos llibres ya inmigrantes d'orixe alemán o irlandés. Na so mayoría vivíen en pequeños pueblos asitiaos en Manhattan, como Séneca, Harsenville, el Distritu Piggery y el Conventu de les Hermanes de la Caridá. Los aproximao 1600 residentes de clase trabayadora qu'ocupaben l'área naquella dómina fueron desanunciaos, conforme a la regla d'espropiación, mientres 1857, y Séneca y parte d'otres comunidaes fueron baltaes pa la construcción del parque.

Mientres la construcción del parque, Olmsted tuvo constantemente confrontado colos comisionados de parque, la mayoría de los cualos fuera designada pol conceyu de la ciudá. En 1860, Olmsted foi desaposiáu del so cargu de superintendente de Central Park y foi sustituyíu por Andrew Haswell Green, l'ex-presidente de la Xunta d'Educación de Nueva York. A pesar de que Haswell tenía relativamente poca esperiencia, consiguió entainar la construcción y peracabar les negociaciones pa la compra de 0,26 km² adicionales asitiaos nel estremu norte del parque, ente la 106th Street y la 110th Street, que fueron utilizaos pa construyir el Harlem Meer, una llaguna.

Pintura del Central Park pel iviernu

Ente 1858 y 1873, la construcción del parque avanzara notablemente y la mayor parte de les barreres iniciales fueren devasaes. Mientres esti periodu, más de 14 000 m³ de tierra fueron tresportaos dende Nueva Jersey porque'l terrén orixinal nun tenía la calidá abonda como p'allugar los numberosos árboles, arbustos y plantes que'l Greensward Plan tenía previstos. Cuando'l parque foi oficialmente rematáu en 1873, más de diez millones de carretes de material, incluyendo la tierra y roques que teníen de ser quitaes del área a mano, fueren tresportaes pol parque, incluyendo más de cuatro millones d'árboles, arbustos y plantes que representaben les aproximao 1500 especies qu'anguaño se pueden contemplar nel parque.

Principios del sieglu XX

Vista de Central Park dende'l Rockefeller Center en 1935

Tres la finalización del parque, ésti degradóse. Unu de los principales motivos polo qu'esto asocedió foi'l desinterés amosáu pol Tammany Hall, el clientelismu políticu, que yera la mayor fuercia político de la Nueva York d'entós.

Col cambéu de sieglu, el parque encaró dellos nuevos retos. El automóvil fuera inventáu nun hai enforma tiempu y, poro, yera muncho más contaminante, lo que perxudicaba al parque. Tamién, la forma de pensar de la xente empezaba a camudar. Enantes los parques yeren usaos pa pasiar y faer meriendes nun ambiente idílico, pero naquellos momentos tamién yeren utilizaos pa realizar deportes. Tres la disolución de la Comisión de Central Park en 1870, la salida de Andrew Hawsell Green del proyeutu y la muerte de Vaux en 1895, l'esfuerciu por caltener el parque foi menguando gradualmente, y había poques o nengunes tentatives de sustituyir los árboles, arbustos y plantes muertos o'l verde foliáu. Mientres delles décades, les autoridaes fixeron pocu o nada pa prevenir el vandalismu y llimpiar el parque.

Robert Moses.

Tou esto camudó en 1934, cuando Fiorello LaGuardia foi escoyíu alcalde de Nueva York y unificó los cinco departamentos entós esistentes rellacionaos col parque, y ordenó al renombráu urbanista Robert Moses reorganizar el parque.

L'historiador Robert Caro escribió que Moses atopó Central Park fechu una ruina que los sos «verdes, insembrados, yeren estensiones de tierra desnudes, decoraos colos parches desordenaos de yerba y badullos, que se converten en furacos de polvu col tiempu secu y furacos de fango col húmedu... El formosu parque aparentaba la escena de la mañana siguiente a una fiesta selvaxe. Los bancos taben entornaos, y les sos pates apuntaben al cielu.»

Pero en verdá, en namái un añu, Moses llogró reorganizar Central Park, amás d'otros parques de Nueva York; el verde y les flores fueron replantados, árboles y arbustos muertos fueron sustituyíos y les pontes fueron reparaos. Tamién se realizaron variaciones nel diseñu y la construcción orixinales; por casu, el Croton Lower Reservoir foi reemplazáu pol Great Lawn, un gran prau. La intención del Greensward Plan, que yera la de crear un paisaxe idílico, foi combinada cola visión de Moses d'un parque pa ser usáu con oxetivos lúdicos. Por ello construyeron diecinueve patios y doce campos de fútbol y balonmano. Moses tamién llogró asegurar fondos del programa New Deal, según donaciones públiques, asegurando d'esta forma que'l parque tuviera un nuevu aspeutu.

Vista de The Lake (El Llagu) col edificiu Beresford al fondu.

1960-1980

Los años 1960 marcaron l'empiezu d'una era d'acontecimientos en Central Park que reflexó los estendíos enclinos culturales y polítiques de la dómina. El festival añal de teatru públicu, Shakespeare in the Park, foi realizáu per primer vegada en 1962. Esti eventu ye vistu gratuitamente cada branu por unes 80 000 persones. Munchos actores famosos anguaño actuaron nesti festival de primeres de les sos carreres: Llinda Ronstadt, George C. Scott, Kevin Kline, Blythe Danner, Denzel Washington, Richard Dreyfuss, Gregory Hines, Raúl Juliá, Glenn Close, Al Pacino y Michelle Pfeiffer, ente otros.

El 23 de mayu de 1963 Central Park foi declaráu Llugar Históricu Nacional de los Estaos Xuníos, ye dicir que pasó a ser consideráu oficialmente como un llugar d'interés históricu de dichu país..

Les aveníes norte a sur permanecen cerraes les fines de selmana y díes feriaos.

Nel branu de 1966, John V. Lindsay, alcalde de Nueva York por dos mandatos (1966-73), él mesmu un vidueñu ciclista, empecipió una prohibición d'automóviles les fines de selmana nel Parque Central pal esfrute de los ciclistes y públicu per igual - una política que se caltuvo hasta los nuesos díes.

A mediaos de los años 1970, la crisis fiscal y social de Nueva York contribuyera a una severa neglixencia na xestión que tresformó los verdes y praos de Central Park, aceleró'l deterioru de les sos infraestructures y arquiteutura, y dio pasu a una dómina de vandalismu y actividaes ilícites.

Dellos grupos de ciudadanos surdieron pa financiar el parque y entamar iniciatives de voluntariáu. Unu d'estos grupos, el Central Park Community Fund, encargó un estudiu a la direición del parque, lo que condució al pidimientu del establecimientu d'una oficina, dientro del Departamentu de Parques, que fora la responsable de supervisar la planificación y direición de Central Park, y que vixilara'l vandalismu. L'alministración d'Ed Koch estudió'l pidimientu, y en 1979, el comisionado del parque, Gordon Davis, estableció la Oficina d'Alministración de Central Park, dando'l cargu de direutora executiva a una organización ciudadana, la Central Park Task Force. La Central Park Conservancy foi fundada al añu siguiente pa sofitar a la oficina y a les iniciatives del alministrador, y escoyía a ciudadanos que trabayaben como fideicomisarios sol mandu del Comisionado de Parques, del alministrador de Central Park, y de persones asignaes pol alcalde.

1980-actualidá

• 
  Unu de les pontes del parque; nun hai dos iguales.
• 
  Bancu del parque.
• 
  Unu de los senderos.
• 
  Calesa turística de caballos.

• 
  The Mall.
• 
  Vista del Central Park.
• 
  The Mall.
• 
  The Mall.

The Mall.

Sheep Meadow.

The Dairy.

Dende los años 1960, hubo una campaña pa restaurar los paseos del parque al so estáu orixinal, ensin coches. Mientres años, el númberu d'hores ensin coche aumentó, anque anguaño'l Ministeriu de tresporte de la Ciudá de Nueva York oponer a un zarru total.

El tresformamientu del parque, sol mandu de la Central Park Conservancy, empezó con unos primeros pasos modestos pero por demás significativos, pa la so restauración. Estos incluyeron l'establecimientu un pequeñu personal de restauración pa reconstruyir y reparar estructures, entamar proyeutos hortícolas y quitar les pintaes. A principios de los años 1980 la Central Park Conservancy foi contratada pa realizar el diseñu y la planificación d'una restauración al llargu plazu. A partir d'esti trabayu, la Conservancy pasó a dirixir dellos proyeutos de restauración financiaos pol conceyu de Nueva York, coles mesmes que preparaba un plan pa reconstruyir el parque. Cola finalización d'esti plan en 1985, la Conservancy llanzó'l so primera gran campaña, cola qu'asumió la responsabilidá de financiar la restauración del parque, y la responsabilidá completa de diseñar, dirixir, y supervisar tolos grandes proyeutos realizaos nel parque.

