Wikipedia:Beleid voor gebruik van media
| Overzicht beheerpagina's |
|---|
| Pagina's met betrekking tot Wikipedia-richtlijnen en beleidsvoorstellen |
|
|
Zie ook Artikelen bewerken |
Een encyclopedie zonder afbeeldingen en andere media zou nogal saai zijn. Daarom is het mogelijk om op Wikipedia media zoals afbeeldingen, video en audio te uploaden. Er zitten echter wel wat haken en ogen aan. Daarom hier een aantal belangrijke richtlijnen over het gebruik van media. Dit artikel gaat voornamelijk over het gebruik van afbeeldingen.
Doel
bewerkenHet doel van Wikipedia is een online toegankelijke encyclopedie aan te bieden die in alle opzichten 'vrij' is. Een lezer hoeft geen vergoeding te betalen aan Wikipedie en dat kan omdat Wikipedia geen vergoeding hoeft te betalen voor werk aan de inhoud, of voor rechten die daarop rusten. Dat geldt niet alleen voor de teksten maar ook voor afbeeldingen en andere media. Alle media die worden gebruikt voor Wikipedia moeten daarom zonder vergoeding en ook verder vrij te bewerken en te verspreiden zijn, ook voor commerciële doeleinden. Om er achter te komen of een mediaobject voldoet aan die eisen, moet onderzocht worden of er rechten van intellectuele eigendom op rusten en of duidelijk is hoe de eigenaar van het werk wil dat met deze rechten door anderen wordt omgegaan. Op Wikipedia worden media met vier hoofdlicenties toegelaten: de GNU-licentie voor vrije documentatie en twee licenties van Creative Commons, namelijk Naamsvermelding (Afkorting: CC-BY) en Naamsvermelding-Gelijkdelen (CC-BY-SA). Deze drie licenties eisen dat de maker bekend is en vermeld wordt. De vierde toegelaten licentie is Publiek domein.
In het kort
bewerkenIn het algemeen zijn er twee soorten afbeeldingen:
- Afbeeldingen die iemand zelf heeft gemaakt en op Wikipedia uploadt;
- Afbeeldingen die 'ergens' vandaan zijn gehaald en worden geüpload.
Voor alle afbeeldingen is het verplicht:
- De bron en maker te vermelden (bijvoorbeeld een webadres, naam of boek).
- De licentie aan te geven of de voorwaarden waaronder de maker de afbeelding heeft vrijgegeven.
Als bij een afbeelding geen bron en licentie is aangegeven komt de afbeelding terecht op de beoordelingslijst en wordt, als er geen nadere informatie is gegeven, na twee weken verwijderd.
Afbeeldingen die onder de volgende licentie vallen zijn zonder meer toegestaan:
| GFDL | GNU Vrije Documentatie Licentie |
| GPL | GNU General Public Licence |
| Tevens onderstaande Creative Commons licenties: | |
| CC-BY | CreativeCommons-Attribution |
| CC-BY-SA | CreativeCommons-Attribution-ShareAlike |
| CC-SA | CreativeCommons-ShareAlike De CC-SA licentie wordt niet meer gebruikt voor nieuw werk. |
| CC0 | CC Zero: Public Domain Dedication De CC0 is een verklaring dat de auteursrechten worden afgestaan. |
Bestandsformaten
bewerkenFoto's worden best geupload in JPG, getekende afbeeldingen (bijv. schema's) in PNG. Logo's en vectortekeningen in SVG, en geluid en films in OGG.
De MediaWiki-software kan zelf bestandsformaten omzetten, en zal bijvoorbeeld SVG automatisch omzetten naar PNG zodat ook browsers die SVG niet ondersteunen de afbeeldingen kunnen zien.
Licenties
bewerkenWikipedia en licenties
bewerkenOmdat Wikipedia een vrije encyclopedie is, maken we ook gebruik van vrije licenties. De tekst van de encyclopedie valt zelf onder de Creative Commons Naamsvermelding-Gelijkdelen licentie, een licentie die onder meer commercieel gebruik toestaat van de tekst zonder dat er eerst toestemming hoeft te worden gevraagd. De andere media die aan die tekst 'gekoppeld' moeten worden (zoals foto's) moeten daarom ook onder een vrije licentie vallen. Zoals hierboven ook gesteld is moet een licentie voor media op Wikipedia in ieder geval toestemming geven voor verspreiding, wijziging en commercieel gebruik.
Wanneer media eenmaal op Wikipedia is vrijgegeven, is dat niet meer herroepbaar.
Wikipedia kent een aantal standaardlicenties voor media. Om het aangeven van licenties te vergemakkelijken, zijn er op Commons speciale sjablonen beschikbaar. Deze worden bij het selecteren van de licentie automatisch ingevoegd tijdens het uploaden.
Zie: Wikipedia:Sjablonen voor het aangeven van de licentiestatus van media.
Toegelaten
bewerkenAfbeeldingen die onder de volgende licentie vallen zijn zonder meer toegestaan:
| GFDL | Nederlandstalige tekst van de GNU-licentie voor vrije documentatie |
| GPL | GNU General Public Licence |
| Tevens onderstaande Creative Commons licenties: | |
| CC-BY | CreativeCommons-Attribution |
| CC-BY-SA | CreativeCommons-Attribution-ShareAlike |
| CC-SA | CreativeCommons-ShareAlike De CC-SA licentie wordt niet meer gebruikt voor nieuw werk. |
| CC0 | CC Zero: Public Domain Dedication De CC0 is een verklaring dat de auteursrechten worden afgestaan. |
Zoals bij alle afbeeldingen moet er een bron en maker worden vermeld. Als een gebruiker een afbeelding uploadt en vermeldt dat de afbeelding zelf gemaakt is, maar niet vermeldt onder welke licentie deze valt, wordt aangenomen dat de afbeelding onder de GFDL valt. U kunt ook uw afbeeldingen licenseren onder zowel de GFDL als Creative Commons met de multi-licentie {{self|GFDL|cc-by-sa}}. Niet-Commerciële Creative Commons-licenties zijn niet toegestaan. Zie ook Wikipedia:Sjablonen voor het aangeven van de licentiestatus van media.
Niet toegestaan
bewerken- Afbeeldingen zonder voldoende (licentie)informatie
- Vanaf 1 maart 2005 worden nieuwe afbeeldingen zonder info niet meer gedoogd en direct genomineerd ter verwijdering op de beoordelingslijst. Afbeeldingen ingebracht voor 1 maart 2005, worden op de beoordelingslijst gezet ter verwijdering. De uploader moet in kennis worden gesteld van het ontbreken van informatie.
- Enkel Wikipedia
- Vanaf 1 oktober 2005 is het niet meer toegestaan om afbeeldingen up te loaden met de licentie '{{Enkelwikipedia}}'. Nieuwe afbeeldingen met vermelding "enkel voor Wikipedia" worden vanaf deze datum op de lijst met te verwijderen afbeeldingen geplaatst en bij ongewijzigde licentie na twee weken verwijderd. Afbeeldingen ingebracht voor 1 oktober 2005, met licentie "enkelwikipedia" worden niet systematisch gewist.
- Niet-commercieel
- Soms worden afbeeldingen beschikbaar gesteld, vanaf andere websites bijvoorbeeld, die alleen voor niet-commerciële doeleinden mogen worden gebruikt.
- Op 19 mei 2005 heeft Jimmy Wales, voorzitter van de Wikimedia Foundation, verklaard dat de Wikimedia-projecten geen Niet-Commercieel mogen toestaan, en dat deze afbeeldingen verwijderd dienen te worden: All images which are for non-commercial only use and by permission only are not acceptable for Wikipedia and _will be deleted_. (bron). Niet-commerciële afbeeldingen zijn dan ook niet toegestaan op nl.wikipedia. Afbeeldingen met deze licentie dienen op de beoordelingslijst voor afbeeldingen geplaatst te worden.
- Geen afgeleide werken
- Deze licenties zijn per 10 november 2006 niet meer toegestaan.
ND Creative Commons licenties met Niet-afgeleide werken CC-BY-ND CreativeCommons-Attribution-NoDerivs CC-ND CreativeCommons-NoDerivs
- Fair use
- Op de Engelstalige Wikipedia worden vaak afbeeldingen gebruikt onder een 'fair use' licentie. Fair use is een Amerikaans begrip dat het gebruik van auteursrechtelijk beschermde afbeeldingen onder bepaalde voorwaarden toestaat. In Nederland en België hebben we het citaatrecht, maar dat is veel beperkter dan 'fair use'. Op de Nederlandstalige Wikipedia is het echter niet toegestaan om afbeeldingen onder fair use te gebruiken (zie stemming).
Specifieke regels
bewerkenPortretten
bewerkenAls u een foto heeft gemaakt waarop personen afgebeeld zijn, moet u rekening houden met het portretrecht.
Screenshots / schermafbeeldingen
bewerkenHet gebruik van screenshots op de Nederlandstalige Wikipedia is alleen toegestaan als alle getoonde elementen in de afbeelding onder een 'vrije' licentie vallen, zoals bijvoorbeeld de GPL. Het licentie-sjabloon Free screenshot kan hiervoor op Commons worden gebruikt. Een screenshot van bijvoorbeeld een Windows-desktop is niet toegestaan aangezien Windows een pakket is waar auteursrechten op rusten en Microsoft niet toestaat dat er afgeleide werken worden gemaakt van haar software. Hetzelfde geldt ook voor Macintosh-software. Alleen als zowel het programma, de data die wordt getoond en alle andere componenten onder een vrije licentie vallen mag er een screenshot worden geüpload op Wikipedia. Ook screenshots van websites, computerspellen, films e.d. zijn alleen toegestaan als alle elementen een copyleftlicentie hebben. Zie ook de richtlijnen van Wikimedia Commons (Engelstalig).
Beeldende kunst in de openbare ruimte
bewerkenVolgens Artikel 18 van de Nederlandse auteurswet geldt voor afbeeldingen van beeldende kunst of bouwkunst die langdurig of permanent in de openbare ruimte zijn geplaatst een beperking van het auteursrecht. Van belang is het, dat het daarbij gaat om afbeeldingen van het werk zoals het zich in de openbare ruimte bevindt en herkenbaar is in deze context. Zie voor de situatie in andere landen Wikipedia:Vrijheid van panorama en de Wikimedia Commons-pagina hierover (Engelstalig).
Postzegels
bewerkenVeelgestelde vragen
bewerkenWat is een licentie? Welke licentie kies ik het best?
bewerkenOp Wikipedia valt vaak het woord 'licentie'. Wat houdt dat begrip 'licentie' nou precies in? Een licentie is, in algemene zin, een tekst waarin de maker van een creatief werk aangeeft wat er met dat werk mag worden gedaan en wat niet. Een fotograaf kan bijvoorbeeld aan een krant een foto hebben verkocht en daarbij als licentievoorwaarde aangegeven hebben dat die foto mag worden gebruikt bij één bepaald artikel en niet mag worden hergebruikt voor andere artikelen.
Maar welke licentie kies je nu best? Dat ligt eraan. Creative Commons Naamsvermelding / BY (CC-BY) is de minst restrictieve licentie. De enige eis die deze licentie stelt is dat de naam van de auteur wordt vermeld bij het gebruik van de afbeelding.
