Chordofony smyczkowe

Chordofony smyczkowe – grupa instrumentów muzycznych z grupy chordofonów (instrumentów strunowych), w których struna wprowadzana jest w stan wibracji za pomocą smyczka.

Budowa instrumentu

• smyczek
• pudło rezonansowe
• struny
• mostek zwany też podstawkiem
• gryf z podstrunnicą

Technika gry

Muzyk grający na instrumencie smyczkowym jedną ręką (prawą u osób praworęcznych) operuje smyczkiem lub w inny sposób pobudza struny, a drugą ręką przyciska struny do podstrunnicy tak je skracając, by wydawały dźwięk o odpowiedniej wysokości. W technikach tradycyjnych i azjatyckim czasem skraca się struny czubkiem palca lub paznokciem bez dociskania struny do podstrunnicy (tzw. technika paznokciowa).

W tradycyjnych technikach smyczkowania, zwłaszcza w Azji, nadal używa się ręcznego napinania włosia smyczka i zmiany napięcia podczas grania dla podkreślania zmian dynamicznych i ekspresyjnych, np. w grze na kemanczach.

Smyczkowanie

Istnieją różne rodzaje prowadzenia smyczka, czyli smyczkowania, wywodzące się z praktyki wykonawczej muzyki europejskiego renesansu i baroku.

• legato – płynne przesuwanie smyczka po strunie
• staccato – oddzielne zaznaczanie smyczkiem każdego dźwięku przerywanym ruchem smyczka
• detaché – staccato wykonywane smyczkiem przylegającym do struny, zmienianym na każdej nucie
• spiccato – uderzanie włosiem po strunie
• col legno – uderzenie struny drzewcem smyczka
• pizzicato – szarpniecie struny palcem
• martelé, martellato – pojedyncze, krótkie pociągnięcia smyczka
• sautillé – muskanie i lekko odskakujące pociągnięcia smyczka
• saltato – skaczący pod obciążeniem smyczek
• smyczkowanie Viottiego – na jedno pociągnięcie smyczka przypadają 2 nuty: pierwsza – grana staccato bardzo małą częścią smyczka, druga – z akcentem grana pozostałą dłuższą częścią smyczka
• klang (pizzicato bartokowskie, pizzicato à la Bartók) – szarpnięcie struny tak, by uderzyła silnie o gryf

Rodzaje

Europa

Współczesne

• Akustyczne instrumenty smyczkowe:
  • skrzypce
  • altówka
  • wiolonczela
  • kontrabas

	Akustyczne instrumenty smyczkowe:
Skrzypce	Altówka	Wiolonczela	Kontrabas

Współczesne

• • skrzypce elektryczne
  • Gibson ex Huberman
  • kontrabas elektryczny
  • rawanastron

Dawne

• • rebec
  • lira da braccio
  • skrzypki renesansowe
  • viola da gamba
  • Viola d’amore
  • viola organista
  • violone
  • skrzypce barokowe
  • baryton
  • fidel płocka
  • fidel
  • fidel kolanowa
  • oktobas
  • pochette
  • trompet marina

Tradycyjne

Polska

• 
  Mazanki
• 
  Suka biłgorajska
• 
  Złóbcoki
• 
  Tubmaryna
• 
  Basetla

• • basetla
  • mazanki
  • polskie skrzypce
  • polskie skrzypce z duszą skrzydlatą
  • suka biłgorajska
  • tamburyna
  • tubmaryna
  • złóbcoki

Europa

• • gęśle (Ukraina, Białoruś, Rosja)
  • gadulka (Bułgaria)
  • lijerica (Dalmacja)
  • nyckelharpa (Skandynawia)
  • skrzypce Stroha

Azja

Klasyczne i tradycyjne

• • bizanczi
  • erhu
  • igil
  • imzad
  • kemancze
  • morin chuur
  • rebab
  • rebec
  • sarangi
  • sarinda
  • sihu

Historia

Już w krajach starożytnych, przede wszystkim w Azji, istniały instrumenty smyczkowe. Najstarsze doniesienia o instrumentach smyczkowych pochodzą ze starożytnej Mezopotamii, gdzie podczas wykopalisk archeologicznych odkryto „liry z Ur”. Instrument, dalej rozwijany, uzyskał system strojenia oraz smyczek. Indyjskie instrumenty z V wieku p.n.e. posiadały od 7 do 21 strun.

W epoce średniowiecza, instrumenty smyczkowe przechodziły osobne fazy rozwoju w każdym kraju Europy. Powstał rebec, pierwsze wersje fidla oraz skrzypiec, a także pierwsze lutnie. Były wykonywane przy użyciu materiałów pochodzenia zwierzęcego (zwłaszcza sierść i jelita), a także z jedwabiu. Pierwsze wizerunki skrzypiec pojawiły się na freskach włoskich z początku XVI w. Przez wiele wieków modelem brzmienia dla instrumentów smyczkowych był głos ludzki. Produkcja instrumentów smyczkowych została udoskonalona w epoce renesansu i baroku. Skrzypce i gitary udoskonalono pod względem muzycznym tak, że w podobnej formie są używane do dziś.

W XIX wieku instrumenty smyczkowe stały się powszechnie dostępne dzięki powstaniu szeregu zakładów manufakturowych, budujących dużą liczbę strojonych instrumentów o dobrym brzmieniu. Na dużą skalę rozwinęło się wykonawstwo orkiestrowe. W II połowie XX wieku instrumenty smyczkowe zostały poddane amplifikacji, czyli wzmocnieniu dźwięku za pomocą prądu elektrycznego.

Zobacz też

• Chordofony szarpane
• Skale instrumentów muzycznych

Linki zewnętrzne

• Kontrabas – największy instrument smyczkowy