La restauración de Central Park foi acompañada d'un crucial tresformamientu de la so direición. Cuando la Central Park Conservancy empezó la reconstrucción del parque a mediaos de los años 1980, ésta contrató al personal necesario pa caltener les zones restauraes; y como'l conceyu de la ciudá realizó grandes amenorgamientos presupuestarios a principios de los años 1990, entró nuna confrontación con personal del Departamentu de Parques de Nueva York, responsable del caltenimientu ordinariu del parque. Por ello la Central Park Conservancy empezó a contratar nuevu personal pa sustituyir a esti trabayadores. Hasta 2008, la Conservancy invirtió aproximao 450 millones de dólares d'Estaos Xuníos na restauración y direición del parque; la organización nesti momentu contribúi nun 85 % del presupuestu añal d'operaciones de Central Park, lo que ye un total de 27 millones de dólares.

Los permisos pa celebrar manifestaciones en Central Park fueron cada vez más difíciles de consiguir. En 2004, la organización United for Peace and Justice (Xuníos pola Paz y la Xusticia n'español) quixo celebrar un actu nel Great Lawn mientres la Convención Nacional Republicana, n'oposición contra la siguida ocupación d'Iraq. La ciudá refugó a la UFPJ el permisu, declarando que tal xunta de grandes mases estropiaría la yerba, y que tal dañu fadría más difícil recoyer donaciones privaes pa caltener el parque. Los tribunales caltuvieron el refugu.

Central Park en 2004, no fondero los rascacielos de la Upper West Side, onde pueden vese los edificios Sanremo y Dakota.

Partes de Central Park

Mapa de Central Park.

Valles

• 
  El Central Park tres el tapecer
• 
  Shakespeare Garden
• 
  La Rambla
• 
  La Rambla

Central Park ta formáu per grandes espacios de verde, sobre los cualos los turistes y los neoyorquinos suelen allegar a pasar el so tiempu llibre. Amás, el parque cunta con dellos xardinos. El valle de verde más grande del parque ye la llamada Great Lawn (lliteralmente gran verde), que ta asitiada nel centru de Central Park, al altor del Muséu Metropolitanu d'Arte y del Muséu Americanu d'Historia Natural, dos de los museos más célebres de la ciudá. La Great Lawn, frecuentemente fotografiada por centenar de persones, ocupa'l llugar enantes recubiertu pol Croton Reservoir, que tenía una superficie total de catorce hectárees. Al sureste del parque atopa'l Zoo de Central Park, alministráu pola Wildlife Conservation Society. El Conservatory Garden ye un xardín botánicu que ta asitiáu al norte del parque. La entrada al parque ta na Quinta Avenida, al altor de la 105th Street. Amás, dende 1916, esiste'l Shakespeare Garden, inauguráu tres siglos dempués de la muerte del escritor y qu'alluga a distintes especies de plantes.

Llagunes

Central Park alluga delles llagunes, que van dende un simple estanque hasta llagos artificiales y naturales. El principal estanque de Central Park ye'l Reservoir, que dende 1994 lleva'l nome de Jacqueline Kennedy Onassis Reservoir. La so construcción estender dende 1858 a 1862 y cubre l'espaciu entendíu ente la 86th Street y 96th Street. Con una superficie de 42,9 hectárees, en dellos puntos algama una fondura de 12 metros, y contién dellos miles de millones de llitros d'agua. El Reservoir ye conocíu tamién pela pista pa correr de 2,54 km que lu arrodia, y qu'acueye acaldía a miles de deportistes.

• 
  The Pond
• 
  La fonte Bethesda
• 
  Strawberry Fields
• 
  Turtle Pond

Castiellu Belvedere, construyíu en 1865 nel puntu más altu de Central Park.

El Reservoir ye, con diferencia, el llagu más grande de Central Park, per delantre d'otros trés llagos artificiales. Al sur de Great Lawn, The Lake estiéndese sobre alredor de 7,3 hectárees. Construyíu sobre una antigua ciénaga, foi diseñáu por Olmsted y Vaux por que pel branu fuera navegable por pequeñu barques y que pel iviernu tuviera disponible parar los patinadores sobre xelu. Por esto, The Lake foi abiertu a los patinadores n'avientu de 1858, ente que'l restu del parque inda taba en construcción. Al estremu nordeste del parque, al altor de la 110th Street, atópase'l Harlem Meer (Llagu de Harlem n'alemán, bautizáu asina n'honor d'una de les primeres comunidaes establecíes na rexón) tien una estensión de 4,5 hectárees. La contorna del llagu tán bien arbolaos, con carbayos, cipreses y hayas. Harlem Meer tien amás la particularidá de que los sos visitantes tán autorizaos a prauticar la pesca, cola condición de devolver los pexes. L'otru gran llagu del parque ta asitiáu al sureste d'ésti. Trátase de The Pond (lliteralmente La Llamarga), d'una superficie de 1,4 hectárees. The Pond, que la so forma recuerda a la d'una coma, ta asitiáu na parte más meridional del parque y sol nivel del mar, lo que dexa que nesti llagu se atenúen los ruios propios de la ciudá y xenérese una atmósfera d'aselu nel corazón de Nueva York.

Monumentos

Delles construcciones, más o menos importantes y célebres, tán distribuyíes por Central Park:

• Unu de los edificios más importantes del parque ye'l Castiellu Belvedere. Trátase d'un auténticu castiellu d'estilu victoriano diseñáu en 1865. L'edificiu ye na actualidá la sede del observatoriu meteorolóxicu de Nueva York, pero ye tamién ye bien apreciáu polos turistes por cuenta de la panorámica qu'ufierta del parque y de la so contorna. Amás, dientro del castiellu, el Henry Luce Nature Observatory ufierta una muestra de la fauna y la flora presentes nel parque. Un datu interesante ye que s'utilizaben imáxenes del mesmu nel programa infantil Sesame Street nel momentu que el personaxe d'El Conde Draco faía la so apaición.
• La Fonte Bethesda, asitiada na Bethesda Terrace, cerca de The Lake.
• Al altor de la 72th Street, ye dicir frente al Edificiu Dakota, atópase'l Strawberry Fields, alzáu n'honor del componente de The Beatles John Lennon, asesináu cerca del edificiu Dakota por Mark David Chapman el 8 d'avientu de 1980. Strawberry Fields foi inauguráu'l día que fuera'l 45º cumpleaños de John Lennon, el 9 d'ochobre de 1985, en presencia de la so vilba, Yoko Ono.

Flora y fauna

Flora

Coles sos 341 hectárees de yerba, Central Park representa l'espaciu más vastu y verde de Manhattan. Tien una de les últimes arbolees de llameres americanos del nordeste de los Estaos Xuníos. Hai 1700 llameres, protexíos por aciu un aislamientu de la grafiosis, por cuenta de que un fungu parasitario afaró a la inmensa mayoría de les llameres americanes dende 1928. El parque alluga un total de 250 000 árboles en numberosos valles.

Vista del Harlem Meer.

Fauna

Avistaje d'aves

Central Park ta habitáu por esguiles, páxaros, peces, coneyos, tortúes, xaronques y otros animales. Cerca de 300 especies d'animales fueron vistes nel parque.

Citáronse en Central Park alluga más de 280 especies d'aves y ye'l puntu de partida de la invasión de los estorninos, que s'espublizaron perdayures d'América del Norte. Considérase qu'unu de cada cuatro estorninos de los Estaos Xuníos tien el so orixe en Central Park.

Peles mañanes, nel Great Lawn, pueden columbrase garces platiaes, y cerca de 80 000 pexes habiten nel Harlem Meer.

Les mascotes de los visitantes de Central Park pueden aportar al parque ensin nengún problema, pero una vegada dientro sí qu'hai diverses normes que los dueños y los sos animales han de respetar.

Dende finales de la década de 1990, la Central Park Conservancy, el Departamentu de los Estaos Xuníos d'Agricultura, y delles ciudaes y axencies estatales tuvieron lluchando contra una plaga del escarabayu asiáticu de llongura cornina, que foi afayáu en Brooklyn, Queens y Manhattan, incluyendo delles partes de Central Park. L'escarabayu, que probablemente foi tresportáu dende'l so China natal, nun tien nengún depredador natural nos Estaos Xuníos y la llucha pa contener la so plaga foi bien costosa. L'escarabayu infesta árboles creando un furacu onde deposita los sos güevos, y entós la única manera de terminar cola plaga ye baltar l'árbol.