GFDL en Creative Commons Naamsvermelding-Gelijkdelen (CC-BY-SA) lijken sterk op elkaar en stellen als extra eis dat als iemand het werk verandert hij/zij deze onder dezelfde licentie moet heruitgegeven. Er is echter wel één belangrijk verschil tussen beide. De GFDL eist dat de complete tekst van de licentie (en dat zijn wel een aantal pagina's) wordt afgedrukt bij reproductie (op internet is een link voldoende). Voor Creative Commons is slechts een referentie naar de licentie voldoende. Gebruik van één individuele afbeelding die onder GFDL is vrijgegeven is voor drukwerk dus vrij omslachtig.
Media kan ook worden vrijgegeven onder een multi-licentie {{self|GFDL|cc-by-sa}} (de standaardlicentie van Wikimedia Commons). Hierbij kan de gebruiker beslissen of hij het werk onder GFDL voorwaarden of CC-BY-SA voorwaarden gebruikt.
Ik heb een afbeelding gevonden, mag ik die gebruiken?
bewerken- Kan ik een afbeeldingen gevonden gebruiken die ik gevonden heb via een zoekmachine?
- U mag alleen een afbeelding gebruiken als u toestemming hebt van de maker voor het verspreiden, bewerken en commercieel gebruiken van de afbeelding. Als u geen toestemming heeft, mag u de foto niet uploaden, behalve als de afbeelding zo oud is dat deze in het publieke domein valt (zie beneden).
- Kan ik een afbeelding zonder copyrightteken uploaden?
- Nee. Het is een misverstand dat op afbeeldingen zonder auteursrechteninformatie geen auteursrechten zitten. U moet eerst toestemming van de maker hebben. Als u niet zeker weet of er auteursrechten op een afbeelding zitten, kunt u een ervaren gebruiker om hulp vragen of een vraag stellen op de Wikipediapagina van de helpdesk.
- Ik heb een foto gekocht op een rommelmarkt. Mag ik deze gebruiken op Wikipedia?
- U mag de foto enkel gebruiken als u toestemming heeft van de fotograaf of de rechten aan u zijn overgedragen. Het auteursrecht op een foto blijft bij de fotograaf, ook als u de foto heeft aangekocht.
- Ik heb een heel oude afbeelding gevonden. Hoe weet ik of deze in het publieke domein valt en ik deze mag gebruiken?
- In het algemeen geldt (in Nederland, België en veel andere EU-landen): een werk valt in het publieke domein 70 jaar na de dood van de auteur(s). Als de maker onbekend is, valt het werk in het publieke domein 70 jaar na publicatie. In elk geval dient u ook bij deze afbeeldingen een bron te vermelden (weblink, boek, publicatie).
- Ik heb een screenshot gemaakt van een softwareprogramma. Kan ik deze uploaden?
- Dit hangt af van wat op de afbeelding te zien is. Het auteursrecht op de user interface van een programma, of screenshots van een computerspel behoren toe aan de maker van het programma. Deze screenshots zijn dus niet uw eigen werk in de zin van de auteurswet. U mag ze daarom alleen uploaden wanneer de makers het programma hebben vrijgegeven onder een open source-licentie (zoals de GNU General Public License of BSD-achtige licenties). Afbeeldingen die u hebt gemaakt met behulp van een programma, zoals bijvoorbeeld een grafiek in een spreadsheet of een compositie in een 3d-programma zijn uiteraard wél uw eigendom.
- Ik heb met mijn scanner een foto of kaft gescand. Dit is nu toch "eigen werk"?
- Nee, de rechten van wat op de afbeelding te zien is, liggen bij de originele maker en dus niet bij degene die de scanner in werking stelt. Een scan van een auteursrechtelijk beschermd werk kan in die zin worden gezien als een auteursrechtenschending.
- Mag ik een foto maken van bijvoorbeeld een televisieprogramma om op die manier het auteursrecht te omzeilen?
- Neen. Als de televisie het hoofdonderwerp van uw foto is, schendt u het auteursrecht. Als de televisie onderdeel is van een foto en niet het hoofdonderwerp is (bijvoorbeeld een foto van een interieur) is het uiteraard wel legaal.
