Carl Størmer

Carl Størmer
Fødd	Fredrik Carl Mülertz Størmer 3. september 1874 Skien kommune
Død	13. august 1957 Oslo
Nasjonalitet	Noreg
Område	talteori, polarlys
Yrke	matematikar, fysikar, astronom, universitetslærar, botanikar
Institusjonar	Universitetet i Oslo
Alma mater	Universitetet i Paris Universitetet i Oslo Universitetet i Göttingen
Barn	Leif Størmer, Per Størmer
Medlem	Det Norske Videnskaps-Akademi Royal Society Det franske vitskapsakademiet Kungliga Vetenskapsakademien Det russiske vitskapsakademiet

Fredrik Carl Mülertz Størmer (fødd 3. september 1874 i Skien, død 13. august 1957) var ein norsk matematikar, geofysikar og nordlysforskar.

Biografi

Størmer vart utdanna cand.real. i 1898 og vart universitetsstipendiat i 1899. Han studerte matematikk ikkje berre ved Det Kongelege Fredriks Universitet i Kristiania, men òg ved Sorbonne i Paris (rettleiarar var Charles Émile Picard, Henri Poincaré, Paul Painlevé og andre) frå 1899 til 1900 og i Göttingen i Tyskland frå 1902.

Carl Størmer og assistenten Bernt Johannes Birkeland tar bilete av nordlyset i Alta

Han vart professor i matematikk ved Det Kongelege Fredriks Universitet frå 1903, ei stilling han hadde fram til 1946. Størmer arbeidde ein periode som assistenten til Kristian Birkeland, og nordlysforsking opptok det meste av den vitskaplege karrieren hans. Han utvikla i 1909 saman med Ole Krogness eit spesielt kamera for å fotografere nordlyset.

Han vart gift med Adelaide (Ada) Clauson i 1900. Dei hadde fem born. To av dei – Leif og Per – vart seinare professorar ved Universitetet i Oslo; høvesvis som paleontolog/geolog og matematikar.

Størmer var aktiv amatørfotograf som tok mange fotografi av menneske på Karl Johans gate i hovudstaden i 1890-åra. Mange av bileta er av særs stor historisk interesse. Han arrangerte eigne fotoutstillingar i byen. Han nytta skjult kamera under jakka.

Vitskapleg produksjon

Dei fleste av dei matematiske arbeida hans handlar om talteori og funksjonsteori. Arbeidet sitt innan geofysikk delte han sjølv opp i følgjande hovudgrupper:

• Teoretisk arbeid om partikkeltrajektoriar: 52 bidrag,
• Nordlysobservasjonar: 70 avhandlingar,
• Solbelyst nordlys: 7 avhandlingar
• Nattlysande skyer og perlemorskyer: 12 avhandlingar,
• Meteorhalar, lange ekko, avhandlingar om sola: 9 avhandlingar.

Verk i utval

• Fra verdensrommets dybder til atomens indre, 1923
• On the Trajectories of Electric Particles in the Field of a Magnetic Dipole with Application to the Theory of Cosmic Radiation, seks delar, 1934–37
• The Polar Aurora, Oxford, 1955

Film

• Evald Otterstad (regi): Carl Størmer og hans detektivkamera, Norge, 2008, 20 minutt

Kjelder

• Denne artikkelen bygger på «Carl Størmer» frå Wikipedia på bokmål, den 15. juli 2012.

Bakgrunnsstoff

• Nordlysforskeren og matematikeren Carl Størmer Arkivert 2005-12-17 ved Wayback Machine.