En 2002 un nuevu xéneru de ciempiés foi afayáu en Central Park. Esti ciempiés mide unos 10 mm, lo que lo fai unu de los más pequeños del mundu. El so nome ye Nannarrup hoffmani (n'honor al so descubridor) y vive nes fueyes del parque. En 2006 un coyote d'un añu foi prindáu en Central Park tres dos díes de busca per parte de la policía.

Actividaes realizaes nel parque

Calesa turística de caballos.

Ciclismu.

Imaxe del desfile del Día de Puertu Ricu, en 2006.

Deportes

Central Park ye un llugar bien allegáu por deportistes. El Park Drive, d'unos 10 quilómetros de llargu, ye un llugar nel que conflúin corredores, ciclistes, y patinador. De normal, cada fin de selmana celébrense carreres nel parque, munches de les cuales son entamaes pola New York Roads Runners. Amás, la Maratón de Nueva York termina en Central Park. Munches otres carreres profesionales son llevaes a cabu nel parque, incluyendo'l USA Men's 8k Championships. Un grupu d'equitación nel parque ye'l Riverdale Riding Center.

Entretenimientu

Cada branu, el Teatru Públicu de Nueva York realiza representaciones de teatru nel Teatru Delacorte. El festival teatral más importante de Central Park ye'l de Shakespeare in the Park, realizáu dende 1962.

La Orquesta Filarmónica de Nueva York da un conciertu al campu cada branu nel Great Lawn y la Ópera del Metropolitan interpreta dos óperes. El parque acoyó numberosos conciertos, incluyendo'l de Simon and Garfunkel, 1981; Diana Ross, 1983; Dave Matthews Band, 2003; Bon Jovi, 2008. Dende 1992, el cantautor local David Ippolito realizó dellos conciertos en Central Park.

Vista panorámica del parque

Tamién cada branu, la Fundación City Park ufierta en Central Park el SummerStage, una serie d'actividaes gratuites incluyendo conciertos, bailles, seminarios, y proyeiciones de película. SummerStage, que celebró'l so 20º aniversariu en 2005, acoyó a artistes novatos y renombraos artistes mundiales, incluyendo a Celia Cruz, David Byrne, Curtis Mayfield, Ladysmith Black Mambazo, y la gallardoniada ganadora d'un Nóbel y del Pulitzer, Toni Morrison. En xunetu de 1996 realizóse un conciertu n'honor de Bob Marley, el "Marley Magic Live", con participación de Ziggy, Stephen, Julian, Damian y Rita Marley.

Per otra parte, Central Park cuenta con un gran númberu de caricaturistes que trabayen ellí y fueron entrevistaos y documentaos por Zina Saunders, como parte del so proyeutu Overlooked New York.

Amás de los sos 21 patios, 30 pistes de tenis, 2 pistes de patinaxe y una piscina, Central Park ufierta docenes d'actividaes pa neños, incluyendo les funciones de títeres nel Teatru de Títeres de la Casa de campu sueca. El famosu tiovivo de Central Park emocionó a numberosos neños dende la so construcción en 1870.

Dende 1908 Central Park foi l'escenariu de numberoses películes tales como Breakfast at Tiffany's (1960), Love Story (1970), Home Alone 2: Lost in New York (1992), Godzilla (1998), Stuart Little (1999), Men in Black II (2002), Spider-Man 3 (2006), I Am Legend (2006), Enchanted (2007).

Escultures

Un mapa descriptivu de Central Park. La zona coloriada de colloráu indica l'allugamientu del Muséu Metropolitanu d'Arte.

Olmsted nun vio con bonos güeyos la dispersión d'escultures pol parque y por ello propunxo allugales toes nuna parte de l'alameda que, como la mayoría de les estatues yeren de poetes y escritores, pasó a ser denomináu como Literary Walk (Paséu Lliterariu n'español). Na actualidá'l parque alluga 31 escultures, na so mayoría donaes por anónimos y organizaciones, pero non pol conceyu de la ciudá. Dalgunos de los escultores más conocíos que cunten con dalguna de les sos obres en Central Park son Augustus Saints-Gaudens y John Quincy Adams Ward. El Angel of the Waters (Ángel de les Agües n'español) ta asitiáu na Fonte Bethesda y foi esculpíu por Emma Stebbins, que foi la primer muyer a la que se-y encargó un gran trabayu públicu en Nueva York. La estatua llegó al parque en 1893.

