Pergi ke kandungan

Sistem saraf pusat

Daripada Wikipedia, ensiklopedia bebas.
Sistem saraf pusat
Rajah skematik sistem saraf pusat (kuning) bersama dengan sistem tepian (jingga)
Butiran
Limfa224
Pengenalpastian
nama bahasa LatinSystema nervosum centrale
pars centralis systematis nervosi[1]
AkronimSSP, CNS
MeSHD002490
TAA14.1.00.001
FMAFMA:55675
Terminologi anatomi

Sistem saraf pusat (SSP; central nervous system, CNS) meliputi otak dan saraf tunjang. Keduanya merupakan organ yang sangat lunak, dengan fungsi yang sangat penting maka perlu perlindungan. Selain tengkorak dan ruas-ruas tulang belakang, otak juga dilindungi 3 lapisan selaput meninges. Bila membran ini terkena jangkitan maka akan terjadi radang yang dipanggil meningitis.

Ketiga lapisan membran meninges dari luar ke dalam adalah sebagai berikut:

  1. Durameter; terdiri dari dua lapisan, yang paling luar bersatu dengan tengkorak sebagai endostium, dan lapisan lain sebagai duramater yang mudah dilepaskan dari tulang kepala. Di antara tulang kepala dengan duramater terdapat rongga epidural.
  2. Arachnoidea mater; disebut demikian kerana bentuknya seperti sarang labah-labah. Di dalamnya terdapat cecair yang disebut liquor cerebrospinalis; semacam cecair limfa yang mengisi sela sela membran araknoid. Fungsi membran arachnoidea adalah sebagai bantalan untuk melindungi otak dari bahaya kerosakan mekanik.
  3. Piameter. Lapisan terdalam yang mempunyai bentuk disesuaikan dengan lipatan-lipatan permukaan otak.

Otak dan saraf tunjang mempunyai 3 bahan penting iaitu:

  1. Badan sel yang membentuk bahagian bahan kelabu ( bahan grissea)
  2. Serabut saraf yang membentuk bahagian bahan putih ( bahan alba)
  3. Sel-sel neuroglia, iaitu rangkaian ikat yang terletak di antara sel-sel saraf di dalam sistem saraf pusat

Walaupun otak dan sumsum tulang belakang mempunyai materi sama tetapi susunannya berbeza. Pada otak, bahan kelabu terletak di bahagian luar atau kulitnya ( korteks) dan bahagian putih terletak di tengah. Pada sumsum tulang belakang bahagian tengah berupa materi kelabu berbentuk rama-rama, sedangkan bahagian korteks berupa materi putih.

Otak mempunyai lima bahagian utama, iaitu: otak besar (serebrum), otak tengah (mesensefalon), otak kecil (serebelum), sumsum sambung (medula oblongata), dan jambatan Varol.

  • Otak besar (serebrum)
    Otak besar mempunyai fungsi dalam pengaturan semua aktiviti mental, iaitu yang berkaitan dengan kepandaian (intelegensi), ingatan (memori), kesedaran, dan pertimbangan.
    Otak besar merupakan sumber dari semua kegiatan / gerakan sedar atau sesuai dengan kehendak, walaupun ada juga beberapa gerakan refleks otak. Pada bahagian korteks otak besar yang berwarna kelabu terdapat bahagian penerima rangsang (area sensor) yang terletak di sebelah belakang kawasan motor yang berfungsi mengatur gerakan sedar atau bertindak balas rangsangan. Selain itu terdapat kawasan persatuan yang menghubungkan kawasan motor dan deria. Kawasan ini berperanan dalam proses belajar, menyimpan ingatan, membuat kesimpulan, dan belajar pelbagai bahasa. Di sekitar kedua kawasan tersebut dalah bahagian yang mengatur kegiatan psikologi yang lebih tinggi. Misalnya bahagian depan merupakan pusat proses berfikir (iaitu mengingat, analisis, berbicara, kreativiti) dan emosi. Pusat penglihatan terdapat di bahagian belakang.
  • Otak tengah (mesensefalon)
    Otak tengah terletak di depan otak kecil dan jambatan Varol. Di depan otak tengah terdapat talamus dan kelenjar pituitari yang mengatur kerja kelenjar-kelenjar endokrin. Bahagian atas (dorsal) otak tengah merupakan lobus optikus yang mengatur refleks mata seperti penyempitan pupil mata, dan juga merupakan pusat pendengaran.
  • Otak kecil (serebelum)
    Serebelum mempunyai fungsi utama dalam koordinasi gerakan otot yang terjadi secara sedar, keseimbangan, dan kedudukan tubuh. Bila ada rangsangan yang merugikan atau berbahaya maka gerakan sedar yang normal tidak mungkin dilaksanakan.
  • Sumsum sambung (medulla oblongata)
    Sumsum sambung berfungsi menghantar impuls yang datang dari saraf tunjang menuju ke otak. Sumsum sambung juga mempengaruhi jambatan, refleks fisiologi seperti degupan jantung, tekanan darah, kadar dan kelajuan respirasi, gerak alat pencernaan, dan rembesan kelenjar pencernaan.
    Selain itu, sumsum sambung juga mengatur gerak refleks yang lain seperti bersin, batuk, dan berkelip.
  • Jambatan Varol (pons varoli)
    Jambatan Varol berisi serabut saraf yang menghubungkan otak kecil bahagian kiri dan kanan, juga menghubungkan otak besar dan sumsum tulang belakang.

Sumsum tulang belakang (saraf tunjang)

[sunting | sunting sumber]

Pada penampang melintang saraf tunjang tampak bahagian luar berwarna putih, sedangkan bahagian dalam berbentuk kupu-kupu dan berwarna kelabu. Pada penampang melintang saraf tunjang ada bahagian seperti sayap yang terbahagi atas sayap atas disebut tanduk dorsal dan sayap bawah disebut tanduk ventral. Impuls sensori dari reseptor dihantar masuk ke sumsum tulang belakang melalui tanduk dorsal dan impuls motor keluar dari sumsum tulang belakang melalui tanduk ventral menuju efektor. Pada tanduk dorsal terdapat badan sel saraf penghubung (persatuan penyambung) yang akan menerima impuls dari sel saraf sensori dan akan menghantarkannya ke saraf motor.

  1. ^ Farlex Partner Medical Dictionary, Farlex 2012.

Pautan luar

[sunting | sunting sumber]