- Kan ik een afbeelding niet gewoon op mijn eigen website zetten en dan hier een link er naar plaatsen?
- Jammer genoeg niet. Afbeeldingen die op Wikipedia staan moeten ook op een van onze servers staan. Dieplinken (deep linking), bijvoorbeeld naar uw eigen website, is niet toegestaan. Dit om te voorkomen dat auteursrechtelijk beschermd materiaal toch in de encyclopedie terecht komt.
- Mag ik een foto waarop een merk duidelijk te zien is plaatsen, zoals bijvoorbeeld van een pakje sigaretten?
- Nee, merken vallen onder het merkenrecht. Voor het plaatsen van een afbeelding van een pakje sigaretten waarop het merk te zien is, heeft u doorgaans toestemming nodig van de sigarettenfabrikant.
- Op de Engelse Wikipedia staan afbeeldingen met 'fair use' erbij, mag ik die gebruiken op de Nederlandstalige Wikipedia?
Nee. Fair use is een Amerikaans begrip dat het gebruik van auteursrechtelijk beschermde afbeeldingen onder bepaalde voorwaarden toestaat. In Nederland en België hebben we het citaatrecht maar dat is veel beperkter dan 'fair use'. Op de Nederlandstalige Wikipedia is het niet toegestaan om afbeeldingen onder fair use te gebruiken (zie stemming).
- Waar kan ik rechtenvrije afbeeldingen vinden?
- U kunt de fotograaf contacteren en vragen of hij zijn afbeelding rechtenvrij beschikbaar wil stellen. U kunt gebruikmaken van de voorbeeldbrief. Er bestaan daarnaast websites met rechtenvrije foto's, neem een kijkje op de lijst Help:Gebruik van openbare bronnen.
Hoe kan ik een eigen afbeelding gebruiken?
bewerken- Hoe upload ik mijn eigen afbeeldingen?
- Ga naar de uploadpagina en volg daar de stappen. Geef bij 'beschrijving' een korte beschrijving wat er op de foto te zien is en wanneer u de foto gemaakt heeft. Om misverstanden te voorkomen, is het ook handig als u 'eigen werk' bij de beschrijving zet. U kunt eventueel ook de afbeelding naar ons toezenden per mail, kijk in dat geval op deze pagina.
- Mijn foto/afbeelding is verwijderd of staat op het punt verwijderd te worden! Wat moet ik doen?
- Zie Help:Waarom staat mijn bestand op de beoordelingslijst.
- Ik wil best foto's uploaden, maar ik wil niet dat ze commercieel gebruikt worden. Wat kan ik het beste doen?
- Het gebruik van een zogenaamde niet-commerciële licentie is niet toegestaan op de Nederlandstalige Wikipedia. Afbeeldingen die onder de GFDL worden vrijgegeven mogen commercieel gebruikt worden. De commerciële gebruiker moet zich daarbij wel aan de GFDL houden en dus de volledige licentietekst in zijn publicatie afdrukken. In onlinepublicaties mag ook een link naar de volledige licentietekst van de GFDL gegeven worden, zoals op Wikipedia wordt gedaan. Commercieel gebruik van een GFDL-gelicenseerde afbeelding kan problematisch zijn en is daarmee mogelijk een alternatief voor een niet-commercieel-licentie. Daarnaast kunt u uw foto's in een lage resolutie uploaden (bijvoorbeeld 640x480). De foto's kunnen dan wel commercieel gebruikt worden, maar alleen in een lagere kwaliteit.
Publieke bronnen
bewerken- Help:Gebruik van openbare bronnen.
- Public domain image resources. Lijst van rechtenvrije foto's op de Engelstalige Wikipedia.
- Project Gutenberg is een verzameling van teksten in het publieke domein. Op deze pagina wordt samengevat wanneer iets volgens Amerikaanse wetgeving als Publiek Domein wordt beschouwd.