Aleksander I van Rusland

Aleksander I
Keiser van die Hele Rusland
Dinastie	Romanof
Bewind	1801–1825
Kroning	23 Maart 1801
Volle naam	Aleksander I Pawlowitsj Romanof
Ander titels	Tsaar Groothertog van Finland Koning van Pole
Gebore	23 Desember 1777
Gesterf	1 Desember 1825
Voorganger	Paul
Opvolger	Nikolaas I
Gade	Louise van Baden (Elisabeth Aleksejewna)
Kinders	Maria, Elisabeth (albei as babas oorlede) en 9 buite-egtelike kinders by 6 verskillende vroue
Vader	Paul
Moeder	Sophia Dorothea van Württemberg

Aleksander I Pawlowitsj (Russies: Александр I Павлович) (Sint Petersburg, 23 Desember 1777 — Taganrog, 1 Desember 1825) was van 1801 tot 1825 keiser van Rusland.

Hy word in Sint Petersburg gebore as die seun van groothertog Paul Petrowitsj, later keiser Paul, en Sophia Dorothea van Württemberg (Maria Fjodorowna). Aleksander bestyg die troon ná die moord op sy pa en regeer oor Rusland tydens ’n chaotiese periode, die Napoleontiese Oorloë. In die eerste helfte van sy bewind probeer hy verskeie liberale hervormings deurvoer, maar in die tweede helfte besef hy dis ’n onmoontlike taak en skaf hy baie van sy vroeëre hervormings af. In sy buitelandse beleid het Aleksander ’n taamlike mate van sukses behaal en hy het verskeie veldtogte gewen. Die vreemde teenstrydigheid in hom maak Aleksander een van die interessantste keisers. Sy dood was boonop in misterie gehul en dis steeds onbekend waar sy liggaam is.

Jeug

Kort ná sy geboorte op 23 Desember 1777 neem Katharina die Grote Aleksander weg van sy pa, die toekomstige keiser Paul. Katharina en Paul het nie goed oor die weg gekom nie en die keiserin wou nie hê Paul moes te veel invloed op die kind uitoefen nie. Daar is beweer dat Katharina beplan het om Aleksander as haar opvolger aan te wys ten koste van Paul. Albei kante het Aleksander vir hul eie gewin gebruik en hy was emosioneel verdeeld tussen sy ouma en sy pa. Dit het hom van jongs af geleer om die mense om hom te manipuleer en sy menings te verander na gelang van saam met wie hy op daardie oomblik was.

Toe Katharina in November 1796 sterf sonder om ’n opvolger aan te wys, word haar seun Paul keiser. Sy beleidsrigtings maak hom ongewild en op 23 Maart 1801 word hy vermoor. Hy word deur Aleksander opgevolg.

Bewind

Aleksander I word op 15 September 1801 in die Kremlin gekroon tot keiser. Historici debatteer steeds oor sy rol in die moord op sy pa. Die mees algemene mening is dat hy vooraf ingelig is oor die staatsgreep, maar dat hy daarop aangedring het dat sy pa niks oorkom nie. Toe sy pa egter vermoor word, was Aleksander vol berou, en dit verklaar waarom hy hom tot die Russies-Ortodokse Kerk gewend het ná die Napoleontiese Oorloë.

Aanvanklik is die jong keiser vasbeslote om Rusland se verouderde, gesentraliseerde regeringstelsels te hervorm. Hy wil ’n konstitusionele monargie instel en die toekoms van die lyfeienes verbeter. Intussen gee hy uitgewers groter vryheid, verminder die aktiwiteite van die inligtingsdiens en verbied marteling. Rusland is egter nog nie gereed vir sulke liberale idees nie en selfs Alexander moet erken dat hy sy tyd vooruit is. Daar kom min van sy planne.

Hy neem deel aan die Derde Koalisieoorlog (1805–1807), maar ná die Slag van Friedland sluit hy by Tilsit vrede met Napoleon. In 1811 besluit hy om die Kontinentale Blokkade wat Napoleon teen Brittanje opgelê het te verbeek. Dit lei tot die oorlog van 1812 waarin Napoleon se troepe Rusland binneval. Ná die ondergang van Napoleon se groot leër neem hy deel aan die Sesde Koalisieoorlog en neem Parys in met die Russiese troepe.

Persoonlike lewe

Aleksander trou op 15-jarige ouderdom met die 14-jarige Louise van Baden (1779–1826), wat die naam Elisabeth Aleksejewna kry. Uit die huwelik word twee dogters gebore, wat albei baie jonk sterf:

• Maria Aleksandrowna (29 Mei 1799 – 8 Julie 1800)
• Elisabeth Aleksandrowna (15 November 1806 – 12 Mei 1808)

Aleksander het ook 9 buite-egtelike kinders gehad:

By Sofia Wsewoloiski

• Nikolai Loukache (1796–1868)

By Maria Narisjkina

• Zenaida Narisjkina (1806–1810)
• Sofia Narisjkina (1808–1824)
• Emanuel Narisjkin (1813–1901)

By Marguerite-Josephine Weimer

• Maria Aleksandrowna Parijskaja (1814–1874)
• Wilhelmine Alexandrine Pauline Aleksandrof (1816–1863)

By Weronika Dzierzanofska

• Gustave Ehrenberg (1818–1895)

By prinses Barbara Toerkestanowa

• Maria Toerkestanowa (1819–1843)

By Maria Iwanowna Katatsjarowa

• Nikolai Wasilijewitsj Isakof (1821–1891)

Geheimsinnige dood

Aleksander I se paleis in Taganrog, waar hy in 1825 oorlede is

In die herfs van 1825 reis Aleksander na die suide van Rusland weens die siekte van sy vrou, Elisabeth Aleksejewna. Op die reis doen hy self verkoue op wat in tifuskoors omsit. Hy sterf op 1 Desember 1825 in die stad Taganrog en sy vrou ’n paar maande later terwyl die keiser se stoflike oorskot na Sint Petersburg vervoer word vir die begrafnis. Hy word op 31 Maart 1826 in die Petrus-en-Pauluskatedraal begrawe.

Die onverwagte dood van die keiser so ver wag van die hoofstad het dadelik gerugte laat ontstaan dat sy dood en begrafnis nie eg was nie en dat hy afstand van die troon gedoen het om die res van sy lewe in afsondering deur te bring. Daar is beweer ’n soldaat is in sy plek begrawe, dat die graf leeg was of dat die Britse ambassadeur in Rusland gesê het hy het Aleksander op ’n skip sien klim. Sommige mense het gesê die keiser het ’n monnik geword. Baie mense, ook sommige historici, meen ’n geheimsinnige kluisenaar, Fjodor Koezmitsj wat in 1836 in Siberië sy verskyning gemaak het en in 1864 in die omgewing van Tomsk dood is, was in werklikheid Aleksander I. In 1925 het die Sowjet-regering Aleksander se graf oopgemaak en gevind dit is wel leeg.

Daar was boonop verwarring oor wie Aleksander moes opvolg en ook weens die poging tot ’n staatsgreep deur liberale offisiere. Die keiser se oudste oorlewende broer, groothertog Konstantyn, het in 1822 afstand gedoen van die troon, maar dit is nooit bekend gemaak nie. Slegs ’n paar mense in die keiserlike familie het daarvan geweet. Dus het die volk, onder wie Konstantin se jonger broer, Nikolaas, ná Aleksander se dood trou gesweer aan hom. Nadat die waarheid oor die troonopvolging bekend gemaak is, het Nikolaas keiser Nikolaas I geword.

Die Dekabriste het die geleentheid aangegryp om in opstand te kom, na bewering om Konstantin se reg op die troon te beskerm, maar in werklikheid om ’n verandering in die regering teweeg te bring. Nikolaas het die rebellie wreed onderdruk en die leiers na die galg of na Siberië gestuur.

Stamboom

Pieter III van Rusland

Paul van Rusland

Katharina II van Rusland

Aleksander I van Rusland

Sien ook

• Lys van groothertoë van Rusland
• Huis van Romanof

Verwysings

• Аммон Ф. Г. В фаворе у кесаря: Александр I и Аракчеев

Skakels

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Aleksander I van Rusland.
• Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia