Fasola zwykła

Fasola zwykła

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	bobowce
Rodzina	bobowate
Podrodzina	bobowate właściwe
Rodzaj	fasola
Gatunek	fasola zwykła
Nazwa systematyczna
Phaseolus vulgaris L. Sp. pl. 2:723. 1753
Kategoria zagrożenia (CKGZ)
najmniejszej troski

Nasiona

Strąki odmian fasoli szparagowej

Phaseolus vulgaris

Fasola zwykła, f. zwyczajna (Phaseolus vulgaris L.) – gatunek roślin jednorocznych należący do rodziny bobowatych. Pochodzi z Ameryki Środkowej i Południowej, jest w wielu odmianach uprawiany w różnych rejonach świata. W Polsce wyłącznie jako roślina uprawna (bardzo rzadko jako efemerofit).

Morfologia

Łodyga

Słabo rozgałęziona, w dolnej części zdrewniała, osiąga wysokość 25 – 60 cm u odmian karłowych, 60 – 120 cm u odmian biczykowych o łodydze płożącej, 2 – 3 m u odmian tycznych, które owijają się wokół podpór.

Liście

Pierwsze dwa są całobrzegie, następne trójlistkowe, barwy jasno- lub ciemnozielonej, w zależności od odmiany.

Kwiaty

Motylkowe, zebrane w grona po 2–8 sztuk, które wyrastają z kątów liści po 40–60 dniach od siewu. Są one barwy białej, lila, fioletowej lub czerwonej (w zależności od odmiany).

Owoce

Wydłużone strąki.

Korzeń

Palowy, sięga na głębokość 100–110 cm, jest silnie rozgałęziony w wierzchniej warstwie gleby. Ma małą zdolność regeneracji, dlatego źle znosi przesadzanie. W symbiozie z fasolą współżyją bakterie Rhizobium phaseoli, tworzące na korzeniach brodawki korzeniowe, bakterie te wiążą azot atmosferyczny, z którego korzystają również rośliny.

Zastosowanie

• Uprawiana jako warzywo, z grupy tzw. roślin strączkowych. Do celów spożywczych wykorzystywane są głównie nasiona, zawierające dużo białka, a u odmian szparagowych całe strąki. Fasola szparagowa jest spożywana jako świeża po ugotowaniu, lub jest przetwarzana – konserwowana i zamrażana. Fasola szparagowa należy do warzyw ciepłolubnych, dlatego można ją przechowywać w temperaturze 8-10 stopni C, przy wilgotności względnej powietrza 85-90% / 5-7 dni. Fasola należy do warzyw o dużej wartości odżywczej. Została udomowiona przez Indian na długo przed podbojem tych ziem przez hiszpańskich i portugalskich konkwistadorów. Zresztą ci ostatni rychło docenili zalety fasoli i sprowadzili jej nasiona do Starego Świata, przyczyniając się do rozpowszechnienia uprawy tej rośliny na skalę towarową nie tylko na kontynencie europejskim, ale również w Afryce i Azji.
• Wyhodowano liczne odmiany uprawiane także jako rośliny ozdobne ze względu na ich piękne kwiaty.

Ilość aminokwasów w 100 g Nazwa Ilość w mg Izoleucyna 100 Leucyna 184 Lizyna 147 Metionina 34 Cystyna 22 Fenyloalanina 113 Tyrozyna 89 Treonina 104 Tryptofan 37 Walina 131 Arginina 113 Histydyna 62 Alanina 117 Kwas asparaginowy 319 Kwas glutaminowy 285 Glicyna 101 Prolina 101 Seryna 143

Wartość odżywcza Fasola szparagowa, mrożona (100 g) Wartość energetyczna 140 kJ (33 kcal) Białka 2,2 g szczegółowe informacje RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 4,8% 4,8% 4,8% 4,8% M 3,9% 3,9% 3,9% 3,9% Węglowodany 6,8 g szczegółowe informacje Przyswajalne 4,5 g RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 3,5% 3,5% 3,5% 3,5% M 3,5% 3,5% 3,5% 3,5% Jednocukry Glukoza 0,6 g Fruktoza 0,9 g Dwucukry Sacharoza 0,5 g Laktoza 0,0 g Skrobia 2,5 g Błonnik 2,3 g AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 9,2% 9,2% 11% 11% M 6,1% 6,1% 7,7% 7,7% Tłuszcze 0,2 g szczegółowe informacje Kwasy tł. nasycone 0,05 g Kwasy tł. nienasycone Jednonienasycone 0,01 g Wielonienasycone 0,09 g omega-3 0,05 g α-Linolenowy (ALA) 0,05 g AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 4,5% 4,5% 4,5% 4,5% M 3,1% 3,1% 3,1% 3,1% omega-6 0,04 g Linolowy (LA) 0,04 g AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,3% 0,3% 0,4% 0,4% M 0,2% 0,2% 0,3% 0,3% Woda 90,2 g szczegółowe informacje AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 3,3% 3,3% 3,3% 3,3% M 2,4% 2,4% 2,4% 2,4% Witaminy Witamina C 15,0 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 20% 20% 20% 20% M 17% 17% 17% 17% Tiamina (B1) 0,065 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 5,9% 5,9% 5,9% 5,9% M 5,4% 5,4% 5,4% 5,4% Ryboflawina (B2) 0,089 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 8,1% 8,1% 8,1% 8,1% M 6,8% 6,8% 6,8% 6,8% Niacyna (B3) 0,41 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 2,9% 2,9% 2,9% 2,9% M 2,6% 2,6% 2,6% 2,6% Witamina B6 0,13 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 10% 10% 8,7% 8,7% M 10% 10% 7,6% 7,6% Foliany 0,0602 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 15% 15% 15% 15% M 15% 15% 15% 15% Kobalamina (B12) 0,00 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% M 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% Witamina A 0,057 mg RAE RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 8,1% 8,1% 8,1% 8,1% M 6,3% 6,3% 6,3% 6,3% Witamina D 0,00 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% M 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% Witamina E 0,25 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 1,7% 1,7% 1,7% 1,7% M 1,7% 1,7% 1,7% 1,7% Makroelementy Fosfor 36 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 5,1% 5,1% 5,1% 5,1% M 5,1% 5,1% 5,1% 5,1% Wapń 53 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 5,3% 5,3% 4,4% 4,4% M 5,3% 5,3% 5,3% 4,4% Magnez 18 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 5,8% 5,6% 5,6% 5,6% M 4,5% 4,3% 4,3% 4,3% Potas 214 mg AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 4,6% 4,6% 4,6% 4,6% M 4,6% 4,6% 4,6% 4,6% Sód 5 mg AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,3% 0,3% 0,4% 0,4% M 0,3% 0,3% 0,4% 0,4% Mikroelementy Jod b.d. mg Żelazo 0,9 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 5,0% 5,0% 11% 11% M 11% 11% 11% 11% Miedź 0,08 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 8,9% 8,9% 8,9% 8,9% M 8,9% 8,9% 8,9% 8,9% Cynk 0,49 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 6,1% 6,1% 6,1% 6,1% M 4,5% 4,5% 4,5% 4,5% Mangan 0,18 mg AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 10% 10% 10% 10% M 7,8% 7,8% 7,8% 7,8% Dane liczbowe na podstawie: Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health

Odmiany uprawne

Odmiany fasoli zwykłej różnią się wysokością łodygi, barwą strąków, zawartością w nim włókna, a także wielkością nasion i długością okresu wegetacji. Dzielimy je na:

• karłowe ('Bor', 'Mela', 'Augustynka', 'Wstęga')
• tyczne ('Atlas' – 'Mamut', 'Blauhilde', 'Goldmarie' – 'Mamut', 'Hilds Neckarkonigin')
• szparagowe
  • zielonostrąkowe ('Atena', 'Bona', 'Fana', 'Laguna', 'Zielona', 'Libra', 'Madera', 'Sisal', 'Sumatra')
  • żółtostrąkowe ('Amanda', 'Elektra', 'Furora', 'Polana', 'Galopka', 'Goldpantera – Pantera', 'Korona', 'Laurina – Laura', 'Polka', 'Tara', 'Złota Saxa')
• na suche nasiona

Spośród odmian fasoli szparagowej do upraw amatorskich szczególnie polecana jest odmiana 'Blauhilde'. Jest to odmiana tyczna (wysokość ponad 3 m) tworząca długie, bezwłókniste strąki o ciekawej, fioletowo-niebieskiej barwie. Po ugotowaniu strąki stają się zielone. Wymaga stosowania podpór lub uprawy przy wysokich płotach. Spośród odmian żółtostrąkowych warto zwrócić uwagę na dwie średnio wczesne odmiany – 'Polkę' oraz 'Galopkę', których zaletami są odporność na choroby (antraknozę i bakteriozę obwódkową) oraz dobre plonowanie.

• 
• 
• 
•