La escultura más antigua ye una de les "Aguyes de Cleopatra", que ye realmente un obeliscu exipciu de Tutmosis III, que foi donáu a Nueva York pol Jedive d'Exiptu. El más grande ya impresionante monumentu de bronce ye'l del rei Vladislao II de Polonia, asitiáu nel estremu oriental del Turtle Pond. Al norte del Ivernaderu acuáticu, hai una gran estatua d'Alicia nel País de les Maravíes, sentándose ésta nuna cogorda enorme, xugando col so gatu, ente que Sombrereru Llocu y Llebre de Marzu queden mirándose-y. Nel encruz de la Quinta Avenida y la 110th Street hai un gran monumentu dedicáu a Duke Ellington, inauguráu en 1997.

Mientres 16 díes de 2005 (del 12 al 27 de febreru), Central Park foi la sede de la esposición de Christo y Jeanne-Claude: The Gates ("Les Puertes" n'español). El proyeutu recibió crítiques bien diverses, y costó munchos años que Christo y Jeanne-Claude consiguieren los permisos necesarios.

Crime

Anque siempres foi vistu como una especie d'oasis de la tranquilidá dientro d'una ciudá que nunca duerme», Central Park yera un llugar bien peligrosu, especialmente al anochecer, según amosaben les estadístiques de crime. El parque, como la mayor parte de Nueva York, ye anguaño considerablemente más seguru, anque en dómines anteriores yera un llugar d'atracos y de numberoses violaciones. L'incidente asocedíu en 1989 de «la corredora de Central Park» disuadió a munchos turistes de visitar los llugares más emblemáticos de Manhattan.

Mientres los últimos años, como'l crime amenorgóse sensiblemente nel parque y nel restu de Nueva York, la perceición negativa menguó. El parque tien el so propiu Departamentu de Policía (el Departamentu de Central Park), qu'emplega tanto a policías regulares como a ciudadanos voluntarios, anque les patrulles sían discretes y l'horariu de control dure hasta los nueve de la nueche. En 2005, tales midíes de seguridá amenorgaron el númberu de crímenes nel parque, que tien más de 25 millones de visitantes cada añu, a menos de cien per añu (cuando a principios de los años 1980 había aproximao 1000); esti datu de criminalidad tan baxu fixo de Central Park unu de los parques urbanos más seguros del mundu.

El 11 de xunu de 2000, tres el desfile del Día de Puertu Ricu, asocedió un incidente nel cual delles cuadrielles d'homes borrachos anduvieron a palpu y asaltaron sexualmente a delles muyeres nel parque. Aproximao trenta homes fueron deteníos mientres los disturbios.

Per otra parte, pa solucionar cualquier problema médicu que pudiera surdir, el parque cunta con una unidá médica propia. La Unidá Médica de Central Park ye un serviciu d'ambulancies voluntariu, qu'apurre atención médica dafechu gratis d'un médicu d'emerxencia a los peatones de Central Park y les cais circundantes. UMCP tamién cunta con una patrulla de bicicletes de respuesta rápidasobremanera mientres grandes acontecimientos como'l Maratón de Nueva York, los Xuegos de la Bona Voluntá de 1998 y conciertos realizaos nel parque.

Bibliografía

• Bruce Kelly, Gail Travis Guillet, y Mary Ellen W. Hern. Art of the Olmsted Landscape. New York: City Landmarks Preservation Commission: Arts Publisher, 1981. ISBN 0-941302-00-8.
• Eugene Kinkead. Central Park, 1857-1995: The Birth, Torne, and Reneal of a National Treasure. New York: Norton, 1990. ISBN 0-393-02531-4.
• Sara Cedar Miller. Central Park, An American Masterpiece: A Comprehensive History of the Nation's First Urban Park. New York: Abrams, 2003. ISBN 0-8109-3946-0.
• Roy Rosenzweig y Elizabeth Blackmar. The Park and the People: A History of Central Park. Ithaca, NY: Cornell University Press, 1992. ISBN 0-8014-9751-5.

Enllaces esternos

• Wikimedia Commons tien conteníu multimedia tocante a Central Park.

N'español

• Easy New York City
• Información del parque
• Ruta andando pol parque pa conocer los sos principales llugares d'interés

N'inglés

• Páxina del parque
• Central Park History
• Zoo de Central Park
• Completa de Central Park
• Pontes de Central Park
• Grandes atraiciones de Central Park
• Banzáu del Proyeutu de Central Park

• Datos: Q160409
• Multimedia: Central Park