księżyc

księżyc (język polski)

księżyc (1.1)

Saturn i jego księżyc (1.2)

księżyc (1.3)

księżyc (1.4)

wymowa:

​, IPA: [ˈcɕɛ̃w̃ʒɨt͡s], AS: [ḱśẽũ̯žyc], zjawiska fonetyczne: zmięk.• nazal.• asynch. ę 

​

znaczenia:

rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy

(1.1) Księżyc widziany jako tarcza na niebie lub jej część

(1.2) astr. ciało niebieskie obiegające planetę, planetę karłowatą, planetoidę itp.; zob. też naturalny satelita w Wikipedii

(1.3) blask księżycowy

(1.4) stylizowany, czasem antropomorfizowany księżyc (1.1); przedmiot, figura, rysunek itp. w kształcie półksiężyca

odmiana:

(1.1,3)

 

przypadek	liczba pojedyncza	liczba mnoga
mianownik	księżyc	księżyce
dopełniacz	księżyca	księżyców
celownik	księżycowi	księżycom
biernik	księżyc	księżyce
narzędnik	księżycem	księżycami
miejscownik	księżycu	księżycach
wołacz	księżycu	księżyce

(1.2,4)

 

przypadek	liczba pojedyncza	liczba mnoga
mianownik	księżyc	księżyce
dopełniacz	księżyca	księżyców
celownik	księżycowi	księżycom
biernik	księżyc	księżyce
narzędnik	księżycem	księżycami
miejscownik	księżycu	księżycach
wołacz	księżycu	księżyce

przykłady:

(1.1) Księżyc symbolizuje tajemne i zakryte strony natury, intuicję, podświadomość, magię, wyobraźnię i natchnienie poetyckie.

(1.1) Olbrzymi księżyc zalewał cały step srebrzystą poświatą.

(1.1) Według wierzeń ludowych zioła lecznicze zbierane przy blasku księżyca działają najskuteczniej.

(1.1) A gdy rano przyjdzie świt, księżycowi będzie wstyd, że on zasnął, a nie ty.

(1.1) Ponad lasem widać było wschodzący księżyc.

(1.2) Ziemię obiega jeden księżyc, zwany Księżycem.

(1.2) Ganimedes jest największym księżycem w Układzie Słonecznym.

(1.2) Prawie wszystkie planety Układu Słonecznego oraz niektóre planety karłowate i planetoidy mają księżyce.

(1.2) Wenus i Merkury nie mają księżyców.

(1.3) Wyszła na plac obszerny, cały zalany księżycem.

(1.3) Śnieg iskrzył się w księżycu.

(1.4) Moja babcia upiekła wyśmienite księżyce i gwiazdki piernikowe.

składnia:

kolokacje:

(1.1) półksiężyc • okrągły / półokrągły / rogaty księżyc • blady / jasny księżyc • srebrny / srebrzysty / złoty / złotawy księżyc • tajemniczy księżyc • księżyc w pełni • księżyc wisi na niebie • księżyc za oknem • księżyc błyszczy / lśni / świeci • księżyc wschodzi / zachodzi • księżyc wyjrzał zza chmury • księżyc zniknął za chmurą • pot. młody księżyc / nowy księżyc / księżyc na młodziku • księżyc w lisiej czapie / księżyc w lisiej czapce • bóg / bogini księżyca • uosobienie księżyca • blask / światło / poświata księżyca • wschód / zachód księżyca • w blasku księżyca • wyć do księżyca • podziwiać / wpatrywać się w księżyc • zakryć / zasłonić księżyc • przy księżycu

(1.2) egzoksiężyc • sztuczny księżyc • księżyc Ziemi / Eris • księżyce Marsa / Jowisza / Saturna / Urana / Neptuna / Plutona • księżyce planety / planety karłowatej / planetoidy • największy / najmniejszy księżyc • księżyc nieregularny • księżyce planetarne / galileuszowe

(1.3) zalany księżycem

(1.4) księżyce Hipokratesa • księżyc na choinkę • księżyce na tapecie / na tkaninie • księżyce czekoladowe / marcepanowe / piernikowe • deseń w księżyce

synonimy:

(1.1) peryfr. książk. Srebrny Glob, srebrny glob; przest. gw. poet. miesiąc; przest. gw. poet. zdrobn. miesiączek; przest. poet. luna; poet. kawalerskie słońce; pot. żart. łysy

(1.2) satelita, naturalny satelita

antonimy:

hiperonimy:

hiponimy:

(1.1) półksiężyc; poet. sierp księżyca; tarcza

holonimy:

(1.1) niebo

meronimy:

wyrazy pokrewne:

rzecz. Księżyc m, księżycówka ż, księżycowość ż, księżycowatość ż, książę m, księżna ż, książątko n, księżniczka ż, księżyczność ż, ksiądz m, książęcość ż, księstwo n, księstewko n, ksiąstewko n

przym. księżycowy, księżycowaty, księżyczny, książęcy

przysł. księżycowo, książęco

związki frazeologiczne:

jakby spadł z księżyca / spaść z księżyca • nie dbam o gwiazdy, gdy księżyc świeci • rzad. porywać się z motyką na księżyc • książk. przy księżycu • poet. sierp księżyca • wyć do księżyca • wyglądać jak księżyc w pełni • wzięty z księżyca

etymologia:

(1.1) pol. książę

(1.2-4) od (1.1)

uwagi:

zob. też księżyc (ujednoznacznienie) w Wikipedii

zob. też księżyc w Wikicytatach

(1.1) Tylko jako termin astronomiczny (nazwa astronomiczna) piszemy wielką literą, w pozostałych przypadkach – małą.

(1.1) por. Księżyc • kawalerskie słońce • luna • łysy • miesiąc • miesiączek • Srebrny Glob • srebrny glob

(1.2) por. satelita • naturalny satelita; zobacz też: Indeks:Polski - Astronomia • Indeks:Polski - Indeks terminów astronomicznych

(1.4) por. półksiężyc

Dawna pisownia: xiężyc

tłumaczenia:

• afar: (1.1) alsa
• ajmara: (1.1) phaxsi
• aleucki: (1.1) tugidaq, tugida-x̂; (1.2) tugidaq, tugida-x̂
• amharski: (1.1) ጨረቃ; (1.2) ጨረቃ
• angielski: (1.1) moon; (1.2) moon; (1.3) moonlight
• arabski: (1.1) قمر m (qámar)
• aramejski: (1.1) ܣܸܗܲܪܵܐ
• arapaho: (1.1) biikousiis
• asamski: (1.1) চাঁদ
• baskijski: (1.1) ilargi; (1.2) ilargi
• bhodźpuri: (1.1) चांद m
• białoruski: (1.1) месяц m
• brithenig: (1.1) llyn ż
• chiński standardowy: (1.1) 月 (yuè); (1.2) 卫星 (wèixīng)
• chorwacki: (1.1) mjesec m
• czeski: (1.1) měsíc m, poet. luna ż; (1.2) měsíc m; (1.4) měsíček m
• dolnołużycki: (1.1) mjasec m
• duński: (1.1) måne w
• elfdalski: (1.1) tunggel n
• esperanto: (1.1) luno
• fenicki: (1.1) 𐤉𐤓𐤇
• fiński: (1.1) kuu
• francuski: (1.1) lune ż
• grenlandzki: (1.1) qaammat; (1.2) qaammat
• gudźarati: (1.1) ચાંદ m (cānda)
• hawajski: (1.1) mahina
• hebrajski: (1.1) ירח m (jareach)
• hiszpański: (1.1) luna ż
• ido: (1.1) luno
• islandzki: (1.1) tungl n
• jaćwieski: (1.1) monda
• japoński: (1.1) 月 (つき, tsuki)
• jidysz: (1.1) לבֿנה ż (lewone); (1.2) לבֿנה ż (lewone)
• kakczikel: (1.1) ik’
• karelski: (1.1) kuu
• kaszubski: (1.1) miesąc m, miesądz m, ksãżëc m
• kataloński: (1.1) lluna ż
• koreański: (1.2) 달 (tal)
• luksemburski: (1.1) Mound m; (1.2) Mound m
• łaciński: (1.1) luna ż
• manx: (1.1) eayst ż
• mongolski: (1.1) cap
• niderlandzki: (1.1) maan m ż; (1.2) maan m ż
• niemiecki: (1.1) Mond m; (1.2) Mond m
• norweski (bokmål): (1.1) måne m
• nowogrecki: (1.1) φεγγάρι n, σελήνη ż
• ormiański: (1.1) լուսին
• quenya: (1.1) isil
• rosyjski: (1.1) луна ż, месяц m; (1.2) спутник m, луна ż
• sanskryt: (1.1) चन्द्र, चन्द, वृक, गौर, सुम, शशिन्
• słowacki: (1.1) mesiac m, poet. luna ż; (1.2) mesiac m; (1.4) mesiačik m
• staroangielski: (1.1) mōna m
• staro-cerkiewno-słowiański: (1.1) мѣсѧць / ⰿⱑⱄⱔⱌⱐ m
• starofryzyjski: (1.1) mōna m
• staroirlandzki: (1.1) éscae n
• szwedzki: (1.1) måne w
• tahitański: (1.1) marama
• toki pona: (1.1) mun; (1.2) mun; (1.3) mun
• tok pisin: (1.1) mun
• tonga: (1.1) mahina
• turecki: (1.1) ay
• ukraiński: (1.1) місяць m
• wilamowski: (1.1) mönd m, mönt m; (1.2) mönd m, mönt m
• włoski: (1.1) luna ż
• wolof: (1.1) weer

źródła: