Pisau raut
| Pisau raut | |
|---|---|
 Sebuah pisau raut dari Kalimantan, Indonesia, pra-1890. | |
| Jenis | Pisau meraut |
| Tempat asal | Kepulauan Melayu |
| Sejarah perkhidmatan | |
| Digunakan oleh | Orang Dayak, Orang Asli dan Melayu yang lain |
| Spesifikasi | |
| Panjang | 7.5 cm hingga 12.5 cm |
| Jenis bilah | Satu hujung, pahat tajam |
| Jenis hulu | Tanduk rusa, kayu |
| Sarungan/sarung | Kulit kayu Jomok (Artocarpus elasticus) atau buluh (gaya Dayak) |
Pisau raut ialah pisau meraut kematian yang biasanya digunakan sebagai alat untuk menyiapkan rotan dan ukiran halus lain yang terdapat di seluruh Kepulauan Melayu.[1] Pisau ini terkenal sebagai pisau pendamping yang diletakkan di dalam sarung yang sama dengan parang mandau, senjata tradisional orang Dayak.
Nama-
[sunting | sunting sumber]Pisau raut terdapat di seluruh pulau Borneo Malaysia dan Indonesia di mana pisau ini dikenali dengan pelbagai nama dalam bahasa suku Dayak yang berbeza seperti munbat dalam bahasa Iban, langgei atau langgei puai dalam bahasa Ngaju, jabang dalam kalangan orang Dayak Baranjan, dan haut nyu dalam bahasa Mandalam Kayan.[1]
Penerangan
[sunting | sunting sumber]
Sarung yang digunakan untuk pisau raut diperbuat daripada daun sawit dan dilekatkan pada belakang sarung mandau.[1]
Pisau raut terdiri dari bilah kecil dan pemegang kayu. Pisau kira-kira 10 sentimeter (3.9 in) panjang dan melengkung sedikit. Pisau dilekatkan pada batang kayu yang kira-kira tiga kali lebih panjang daripada bilah itu sendiri. Pisau dilekatkan pada gagang dengan melekatkan bilah ke gagang kayu menggunakan sejenis damar yang diambil dari pokok damar dan kemudian diikat dengan tali rotan. Dalam versi lain, bilahnya cembung di satu sisi dan cekung di sisi lain, yang serupa dengan reka bentuk mandau Dayak, bilah yang jauh lebih besar.[1]
Lekukan pisau raut jauh lebih panjang daripada pisau dengan panjang antara 30 sentimeter (12 in) hingga 40 sentimeter (16 in). Lekukannya juga sedikit melengkung, mengikuti lekukan yang sama dengan bilah. Pemegang kayu pisau raut sering dihiasi dengan tali bertatahkan ukiran halus yang diperbuat daripada tanduk kerbau air atau rusa. Di hujung pegangan terdapat tombol yang juga diperbuat daripada tanduk rusa, atau kadang-kadang daripada tulang atau gading berwarna terang, memberikannya kontras dengan gagang berwarna gelap. Tombol dihiasi halus dengan perwakilan kiasan makhluk mitos biasa Dayak seni, contoh: kepala naga aso digayakan atas seorang figura membongkok. [1]
Penggunaan
[sunting | sunting sumber]Pisau raut digunakan dengan memegang bilah antara ibu jari dan jari telunjuk. Jenis pisau raut yang mempunyai tangkai panjang dipegang dengan erat di antara rusuk dan lengan bawah, atau di bawah ketiak. Pisau raut digunakan dengan kekuatan badan dan pada masa yang sama digunakan untuk memperincikan perincian.[1] Pelbagai jenis pisau raut yang terdapat di Sumatera mempunyai tangkai yang lebih pendek tetapi dengan hujung terbalik,[2] mirip dengan pisau cendawan. Bilah pisau raut biasanya setajam pisau cukur, disukai oleh ramai orang untuk menbuat banyak karya kerajinan buluh dan rotan.[3]
Pisau raut digunakan untuk menuai dan memproses rotan serta alat untuk mengukir kayu. Bagi orang Batak, pisau raut juga digunakan untuk mengukir hiasan dan juga aksara .[4] Walaupun pisau raut diletakkan di dalam sarung yang sama dengan senjata mandau, pisau raut bukanlah senjata dan kebanyakannya digunakan sebagai alat kerajinan.[5]
Lihat juga
[sunting | sunting sumber]Rujukan
[sunting | sunting sumber]
- ^ a b c d e f van Zonneveld 2001.
- ^ Adisendjaja (1968). Pengantar teoritis ke keradjinan di Indonesia. Biro NALITBANG, Departemen Perindustrian Tekstil dan Keradjinan Rakjat. m/s. 77. OCLC 64034627.
- ^ Adisendjaja (1968). Pengantar teoritis ke keradjinan di Indonesia. Biro NALITBANG, Departemen Perindustrian Tekstil dan Keradjinan Rakjat. m/s. 101. OCLC 64034627.
- ^ Uli Kozok (1999). Warisan leluhur: sastra lama dan aksara Batak. Kepustakaan Populer Gramedia. m/s. 37. ISBN 97-990-2333-5.
- ^ Stone 2013.
Karya dipetik
[sunting | sunting sumber]- Stone, George Cameron (2013). A Glossary of the Construction, Decoration and Use of Arms and Armor: in All Countries and in All Times. Dover: Courier Corporation. ISBN 9780486131290.
- van Zonneveld, Albert G. (2001). Traditional Weapons of the Indonesian Archipelago. C. Zwartenkot Art Books. ISBN 9789054500049.